Tản văn: Bao giờ về lại ngõ quê

Bao giờ về lại ngõ quê - Ảnh minh họa

Làng quê Việt Nam đều có nét chung, dọc đường làng rất nhiều bóng tre và đan xen vào đó là những ngõ quê, ngõ tre. Ngõ có gì lạ đâu, chỉ là ranh giới để phân biệt nhà này, nhà nọ; tường này, tường kia. Nhưng mỗi cái ngõ của mỗi nhà có một số phận riêng, dáng dấp riêng, một tính cách riêng.

Mỗi miền quê, vùng quê, ngõ quê cũng khác. Hình như chủ nhà thế nào thì ngõ nhà thế ấy. Ngõ quê, ngõ nhà cho ta biết được quá khứ đã qua, hiện tại đang sống và tương lai tới gần. Ngõ quê giống như cái bìa sách cẩm nang đời sống mà mở ra ta sẽ bắt gặp muôn sắc thái, sắc màu của sinh hoạt đời thường, của gia phong ứng xử, của nếp nhà, nết người. Ngõ quê đóng và mở, kín và hở. Có cái thâm trầm bí ẩn tường cao cửa rộng, có cái đơn sơ nhưng không tạm bợ bao giờ. Bởi vì, ở đó qua khuôn cửa đó định hình một sự vững chãi và mực thước.

Tôi nhớ ngõ quê có khi chỉ là một vòm cong của tán cây được tỉa xén cẩn thận. Đường từ cổng vào nhà là những hàng rào dâm bụt đều tăm tắp có những ngọn dây nan hảo quấn quýt. Lá thì mướt xanh, hoa thì nở thắm với những hàng cau cao vút như một chuẩn mực sống thanh cao, thanh thoát. Từ ngõ vào sân là cả một thế giới bao nhiêu là cây, bao nhiêu là thế. Cây cảnh dáng trực, dáng mềm, có dáng cao sang lại có dáng khiêm nhường ẩn khuất. Cau trước, chuối sau và rất nhiều vườn quê trồng bưởi. Thi sĩ Xuân Diệu đã từng ngẩn ngơ: “Hoa bưởi thơm rồi đêm đã khuya”. Chỉ có đêm thật khuya, thật vắng mới nhận ra hương bưởi, hương của mái tóc “Người đàn bà giấu tóc vào đêm”.

Hình như trong mỗi con người đều có những kí ức sâu thẳm, nhất là khi đã xa quê. Vùng nhớ ngõ quê vừa có gì thăm thẳm neo buộc, vừa rộng mở, ôm ấp, vừa nhẹ nhàng đón đưa, vừa dịu dàng khép kín. Nhớ ngõ quê là nhớ bóng gầy của mẹ lưng còng quét lá. Mẹ quét sân, quét vườn quét cả ra ngoài ngõ cho đẹp làng sạch xóm. Ngõ quê nối nhau giăng mắc vào nhau, ơi ới tiếng mời uống nước chè xanh, ăn củ khoai đầu mùa hôi hổi nóng. Mọi tin tức buồn vui cũng bắt đầu từ ngõ quê ngõ nhỏ mà lan sang, tràn sang vui buồn với cả xóm, cả làng. Cái giàn bầu, giàn bí, cánh tay bí, tay bầu đã nâng đỡ tựa vào nhau để thỏng quả lớn xuống, lớn dần không chỉ bằng hình dáng, mà bằng sự trĩu nặng yêu thương mong được đến gần hơn tay người hái, bởi lưng mẹ ngày một còng thêm...

Đời người theo thời gian già đi, ngõ quê cũng mòn dần theo năm tháng. Tiếng kẹt cửa đôi lúc làm ta giật mình. Bước qua ngõ quê là bước vào một thế giới bình an ăm ắp kỉ niệm. Chạm vào ngõ quê là chạm vào kí ức. Qua bao biến đổi thăng trầm ngõ quê vẫn còn, mở rộng ra cánh cổng làng vẫn còn. Vẫn còn hương ước - Hương ước của tình người, hương ước của những nếp gia phong: “May còn cánh cửa ngõ quê - Đi đâu rồi cũng nhớ về… mẹ ơi!”.Và thầm mong bao giờ về lại ngõ quê...

Nhường - Tản văn của Tạ Duy Anh