Philippines quyết xóa bỏ “xe Vua”

Xe jeepney từ lâu đã trở thành một phần cuộc sống của người dân Philippines

Thời kỳ hoàng kim của xe jeepney, vốn được mệnh danh là “xe Vua của đường phố Philippines” có thể đang dần khép lại khi chính quyền Manila thực hiện hàng loạt chính sách nhằm từng bước xóa bỏ loại xe này ra khỏi các khu vực đô thị.

Xóa bỏ biểu tượng đường phố

Jeepney không chỉ là phương tiện giao thông công cộng phổ biến, giá rẻ mà còn là biểu tượng đặc trưng của đất nước Philippines trong suốt 15 năm qua. Loại xe này được cải tiến từ xe jeep quân sự quân đội Mỹ để lại sau Thế chiến thứ II và được trang trí bằng những khẩu hiệu, hình họa các cung hoàng đạo hoặc tên gia đình với màu sắc sặc sỡ trên các thân xe.

Không chỉ hấp dẫn vì bắt mắt, jeepney có giá khá rẻ chỉ khoảng 8 peso (tương đương hơn 9 nghìn VND) cho một chuyến đi dài 4km tại Thủ đô Manila. Mỗi phương tiện có thể chở từ 10-16 hành khách, ngồi sát nhau trên 2 băng ghế, không có điều hòa nhiệt độ hoặc cửa kính để tránh mưa, nắng, khói bụi cho người ngồi trong.

Tại khu vực trung tâm Thủ đô Manila, một trong những nơi tắc nghẽn nhất châu Á, hành khách có thể phải chôn chân trong xe jeepney tới hàng giờ và hít đủ khói bụi, bức xúc. Hơn nữa, loại xe này không có dây an toàn. Người ngồi trong xe chỉ có một chấn song trên trần để giữ tay nếu không muốn bị lao ra khỏi ghế khi người điều khiển phương tiện tăng tốc kịp đèn đỏ, phanh gấp hoặc đua với các đối thủ khác để giành khách.

Lo ngại vấn đề khí thải từ jeepney gây ô nhiễm môi trường đã thôi thúc nhà chức trách phải hành động. Chính phủ Philippines bắt đầu thực hiện chính sách từng bước xóa sổ xe jeepney ra khỏi đường phố, thay thế bằng phương tiện hiện đại, sạch, an toàn và lớn hơn, sử dụng nhiên liệu có thể tái tạo.

Từ tháng 1/2018, Thứ trưởng Bộ Giao thông Philippines Thomas Orbos cho biết, Chính phủ bắt đầu thực hiện kế hoạch chuyển đổi trong thời gian 3 năm.

Ông Orbos nhấn mạnh, Bộ Giao thông sẽ công bố Hệ thống Thanh tra Phương tiện Cơ giới (MVIS) để quyết định tuổi phương tiện cũng như đánh giá mức độ thích hợp chạy trên đường của một xe công cộng đối với xe jeepney.

Theo chương trình hiện đại hóa của Chính phủ, jeepney 15 năm tuổi trở lên sẽ phải thay thế bằng phương tiện chạy bằng điện hoặc tuân thủ quy định khí thải Euro 4. Động cơ của phương tiện jeepney hiện nay chỉ phù hợp với tiêu chuẩn Euro 2.

Một số chi tiết về phương tiện công cộng cải tiến trong đề xuất này còn bao gồm lắp đặt thêm camera quan sát, hệ thống định vị GPS, hệ thống thu phí tự động, camera ở khu vực điều khiển và wi-fi.

Bức xúc, biểu tình rầm rộ

Trong khi đó, những người khai thác jeepney phàn nàn rằng, loại xe mới có giá 1,8 triệu peso là quá đắt đỏ trong khi trợ cấp của chính phủ không đáng là bao.

Theo chương trình hỗ trợ tiếp cận phương tiện thay thế (PASADA) của Ngân hàng Phát triển Philippines, Chính phủ cam kết sẽ trợ cấp tới 1,5 tỉ peso cho các công ty giao thông và đối tác mua xe mới, cho vay với lãi suất 6% trả trong thời hạn 7 năm.

Tuy nhiên, các tổ chức giao thông phản đối kế hoạch này cho rằng, các nhà khai thác nhỏ và người điều khiển phương tiện không thể trang trải các khoản nợ mới để mua phương tiện.

Do đó, chương trình của chính phủ sẽ gây phương hại đến những chủ xe jeepney đơn độc hoặc các công ty nhỏ lẻ và thay thế bằng các doanh nghiệp độc quyền lớn hơn. Các tổ chức này dự đoán, nếu chương trình đổi xe jeepney hoàn tất giá vé tối thiểu mỗi chuyến sẽ tăng cao.

Bức xúc và phản đối Chính phủ, nhiều người điều khiển xe jeepney đã tổ chức các cuộc biểu tình. Người đứng đầu Tập đoàn Giao thông PISTON George San Mateo dẫn đầu cuộc biểu tình bên ngoài văn phòng Bộ Giao thông hồi cuối tháng 1 vừa qua cho rằng: Chính phủ Philippines sử dụng chiến dịch dẹp xe jeepney cũ để ép buộc các nhà khai thác nghèo phải đổi sang phương tiện mới dù họ không đủ khả năng chi trả.

Phía các nhà quản lý khẳng định, kế hoạch xóa sổ jeepney đã được Tổng thống Rodrigo Duterte ủng hộ, chỉ đơn giản nhằm mục đích hiện đại hóa hệ thống giao thông công cộng.

“Có rất nhiều xe jeepney công cộng đã cũ và bẩn nên chúng tôi phải xử lý”, ông Martin Delgra, Chủ tịch Ban Quản lý và quyền khai thác Giao thông Đường bộ lý giải và nhấn mạnh không thỏa hiệp với vấn đề an toàn.

Bộ trưởng Bộ Giao thông Philippines Arthur Tugade cho biết, chương trình hiện đại hóa jeepney không chống lại người nghèo. Ông Tugade cho biết, chương trình này không phải loại bỏ dịch vụ xe jeepney mà là đảm bảo lợi ích cho tất cả các bên. 

Kịp thời cứu thuyền viên Philippines gặp nạn trên biển