Ai “đi đêm” mua dầu của IS?

Mô hình đối tác công-tư, công cụ cung cấp tài chính hiệu quả cho IS

Public-privatepartnership (PPP) là thuật ngữ nói về mô hình kinh doanh dầu khí hiện đang được tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) áp dụng để lấy tiền thực hiện các vụ khủng bố kinh hoàng. Trớ trêu thay, nhiều nước láng giềng lại trở thành khách hàng tiêu thụ dầu khí, cung cấp tài chính cho IS.

Một thị trườngbị giam cầm

IS không sở hữu đội xe tải chở dầu bởi nó lãng phí nguồn tài nguyên và nhân lực. Thay vào đó, IS dựa vào hàng trăm tổ chức trung gian trả tiền mặt mua dầu tại các vùng do IS kiểm soát bằng xe riêng hay còn gọi là các thương gia độc lập. Gọi theo thuật ngữ, đây là những nhà cung cấp dịch vụ trung gian. Họ chỉ đơn giản là vận chuyển để thu về lợi nhuận.Các xe tải này không cần phải đi đâu xa mà có thể bán ngay cho người dân địa phương, những người quản lý các cơ sở lọc dầu nhỏ lẻ ở nông thôn, không xa các mỏ dầu chính ở phía đông Syria.

Làm như vậy, những người buôn dầu sẽ mang lại lợi ích cao, chở được nhiều chuyến dầu thô trong ngày. Hàng trăm cơ sở lọc dầu kiểu này hoạt động trên khắp lãnh thổ Syria và cung cấp hàng chục nghìn thùng dầu tinh lọc mỗi ngày. Sản phẩm sẽ được bán tại các trạm bơm ven đường; hoặc số lượng lớn để những người trung gian vận chuyển tiếp đến những nơi có nhu cầu cao hơn. Chính vì vậy mới có thuật ngữ đối tác công-tư của IS -  với hàm ý dầu khí là do “nhà nước” kiểm soát giống như một công ty dầu khí quốc gia.

IS chỉ tham gia các giao dịch ban đầu tại các mỏ dầu và thu lệ phí cầu đường, các loại thuế, phí ngay bên trong lãnh thổ của mình. Đây là cách kinh doanh có trật tự, dưới sự giám sát chặt chẽ. Và IS cấp giấy phép xe tải chạy trên các tuyến đường nhất định để đảm bảo việc cung cấp hàng hóa ổn định cho dù là dầu thô và hay sản phẩm đã qua tinh lọc.

Phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Mỹ Mark Toner đã đúng khi ông nói IS “tuyên bố từ bỏ quyền sở hữu” tại các giếng khoan dầu quan trọng, nhưng tuyên bố này mang tính nước đôi và phức tạp. Dù bằng cách nào, thì quan hệ đối tác công-tư vẫn đang phát huy tối đa cho một thị trường bị giam cầm.

Haswani hỗ trợ chính quyền Syria mua dầu từ is?

Mới đây, Bộ Quốc phòng Nga cho biết, giới chức chóp bu, Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan và các thành viên gia đình nhúng tay vào các thương vụ mua dầu từ IS. Thứ trưởng Quốc phòng Nga Anatoly Antonov còn công bố cả những bức ảnh hàng đoàn xe tải chở dầu, ảnh về các mỏ dầu và xe chở dầu qua các cửa khẩu. Nga ví đây là đường ống dẫn dầu "di động” của IS  chảy vào Thổ Nhĩ Kỳ.

Cáo buộc của Nga về việc IS buôn lậu 200.000 thùng dầu mỗi ngày dựa trên giả thiết IS sản xuất nhiều. Tuy nhiên, trên thực tế IS không bao giờ sản xuất quá mức này. Theo tình báo Mỹ, hồi đầu năm, IS chốt sản lượng 55.000 thùng/ngày. Các dự báo đưa ra gần đây cho thấy sản lượng hàng ngày là 40.000 thùng. Vì vậy, việc cung ứng dầu của IS cũng cần phải xem lại, hiện tại có hơn 5 triệu người đang bị mắc kẹt trong lãnh thổ IS và họ cũng cần dầu. Vì thế, “tiêu dùng trong nước” được ưu tiên hàng đầu.

Trong khi Nga cáo buộc Thổ mua dầu của IS thì Mỹ cho rằng, khách hàng top đầu phải là chính quyền của Tổng thống Syria Assad.  Một thương gia được dư luận nhắc tới nhiều, được chính Tổng thống Bashar al-Assad chỉ định dẫn đường giao dịch với IS, tên là George Haswani. Không chỉ có Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Erdogan cáo buộc Haswani, mà Bộ Quốc phòng Mỹ cũng đã đưa Haswani vào sách đen, kẻ trung gian giúp chính quyền Syria mua dầu từ IS. Haswani và 12 cá nhân khác bị Liên minh châu Âu (EU) đóng băng tài sản ngân hàng và  cấm đi lại ở châu Âu.  EU cho biết, họ có bằng chứng cho thấy Haswani hỗ trợ chính quyền Syria mua dầu từ IS.

Các quan chức Mỹ thừa nhận mạng lưới của Haswani rất vững chắc và hiệu quả hơn so với những gì dư luận được biết. Cuối tháng 9/2015, Bộ Ngân khố Mỹ cho hay, với sự giúp đỡ từ “người đàn ông của Assad”, tức Haswani, sản lượng dầu khai thác trong năm 2015 của IS thực sự tăng mạnh.

Nga trưng hộp đen Su-24, Thổ Nhĩ Kỳ... "phát rét"