Bí mật ca khúc Em ơi! Hà Nội phố của Phú Quang

Nhạc sĩ Phú Quang

Em ơi! Hà Nội phố là một ca khúc hay viết về Hà Nội của nhạc sĩ Phú Quang phổ trên lời thơ Phan Vũ. Đây cũng chính là ca khúc đầu tiên đưa tên tuổi Phú Quang đến với bậc đài danh vọng và sự nổi tiếng sau này.

Trường ca gắn với thời khắc, vận mệnh của Hà Nội

Trường ca Em ơi! Hà Nội phố có nhiều “tam sao thất bản” vì chủ yếu đến với độc giả qua con đường truyền miệng. Tác phẩm này được in một lần duy nhất vào năm 2008 tại Huế nhưng không phổ biến rộng. Nhà thơ Phan Vũ tiết lộ, ông viết bài thơ Em ơi! Hà Nội phố vào năm 1972, trên một căn gác nhỏ phố Hàng Bún, trong những ngày Hà Nội chìm trong mưa bom B52 xối xả. Hồi đó, ông thân với họa sỹ Bùi Xuân Phái nên hay đi theo ông Phái. Ông Phái vẽ phố, còn ông nghĩ về phố. “Cảm xúc, bối cảnh trong thơ đều được lọc từ những gì đẹp nhất của người con gái Hà Nội, góc phố rêu phong, mùa đông Hà Nội”, ông Phan Vũ nói.

Theo nhà thơ tiết lộ, trường ca Em ơi! Hà Nội phố không chỉ có 21 câu như ca khúc của Phú Quang phổ nhạc, mà là khúc trữ tình dài 443 câu, được chia thành 24 đoạn. Gần nửa thế kỉ đã trôi qua, trường ca này lưu lạc nhân gian, đi qua bao nứt đổ của thời gian, qua bao thời khắc gắn với vận mệnh của Hà Nội.

Nhà văn Trương Quý, tác giả của nhiều tản văn viết về Hà Nội khẳng định: “Nếu có thể coi Em ơi! Hà Nội phố là một trang sử ký nho nhỏ về Hà Nội, với những liên tưởng suy ngẫm về tận thời xa xưa của những “đêm kinh kỳ thuở ấy xanh lơ”, những cô hàng Kẻ Chợ mắt lúng liếng, những Trường Thi với chõng với lều, “những giấc mơ lộng lẫy xiêm y” thì điểm kết thúc của bài thơ đầy nỗi buồn về sự suy vong của một không gian vật chất, mà cuộc ném bom dường như là khung cảnh của một tận thế. Cứ sau mỗi đoạn thơ vọng tưởng về quá khứ, về những mộng đẹp là hồi trống điểm sự tàn tạ của vàng son, của phong lưu, hay báo hiệu chia lìa”.

Bài hát đầu tiên giúp Phú Quang nổi tiếng

Nhạc sĩ Phú Quang nhớ lại, những năm 80 của thế kỷ trước: Có một buổi chiều, ông cùng nhạc sĩ Trần Tiến và nhà thơ Phan Vũ gặp nhau.

“Anh Vũ đọc chúng tôi nghe Em ơi! Hà Nội phố, tự nhiên thấy xúc động quá. Tôi nói rằng: “Anh viết cho anh. Nhưng nghe anh đọc, em cứ nghĩ anh viết cho em. Em sẽ có một bài hát về bài thơ này”. Anh hỏi: “Đã có nốt nào chưa?”. Tôi nói: “Chả có nốt nào! Nhưng em linh cảm là em sẽ có một bài hát. Mà em dám chắc với anh là bài hát sẽ hay”, Phú Quang bồi hồi nhớ lại.

Hai ngày sau đó, bài hát Em ơi! Hà Nội phố, thơ Phan Vũ ra đời. Phú Quang nói với Phan Vũ: “Em nghĩ chắc là anh sẽ hài lòng”. Đó là năm 1986, tôi chơi piano và hát cho anh nghe. Phan Vũ yên lặng nghe, xong xuôi bảo Phú Quang: “Phú Quang làm cho thơ anh lấp lánh quá!”.

Theo nhạc sĩ Phú Quang, lúc mới ra đời, ca khúc ngoài những ý kiến yêu thích, cũng có những ý kiến trái chiều. Người ta bảo, viết gì mà như sắp mất Hà Nội thế?

“Đôi lúc, con người ta không biết yêu những điều nhỏ bé. Phải yêu thứ gì lớn lao hơn cơ. Tôi nghĩ rằng, không yêu những điều nhỏ bé, sao yêu những điều lớn lao được? Nếu tôi biết yêu những con đường có bờ tường cũ rêu phong, những con ngõ nhỏ, những chiếc lá rụng, những kỷ niệm, những giọt mưa… thì mới yêu được Tổ quốc, đất nước này chứ. Người ta cứ thích nói những điều to lớn. Nhưng tình yêu bao giờ cũng bắt đầu từ những điều nhỏ bé”, Phú Quang nói.

Lần đầu tiên bài hát được lên sóng phát thanh là năm 1987 với giọng hát của ca sĩ Lệ Thu. Trước đấy, Lệ Thu hát khá nhiều bài hát của tôi trên sân khấu kịch nhưng có một lần, cô ấy nói: “Sao anh chẳng cho em hát bài nào trên đài nhỉ”. Tôi đưa bài hát ấy cho Thu, nó vừa vặn và hợp với giọng hát cô ấy đến độ tưởng như bài hát ấy tôi “đo ni đóng giày” cho Thu. Sau này, có nhiều người hát hay và thành công ca khúc này nhưng khán giả nói không ai hát hay hơn Lệ Thu lần đầu tiên ấy.

Một tuần sau đó, ca khúc này nổi tiếng, được nhiều người biết đến. Cho đến bây giờ, Phú Quang vẫn cho rằng, Lệ Thu là nghệ sĩ hát hay nhất, xúc động nhất ca khúc này. “Tôi có nhiều ca khúc, ca khúc nào cũng yêu, như đứa con của mình vậy. Cũng chả phải xếp nhất, nhì gì cả. Có điều, bài hát Em ơi! Hà Nội phố thuộc vào những bài hát hay nhất của tôi. Bây giờ, gia tài của tôi đồ sộ với 500 ca khúc. Nhưng ca khúc Em ơi! Hà Nội phố là ca khúc nổi tiếng đầu tiên của tôi, là ca khúc đầu tiên mà mọi người biết đến cái tên Phú Quang”, ông chia sẻ.

Nhạc sĩ Phú Quang tạm rời show diễn ngày 8/3