Bộ GD&ĐT tạo thế "độc quyền khép kín" trong in, phát hành SGK

Ảnh minh hoạ

Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội vừa có báo cáo gửi các ĐBQH về kết quả khảo sát một số nội dung trong việc thực hiện chính sách, pháp luật về xuất bản, in, phát hành sách giáo khoa giáo dục phổ thông (SGK GDPT) giai đoạn 2012 - 2017.

Theo báo cáo của Uỷ ban này, việc khảo sát tập trung vào 2 vấn đề lớn: hệ thống văn bản pháp luật của nhà nước còn chồng chéo và việc quy định Bộ GD&ĐT chịu trách nhiệm chính trong biên soạn, in ấn và phát hành SGK liên quan đến cơ quan xuất bản của Bộ là NXB Giáo dục Việt Nam.

Về cơ chế chính sách quản lý với hoạt động xuất bản, in, phát hành SGK, Uỷ ban này nhận định, dù hành lang pháp lý thuận lợi nhưng thực tế, một số quy định điều chỉnh lĩnh vực này vẫn còn bất cập.

Điển hình như quy định về thẩm quyền của Bộ GD&ĐT trong việc biên soạn, xuất bản, in và phát hành SGK, giáo trình trong luật Giáo dục hiện hành được cho là nguyên nhân chính dẫn tới độc quyền trong hoạt động xuất bản, in, phát hành SGK giáo dục phổ thông trong những năm qua, làm cho hoạt động này thiếu tính cạnh tranh, công bằng.

Liên quan đến thực trạng xuất bản, in, phát hành SGK, Uỷ ban Văn hoá cho biết, qua khảo sát, dư luận rất băn khoăn cho rằng việc Bộ GD&ĐT vừa tổ chức biên soạn, vừa tổ chức thẩm định, phê duyệt, chỉ đạo việc xuất bản, in và phát hành SGK đã tạo ra thế độc quyền khép kín trong tất cả các khâu của quy trình từ biên soạn đến phát hành.

Việc chỉ có duy nhất 1 đơn vị được giao tổ chức xuất bản SGK dễ dẫn đến nguy cơ xảy ra các hành vi lạm dụng vị trí độc quyền gây hạn chế cạnh tranh, hạn chế việc thúc đẩy cạnh tranh nhằm nâng cao chất lượng, giảm giá bán SGK, mở rộng, tạo điều kiện thuận lợi trong phát hành, đáp ứng yêu cầu lựa chọn của người tiêu dùng.

Việc giao Bộ GD&ĐT tổ chức biên soạn, phê duyệt, xuất bản SGK không phù hợp với Luật Xuất bản 2012 và xu hướng phổ biến trên thế giới hiện nay là cơ quan quản lý nhà nước không tham gia biên soạn, xuất bản mà chỉ tổ chức kiểm duyệt, thẩm định SGK.

Về in, phát hành SGK, theo cơ quan tiến hành khảo sát, việc in SGK được đấu thầu rộng rãi sau khi đã trừ sản lượng giao cho các đơn vị in nội bộ của NXB Giáo dục và những tên sách có số lượng in thấp. Cách thức như trên và kết quả đấu thầu trong thời gian qua cho thấy hoạt động in SGK còn khép kín, tính cạnh tranh chưa cao,... có thể dẫn đến hạn chế về chất lượng, khó giảm giá thành, chưa khuyến khích việc đầu tư phát triển ngành in.

Bên cạnh đó, tình trạng in lậu, in nối bản SGK ngày càng lan rộng, tinh vi và phức tạp, gây khó khăn cho các cơ quan quản lý nhà nước và người sử dụng trong phân biệt thật, giả, phát hiện vi phạm; ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của các tác giả, của nhà xuất bản và người tiêu dùng. SGK in lậu có chất lượng kém: hình ảnh bị mờ, chữ mất nét, không có các nội dung chỉnh sửa, bổ sung, gây khó khăn cho học sinh trong quá trình học.

Đáng lưu ý, cơ quan khảo sát chỉ ra thực tế, giá bán bộ SGK thấp, nhưng đi kèm với bộ SGK còn hệ thống sách bài tập in sẵn và tài liệu bổ trợ (tùy cấp học) có giá tương đương hoặc cao hơn giá SGK. Nếu tính cả số tiền mua sách bài tập và tài liệu bổ trợ, phụ huynh, giáo viên phải trả số tiền gấp đôi hoặc hơn nữa.

Hơn nữa, trong nhiều năm qua, tình trạng phần lớn SGK chỉ sử dụng một lần, gây lãng phí ngân sách nhà nước, tăng chi trả của người dân, gây bức xúc dư luận xã hội.

Trước hàng loạt bất cập đã nêu, cơ quan tiến hành khảo sát kiến nghị Chính phủ chỉ đạo, triển khai việc rà soát, kiến nghị hoặc ban hành văn bản sửa đổi, bổ sung chính sách, pháp luật có liên quan, như: chính sách thực hiện xã hội hóa, khuyến khích các tổ chức, cá nhân đầu tư, tham gia biên soạn SGK trên cơ sở chương trình giáo dục phổ thông mới; khuyến khích, tạo điều kiện để các nhà xuất bản được cấp phép xuất bản SGK tham gia đấu thầu rộng rãi in, phát hành SGK và khai thác các bản thảo SGK; về thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm hành chính,...

Cùng với đó, quan tâm chỉ đạo, triển khai việc thực hiện tốt các chính sách, pháp luật về giá, phí, thuế; vấn đề bản quyền; xử lý vi phạm hành chính,… trong việc in, phát hành xuất bản phẩm nói chung, SGK nói riêng.