Thủ tướng Phạm Minh Chính vừa ký quyết định thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án phát triển kinh tế tư nhân trình Bộ Chính trị.
Theo TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, đây là việc làm rất cần thiết để kinh tế tư nhân có cơ hội trở thành trụ cột vững chắc của nền kinh tế, đóng góp ngày càng lớn vào tăng trưởng GDP.
TS Nguyễn Sĩ Dũng.
Khu vực năng động nhất
Ông đánh giá thế nào về vai trò của kinh tế tư nhân đối với tăng trưởng kinh tế của đất nước?
Kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của tăng trưởng kinh tế Việt Nam hiện nay.
Thứ nhất, kinh tế tư nhân đóng góp lớn vào GDP và tạo việc làm. Kinh tế tư nhân chiếm khoảng 40% GDP, đóng góp hơn 30% tổng thu ngân sách và tạo ra khoảng 85% tổng số việc làm của cả nước. Đây là khu vực năng động nhất, giúp thúc đẩy sản xuất, thương mại và dịch vụ, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.
Thứ hai, kinh tế tư nhân thúc đẩy đổi mới sáng tạo và nâng cao năng lực cạnh tranh. Các doanh nghiệp tư nhân ngày càng chú trọng đầu tư vào công nghệ, chuyển đổi số và nâng cao chất lượng sản phẩm. Nhiều tập đoàn lớn như: Vingroup, FPT, TH, Masan, Thaco... đã vươn tầm khu vực và quốc tế, góp phần nâng cao vị thế của nền kinh tế Việt Nam.
Thứ ba, kinh tế tư nhân có khả năng phản ứng nhanh trước các biến động kinh tế và nhu cầu thị trường. Trong đại dịch Covid-19, các doanh nghiệp tư nhân đã nhanh chóng chuyển hướng sản xuất, tận dụng cơ hội xuất khẩu và phát triển thương mại điện tử, góp phần ổn định kinh tế vĩ mô.
Thứ tư, sự phát triển của khu vực tư nhân cũng giúp giảm áp lực lên ngân sách nhà nước và tạo động lực cho cải cách thể chế.
Theo ông, những rào cản lớn nhất mà doanh nghiệp tư nhân đang gặp phải là gì?
Trước hết, hệ thống pháp luật và chính sách kinh tế còn thiếu ổn định, thay đổi thường xuyên, gây khó khăn cho doanh nghiệp trong việc lập kế hoạch dài hạn. Thủ tục hành chính vẫn phức tạp, tốn kém thời gian và chi phí, trong khi các ưu đãi về thuế, đất đai và hỗ trợ của Nhà nước chủ yếu tập trung vào doanh nghiệp nhà nước và FDI, khiến doanh nghiệp tư nhân nội địa gặp nhiều bất lợi.
Một trở ngại lớn khác là khó khăn trong tiếp cận vốn. Các yêu cầu về tài sản thế chấp vẫn cao, trong khi doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa thường không có đủ tài sản đảm bảo. Điều này khiến họ hạn chế khả năng mở rộng sản xuất, kinh doanh.
Bên cạnh đó, doanh nghiệp tư nhân cũng gặp khó khăn trong việc tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu, khi liên kết giữa họ với doanh nghiệp nhà nước và FDI còn yếu, dẫn đến việc không tận dụng được công nghệ và kinh nghiệm từ khu vực FDI.
Ngoài ra, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số cũng là một thách thức. Nhiều doanh nghiệp chưa đủ nguồn lực tài chính và nhân lực để đầu tư vào nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới. Chính sách hỗ trợ cho hoạt động này còn hạn chế, chưa khuyến khích mạnh mẽ doanh nghiệp đầu tư vào công nghệ cao.
Không chỉ vậy, doanh nghiệp tư nhân vẫn đang chịu gánh nặng từ chi phí không chính thức, khi tình trạng nhũng nhiễu, xin – cho vẫn tồn tại.
Cần phát triển các quỹ hỗ trợ doanh nghiệp
Vậy, đâu là giải pháp cần có để tháo gỡ những khó khăn trên, thưa ông?
Chúng ta cần tập trung vào một số giải pháp trọng tâm. Trước hết, phải cải thiện thể chế, đơn giản hóa thủ tục hành chính và tạo môi trường kinh doanh minh bạch, cạnh tranh công bằng giữa doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp nhà nước và FDI.
Các doanh nghiệp tư nhân ngày càng chú trọng đầu tư vào công nghệ, chuyển đổi số và nâng cao chất lượng sản phẩm. (Trong ảnh: Bên trong dây chuyền sản xuất ô tô của Tập đoàn Thaco).
Cùng đó, cần phát triển các quỹ hỗ trợ doanh nghiệp, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa; cải thiện hệ thống bảo lãnh tín dụng và thúc đẩy thị trường vốn để doanh nghiệp có thêm cơ hội huy động tài chính.
Mặt khác, cần khuyến khích liên kết giữa doanh nghiệp tư nhân với doanh nghiệp FDI và nhà nước, tạo điều kiện để doanh nghiệp nội địa tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu.
Cần có chính sách hỗ trợ mạnh mẽ hơn cho đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, bao gồm việc khuyến khích các quỹ đầu tư vào công nghệ và đào tạo nguồn nhân lực số. Cụ thể, cần chính sách ưu đãi thuế, tài trợ nghiên cứu và hỗ trợ kết nối với các trung tâm công nghệ hàng đầu thế giới, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực đổi mới sáng tạo.
Quan trọng hơn, phải giảm thiểu chi phí không chính thức, nâng cao tính minh bạch trong quản lý, xử lý nghiêm tham nhũng vặt và mở rộng các cơ chế phản ánh của doanh nghiệp.
Thực tế, Trung Quốc sau cải cách đã duy trì mức tăng trưởng 10- 12%/năm trong nhiều thập kỷ, còn Hàn Quốc cũng vươn lên nhờ sự bùng nổ của các tập đoàn tư nhân. Theo ông, Việt Nam có thể tham khảo gì để hướng đến mục tiêu tăng trưởng hai con số?
Trung Quốc đã cải cách mạnh mẽ thể chế kinh tế, đơn giản hóa thủ tục hành chính, bảo đảm quyền sở hữu và hợp pháp hóa khu vực kinh tế tư nhân. Nhờ đó, các doanh nghiệp tư nhân được khuyến khích phát triển, đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế.
Bài học cho Việt Nam là cần tiếp tục cải cách thể chế theo hướng minh bạch, ổn định, đảm bảo quyền tài sản và quyền kinh doanh để thúc đẩy niềm tin của doanh nghiệp tư nhân.
Trong khi, Hàn Quốc đã phát triển mạnh mẽ hệ thống tài chính để hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân, đặc biệt là doanh nghiệp nhỏ và vừa. Chính phủ nước này không chỉ cung cấp vốn vay ưu đãi mà còn tạo điều kiện cho doanh nghiệp huy động vốn trên thị trường chứng khoán. Điều này cho thấy, Việt Nam cần đa dạng hóa kênh huy động vốn, phát triển thị trường tài chính linh hoạt để doanh nghiệp tư nhân tiếp cận nguồn vốn dễ dàng hơn.
Trung Quốc đã thành công trong việc giúp doanh nghiệp tư nhân tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu thông qua chính sách hỗ trợ kết nối với doanh nghiệp nước ngoài. Hàn Quốc đã xây dựng mô hình các tập đoàn lớn (chaebol) dẫn dắt nền kinh tế, đồng thời khuyến khích phát triển hệ sinh thái doanh nghiệp vệ tinh.
Việt Nam cũng cần học hỏi hai nước trên cách đẩy mạnh hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân đổi mới sáng tạo, nhất là trong lĩnh vực công nghệ số, sản xuất thông minh và kinh tế xanh.
Ngoài ra, Hàn Quốc đã đầu tư mạnh vào giáo dục và đào tạo nghề để đáp ứng nhu cầu lao động chất lượng cao cho khu vực tư nhân. Trung Quốc cũng có các chương trình đào tạo khởi nghiệp và hỗ trợ doanh nghiệp trẻ phát triển. Bài học Việt Nam cần ứng dụng là có chính sách đào tạo nhân lực theo nhu cầu thực tiễn, giúp doanh nghiệp tư nhân tiếp cận nguồn nhân lực chất lượng cao.
Đảm bảo môi trường cạnh tranh lành mạnh
Hiện nay, Việt Nam đã xuất hiện một lực lượng doanh nghiệp tư nhân lớn, tích lũy đủ năng lực về quy mô vốn, trình độ công nghệ và quản trị doanh nghiệp… Theo ông, cần có những cơ chế, chính sách nào để hỗ trợ họ phát triển thành doanh nghiệp dẫn dắt, có khả năng cạnh tranh quốc tế?
Cần bảo đảm môi trường cạnh tranh lành mạnh, hạn chế cơ chế "xin – cho", giảm thiểu rủi ro chính sách để doanh nghiệp yên tâm đầu tư dài hạn.
Việt Nam đã xuất hiện một lực lượng doanh nghiệp tư nhân lớn, tích lũy đủ năng lực về quy mô vốn, trình độ công nghệ và quản trị doanh nghiệp… (ảnh minh họa).
Bên cạnh đó, cần tạo điều kiện để các doanh nghiệp lớn dễ dàng huy động vốn từ thị trường tài chính toàn cầu thông qua trái phiếu quốc tế, niêm yết trên sàn chứng khoán nước ngoài và mở rộng hợp tác với các quỹ đầu tư lớn.
Ngoài ra, cần có chính sách xúc tiến thương mại, hỗ trợ bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, ký kết các Hiệp định Thương mại tự do (FTA) có lợi để doanh nghiệp Việt Nam dễ dàng thâm nhập và mở rộng thị trường nước ngoài.
Ông có dự báo gì về sự phát triển của kinh tế tư nhân trong 5-10 năm tới và những xu hướng chính sẽ chi phối khu vực này?
Trong 5-10 năm tới, kinh tế tư nhân sẽ tiếp tục là động lực quan trọng của tăng trưởng kinh tế Việt Nam, với một số xu hướng chính.
Ngày càng nhiều doanh nghiệp tư nhân sẽ vươn tầm khu vực và quốc tế, tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị toàn cầu. Các tập đoàn lớn trong lĩnh vực sản xuất, công nghệ, thương mại và dịch vụ sẽ mở rộng đầu tư ra nước ngoài, đồng thời thu hút vốn ngoại để nâng cao năng lực cạnh tranh.
Kinh tế tư nhân sẽ đẩy mạnh ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) và công nghệ số vào sản xuất, kinh doanh. Xu hướng này không chỉ nâng cao hiệu quả hoạt động mà còn giúp doanh nghiệp thích ứng với sự thay đổi nhanh chóng của thị trường.
Với cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, doanh nghiệp tư nhân sẽ phải chuyển hướng sang sản xuất sạch, tiết kiệm năng lượng và phát triển các mô hình kinh tế tuần hoàn. Các ngành như năng lượng tái tạo, công nghệ môi trường và nông nghiệp công nghệ cao sẽ có sự bứt phá mạnh mẽ.
Mặc dù các tập đoàn lớn sẽ dẫn dắt thị trường, nhưng khu vực doanh nghiệp nhỏ và vừa vẫn đóng vai trò quan trọng, đặc biệt trong đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ mạnh hơn để giúp khối này tiếp cận vốn, công nghệ và thị trường.
Cảm ơn ông!
Bãi bỏ ít nhất 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết
Ngày 6/3, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã ký quyết định thành lập Ban Chỉ đạo xây dựng Đề án phát triển kinh tế tư nhân. Mục đích của Ban Chỉ đạo là xây dựng Đề án Phát triển kinh tế tư nhân để trình Bộ Chính trị, nhằm định hướng và thúc đẩy sự phát triển của khu vực kinh tế quan trọng này. Ban Chỉ đạo có nhiệm vụ xây dựng các cơ chế, chính sách đột phá, khơi thông các nút thắt, mở ra lộ trình phát triển mạnh mẽ, khuyến khích khối doanh nghiệp tư nhân tham gia sâu rộng hơn vào nền kinh tế.
Ngày 9/3, Thủ tướng Phạm Minh Chính có Công điện số 22 về một số nhiệm vụ, giải pháp trọng tâm về cắt giảm thủ tục hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.
Trong công điện, Thủ tướng yêu cầu các bộ, cơ quan, địa phương thúc đẩy mạnh mẽ, quyết liệt hơn nữa công tác cải cách thủ tục hành chính, cải thiện môi trường kinh doanh thực chất, hiệu quả.
Mục tiêu Thủ tướng đưa ra là giảm ít nhất 30% thời gian xử lý thủ tục hành chính, ít nhất 30% chi phí kinh doanh (chi phí tuân thủ); bãi bỏ 30% điều kiện kinh doanh không cần thiết; thực hiện các thủ tục liên quan đến doanh nghiệp trên môi trường điện tử, bảo đảm thông suốt, liền mạch, hiệu quả.
Phải có chiến lược rõ ràng cho kinh tế tư nhân
Ngày 7/3, Tổng Bí thư Tô Lâm chủ trì buổi làm việc với Ban Chính sách, chiến lược Trung ương về phát triển khu vực kinh tế tư nhân ở Việt Nam.
Phát biểu tại buổi làm việc, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu phải có chiến lược rõ ràng phát triển khu vực kinh tế tư nhân và nhấn mạnh kinh tế tư nhân là động lực quan trọng nhất cho tăng trưởng kinh tế.
Tổng Bí thư trăn trở, cả nước còn hơn 5 triệu hộ kinh doanh cá thể rất lớn, nhưng "không muốn lớn", "không chịu lớn" bởi những ràng buộc, lo ngại về quy định, thủ tục đặt ra.
Tổng Bí thư cho rằng vấn đề quan trọng là phải thay đổi được trong tư duy, nhận thức mới thay đổi được cách ứng xử và hành động, chính sách cụ thể đối với khu vực kinh tế tư nhân. Tổng Bí thư yêu cầu phải tiếp tục xóa bỏ mọi nhận thức, tư tưởng, quan niệm, thái độ, định kiến về kinh tế tư nhân. Phải kiên trì thay đổi tư duy tiểu nông, manh mún, xây dựng tư duy công nghiệp, tư duy lớn, làm ăn lớn, phong trào kinh doanh, khởi nghiệp trong toàn xã hội.
Tổng Bí thư chỉ rõ, điểm cốt yếu để tạo đột phá là tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, nhanh chóng cải thiện môi trường đầu tư, kinh doanh; Xóa bỏ các rào cản, trở lực với sự phát triển của doanh nghiệp, thực hiện nhất quán quan điểm "người dân và doanh nghiệp được phép làm những gì mà pháp luật không cấm".