Bộ trưởng Trần Hồng Hà lên tiếng về giải pháp chống ngập úng ở Hà Nội

Liên quan hiện tượng mưa lớn gây ngập úng tại nhiều khu vực ở TP Hà Nội trong những ngày qua, bên hành lang kỳ họp thứ 3, Quốc hội khóa XV, Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và môi trường Trần Hồng Hà đã có những lý giải và đưa ra giải pháp khắc phục hiện tượng này.

Có thể học tập Nhật Bản trong việc chống ngập úng

Thưa ông, chiều 29/5, đường phố Hà Nội ngập sâu sau cơn mưa lớn, đường tắc, nhiều người phải "chôn chân" hàng giờ ngoài đường, điều này có bất thường?

Sự nóng lên toàn cầu thì cả thế giới biết rồi. Không chỉ ở Việt Nam, cả những quốc gia có hạ tầng phát triển như Mỹ, Châu Âu... câu chuyện thời tiết bất thường, lượng mưa lớn, tập trung vào một điểm nhất định thì không có hạ tầng nào "chống chịu" được.

Chỉ có điều, chúng ta cần phân biệt vấn đề dị thường của thời tiết, mưa lớn cực đoan với vấn đề đầu tư hạ tầng thiếu đồng bộ, thiếu tầm nhìn, thiếu dự báo. Đây là 2 vấn đề nhưng nguy cơ khiến các vùng đô thị ngập lụt là như nhau.

Hà Nội "cứ mưa là ngập" dường như là câu chuyện "biết rồi, khổ lắm, nói mãi", nhưng "nói mãi" mà vẫn chưa giải quyết được tình trạng này. Giải pháp cho vấn đề này là gì, thưa ông?

Tôi cho rằng phải nhìn lại toàn bộ quy hoạch hạ tầng các đô thị và vấn đề thiết kế các đô thị hiện nay. Mỗi một đô thị mang những đặc trưng riêng về địa hình, nên quan trọng nhất phải có hệ thống dự báo được tính cực đoan của khí hậu và thời tiết.

Hệ thống này cũng phải dự báo được số lượng dân cư ở các đô thị; hệ thống này như huyết mạch trong cơ thể con người. Có như vậy mới giải quyết được vấn đề ngập úng ở vùng lõi đô thị. Câu chuyện dự báo này không chỉ mang tầm nhìn ngắn hạn, mà mang tầm nhìn dài hạn, từ 20-50 năm.

Cùng với việc tính toán được hệ thống dân cư và mật độ về hạ tầng, thì hệ thống xử lý nước mưa, xử lý nước thải cũng phải đồng bộ.

Trong quá trình đô thị phát triển, thay đổi, ta phải có tầm nhìn để làm từng khu vực tự nhiên thoát được nước, còn nếu không tự nhiên thoát được nước, phải sử dụng máy móc, nhưng nên hạn chế.

Trong trường hợp thời tiết cực đoan, phải tính toán đến sử dụng cả hệ thống trữ nước. Như Nhật Bản có những khu vực, người ta bố trí những đường ngầm, hầm chứa - vừa trữ nước vừa tưới tiêu những lúc khô hạn.

Hoặc bố trí trường học, sân vận động, cánh đồng lúa... là những nơi chứa nước khi những vùng xung yếu ngập lụt. Đấy là những giải pháp cần làm, tất nhiên là chi phí đắt đỏ, quan trọng nhất là ngay từ tầm nhìn thiết kế hạ tầng phải đồng bộ.

Có nên làm dự án chống ngập úng như TP.HCM?

Thưa ông, trong vùng lõi đô thị quy hoạch thành những khu phức hợp, nhưng có nghịch lý là trong những vùng này thường có các tòa nhà cao tầng. Đây có phải nguyên nhân gây nên tình trạng chỉ một cơn mưa lớn, Hà Nội biến thành sông không?

Hai hiện tượng này tất nhiên có ảnh hưởng, nhưng chưa chắc đã liên quan đến nhau. Khi dân số tăng lên, kèm theo phải có hạ tầng, trong đó phải tính toán hạ tầng tiêu thoát nước, bao gồm cả lượng nước mà con người sử dụng, lượng nước mưa trong trường hợp thời tiết cực đoan.

Thưa ông, liệu chúng ta có thể dự báo trước được hiện tượng ngập úng để cảnh báo cho người dân không?

Điều này chúng ta hoàn toàn có thể làm được. Về lưu lượng mưa trong một đơn vị thời gian thì chúng ta có thể tính toán được trên mỗi m2 sẽ có lượng nước thế nào. Nếu chúng ta làm tiếp bài toán trên mô hình về khả năng công suất của hệ thống tiêu thoát nước, chúng ta hoàn toàn có thể tính toán được về mức độ ngập.

Điều này là điều hướng tới của cơ quan khí tượng thuỷ văn. Tất nhiên khi dự báo lũ còn phải tính đến lưu vực sông, cộng với lượng mưa, khả năng thoát lũ của hạ tầng thì hoàn toàn có thể đưa ra dự báo. Đấy là một trong những bài toán, yêu cầu nhiệm vụ của công tác dự báo.

Hiện nay đã thực hiện việc dự báo này, tất nhiên dự báo trong một thời gian ngắn, chính xác là điều không dễ đối với bất cứ dự báo viên. Tuy nhiên, bài toán dự báo là phải dự báo có ngập lũ hay không, trong điều kiện cực đoan thì như thế nào. Bài toán dự báo này là có thể thực hiện được. Hiện nay các chuyên gia, nhà khí tượng thuỷ văn đều hướng đến mục tiêu đó, tất nhiên độ chính xác có thể còn khác nhau.

Vậy Hà Nội nên có dự án chống ngập như TP.HCM không?

Hà Nội cần tăng cường công tác dự báo cũng như cần một dự án tổng thể, trong đó đánh giá một cách căn cơ, đưa ra những số liệu lịch sử và những số liệu hiện nay về các biểu hiện cực đoan của thời tiết.

Cần phải tính toán một cách kỹ càng khi thiết kế đô thị để làm sao đô thị chống chịu được với thời tiết cực đoan.

Bài toán mang tính chất ứng phó là khi đã ngập rồi thì phải sử dụng các máy bơm để thoát cũng cần phải được tính toán trong quá trình thiết kế đô thị đó.

Phải xây dựng được những đô thị thông minh có khả năng chống chịu mưa lũ, đảm bảo được tính bền vững. Cần có dự án tiếp cận một cách tổng thể xuất phát từ dự báo, quy hoạch, tính toán để làm hạ tầng có khả năng chống chịu, thích ứng, phù hợp.

Đồng thời, kết hợp áp dụng các giải pháp mang tính chủ động, ví dụ các khu vực khi lũ lụt lên thì có khu vực để chứa nước (cánh đồng, sân vận động, bể chứa nước...), tạo ra một hệ thống hạ tầng chứa nước ở những khu ngập lụt lớn; quan trọng nhất là trong thiết kế tổng thể.

Xin cảm ơn ông!

Ngày mai (31/5), Hà Nội và Bắc Bộ tiếp tục duy trì mưa lớn, dông lốc