Biển Đông vẫn nóng bên lề Hội nghị cấp cao ASEAN

Thủ tướng Việt Nam Nguyễn Xuân Phúc (thứ tư trái sang) và lãnh đạo các nước ASEAN chụp ảnh chung tại hội nghị.  Ảnh: TTXVN

Các nhà lãnh đạo 10 quốc gia ASEAN tham dự hội nghị cấp cao ASEAN lần thứ 28 - 29 tại Lào từ ngày 6 - 8/9 sẽ hạn chế đề cập tới những diễn biến mới trong tranh chấp chủ quyền trên biển Đông và tránh chỉ đích danh Trung Quốc. Tuy nhiên, bên lề hội nghị, liên tiếp có những diễn biến mới về vấn đề này khiến dư luận quan tâm.

Philippines công bố hình ảnh tàu Trung Quốc gia tăng hoạt động

Hôm qua (7/9), Bộ Quốc phòng Philippines công bố những bức ảnh cho thấy nhiều tàu Trung Quốc có mặt gần bãi cạn Scarborough. 10 bức ảnh và bản đồ đã được gửi qua email tới các nhà báo, trong đó nhiều nhà báo đang có mặt tại Vientiane (Lào) để đưa tin về hội nghị.

Theo Reuters, những bức ảnh tố cáo hoạt động ngang ngược của tàu cá Trung Quốc, bất chấp phán quyết của tòa Trọng tài The Hague ngày 12/7, được Bộ Quốc phòng Philippines công bố chỉ vài giờ trước cuộc họp giữa các quốc gia ASEAN với Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường. Mặc dù chưa có sự giải thích nào về tính thời điểm của việc công bố này, nhưng chỉ 2 ngày trước, Manila bày tỏ quan ngại sâu sắc trước số lượng tàu Trung Quốc gia tăng xung quanh khu vực bãi cạn Scarborough và yêu cầu đại sứ Trung Quốc giải thích.

Một quan chức Philippines cho biết, việc công bố trên được tiến hành theo lệnh của Bộ trưởng Quốc phòng Philippines là người đang có mặt tại hội nghị. Trước hội nghị, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Delfin Lorenzana cho biết, máy bay của không quân Philippines bay qua khu vực bãi cạn Scarborough và phát hiện thấy số lượng tàu Trung Quốc đông bất thường vẫn tiếp tục hoạt động tại đây. Ông Lorenzana cho rằng, sự xuất hiện của 6 tàu Trung Quốc cùng với các tàu hải cảnh trong khu vực đó là “nguyên nhân gây quan ngại sâu sắc”.

Những bức ảnh mà Phillippines công bố cùng ngày với nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu quốc tế và chiến lược (CSIS) có trụ sở tại Washington, Mỹ cho thấy, các hành động gây hấn của tàu tuần tra Trung Quốc trên biển Đông ngày càng gia tăng, đe dọa gây bất ổn cho khu vực. Theo đó, từ năm 2010 đến nay, có 45 vụ va chạm trên biển Đông thì có đến 30 vụ liên quan đến tàu tuần tra Trung Quốc. Ông Bonnie Glaser, Chuyên gia an ninh khu vực của CSIS cho rằng: “Đây là bằng chứng rất rõ cho thấy, cách hành xử có chủ ý của Trung Quốc, trái ngược hoàn toàn với pháp luật quốc tế”.

ASEAN - Trung Quốc khẳng định tăng cường đối thoại

Một ngày trước khi Philippines công bố các bức ảnh trên, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe nhất trí cung cấp cho Philippines 2 tàu tuần tra quy mô lớn đồng thời cho nước này mượn 5 máy bay giám sát đã qua sử dụng, trong bối cảnh cả 2 nước đều có tranh chấp lãnh thổ với Trung Quốc. Phó chánh văn phòng Nội các Nhật Bản Koichi Hagiuda cho biết, trong cuộc gặp bên lề Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN, Thủ tướng Shinzo Abe và Tổng thống Phillippines Rodrigo Duterte nhất trí sẽ đẩy mạnh hợp tác để đảm bảo giải pháp hòa bình trong tranh chấp ở biển Đông.

Theo một số nguồn tin, Tuyên bố chung được đưa ra sau khi kết thúc hội nghị tại Lào lần này sẽ tránh nhắc tới phán quyết của Tòa Trọng tài quốc tế liên quan tới vấn đề biển Đông. Đây không phải là điều bất ngờ. Trong cuộc họp gần nhất hồi tháng 7, ASEAN cũng không đưa phán quyết của Tòa Trọng tài vào thông cáo. Tại hội nghị đó, Philippines đã vận động các ngoại trưởng ASEAN đưa nội dung phán quyết vào thông cáo, nhưng vấp phải sự phản đối của Campuchia. Khi đó, Bắc Kinh công khai cảm ơn Phnom Penh vì sự ủng hộ này. Trung Quốc luôn khăng khăng phản đối phán quyết của Tòa Trọng tài và đã đẩy mạnh vận động, lôi kéo các quốc gia khác ủng hộ lập trường này của họ.

Hôm qua (7/9), trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 29, tại Hội nghị Cấp cao ASEAN - Trung Quốc lần thứ 19, các nhà lãnh đạo ASEAN khẳng định coi trọng quan hệ với Trung Quốc; khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì hòa bình, ổn định, an ninh, an toàn hàng hải ở biển Đông; khẳng định lại các nguyên tắc chung như kiềm chế, giải quyết hòa bình các tranh chấp phù hợp với luật pháp quốc tế, trong đó có Luật Biển 1982, không sử dụng hoặc đe dọa sử dụng vũ lực.

Hai bên khẳng định, sự cần thiết của việc tăng cường đối thoại và hợp tác nhằm duy trì hòa bình, ổn định ở biển Đông, thực hiện hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở biển Đông (DOC) và sớm ký kết Bộ Quy tắc ứng xử (COC) ở biển Đông vì lợi ích chung. Kết thúc hội nghị, các nhà Lãnh đạo đã thông qua Tuyên bố chung Cấp cao kỷ niệm 25 năm quan hệ ASEAN - Trung Quốc; Tuyên bố chung về áp dụng Bộ Quy tắc ứng xử để tránh va chạm bất ngờ trên biển ở biển Đông; Tài liệu hướng dẫn vận hành đường dây nóng giữa quan chức cao cấp của các Bộ Ngoại giao ASEAN và Trung Quốc về ứng phó với các sự cố khẩn cấp trên biển; Tuyên bố chung về hợp tác năng lực sản xuất.

Tại hội nghị, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc cho rằng: Thời gian tới, hai bên cần coi trọng tăng cường nền tảng của quan hệ ASEAN - Trung Quốc, nhất là sự tin cậy chính trị và lòng tin chiến lược; đẩy mạnh hợp tác toàn diện và thực chất, giải quyết mọi khác biệt và tranh chấp bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở luật pháp quốc tế, Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển 1982… Thủ tướng cũng khẳng định, Việt Nam coi trọng quan hệ với Trung Quốc và sẽ làm hết sức mình hợp tác cùng các nước ASEAN làm cho quan hệ ASEAN - Trung Quốc khởi sắc, thực chất, hiệu quả hơn, tin cậy hơn, đóng góp tích cực cho hòa bình và phát triển.

Ngoại trưởng ASEAN lo ngại leo thang căng thẳng Biển Đông