Các bước cần làm khi điều tra một vụ tai nạn máy bay

Giới chức Nga đang mở cuộc điều tra hình sự vụ tai nạn máy bay thảm khốc sáng nay (19/3) khiến 62 người thiệt mạng

Điều tra tai nạn máy bay là công việc cần thiết nhằm tìm ra nguyên nhân đích thực, giống như những gì đang được tiến hành đối với vụ tai nạn của hãng Flydubai vừa bị rơi sáng nay (19/3) khiến toàn bộ 62 người thiệt mạng.

Việc điều tra sẽ được thực hiện ngay sau khi tai nạn xảy ra

Một trong những công việc ưu tiên hàng đầu của các cơ quan chức năng, nhất là cảnh sát hay quân sự là bảo vệ hiện trường giúp cho công việc điều tra thuận lợi và đạt kết quả. Đôi khi vị trí và tính chất tai nạn làm cho việc điều tra gặp khó khăn. Ví dụ, chuyến bay Flight 9525 của hãng hàng không Đức Germanwings xảy ra hồi tháng 3/2015 tại khu vực rừng núi hiểm trở, tuyết phủ ở Pháp, không có đường giao thông làm cho công việc cực kỳ nan giải. Các mảnh vỡ từ máy bay văng rải rác trên diện tích rộng tới 4 ha, trên sườn đá dốc nguy hiểm cao trên 1.550m.

Công việc quan trọng tiếp theo là thu thập chứng cứ, nhiệm vụ này được thực hiện để lập hồ sơ, có tham khảo nhật ký bảo dưỡng, danh sách hành khách mà hãng hàng không đang quản lý. Ngoài ra, các nhà điều tra còn tham khảo các thông tin kiểm soát không lưu, khí hậu thời tiết tại thời điểm xảy ra tai nạn.

Theo Công ước Hàng không Dân dụng Quốc tế (CICA), các thông tin điều tra tai nạn hàng không sẽ được gửi tới cho chính phủ nước xảy ra tai nạn, quốc gia nơi máy bay đăng ký, cho hãng hàng không, và công ty thiết kế chế tạo máy bay.

Quá trình điều tra nói chung tương đối phức tạp, bởi những gì liên quan đến tai nạn rất đa dạng, đôi khi xảy ra trên mặt nước, hay ngoài vùng biển thế giới, như trường hợp tai nạn chuyến bay 447 của hãng hàng không Air France, rơi trên Đại Tây Dương khi đang trên đường từ Paris đi Rio de Janeiro hồi tháng 6/2009. Phải mất gần hai năm kể từ khi xảy ra tai nạn người ta mới tìm thấy hộp đen nằm sâu dưới lòng đại dương và mất thêm năm nữa, báo cáo chính thức giải mã hộp đen mới được cơ quan hàng không Pháp công bố.


Manh mối từ đống đổ nát

Một khi các nhà điều tra vào cuộc và tìm ra các chứng cứ xác thực, những người tham gia điều tra phải có quan điểm trung thực, không thành kiến, hẹp hòi liên quan đến kết quả điều tra hoặc không có những tác động mang tính chủ quan.


Ví dụ, trong vụ tai nạn Lockerbie xảy ra tại Scotland năm 1988, phải mất một thời gian dài từ đống đổ nát người ta mới tập hợp được các mảnh vỡ, sử dụng công nghệ 2D để ráp các mảnh vỡ lại với nhau trước khi chuyển đến thị trấn Farnborough ở Anh. Tại đây nó lại được tái hiện bằng kỹ thuật 3D để tiếp tục phục vụ cho điều tra. Công việc tái hiện vụ tai nạn không chỉ mất nhiều công sức, tiền của mà còn tốn thời gian sự đóng góp của nhiều người.

Đây là những chứng cứ hữu hình quan trọng, song ngay từ đầu bị méo mó hoặc biến dạng vì va đập nhưng lại là chứng cứ không thể thiếu hoặc bỏ qua. Cùng với số liệu của "hộp đen" và máy ghi âm buồng lái cung cấp, những thông tin quan trọng nói lên bản chất của thảm họa.

Kết quả khám nghiệm tử thi hành khách và phi hành đoàn cũng có thể giúp thu hẹp nguyên nhân. Ví dụ, các báo cáo của Hà Lan về vụ tai nạn chuyến bay MH17 của hãng hàng không Malaysia Airlines bị bắn rơi tại Ukraine tháng 7/2014 đã xác định được nguyên nhân tai nạn, nhất là mức độ thương tích của phi hành đoàn trong buồng lái. Trong quá trình điều tra, các điều tra viên người Hà Lan đã thu được nhiều thông tin có giá trị từ khám nghiệm tử thi phi hành đoàn ngay trong buồng lái chuyến bay MH17.

Sau giai đoạn thu thập thông tin tình báo liên quan, việc đánh giá những chứng cứ này là công việc thông thường để đi đến kết luận xác về nguyên nhân gây tai nạn, như do lỗi con người, do gài bom, hoặc bị bắn rơi.

Theo ông Frank Taylor, cựu điều tra viên cao cấp trong vụ tai nạn Lockerbie xảy ra tại Scotland năm 1988, chỉ cần chi tiết cong của kim loại thân máy bay có thể giúp con người khám phá ra nhiều điều bí mật, và nhờ tập hợp nhiều mảnh vỡ đã giúp đi đến kết luận chính xác. "Trong hầu hết các vụ tai nạn, các chứng cứ tại chỗ chính là những bằng chứng nói lên nguyên nhân của thảm họa", ông Frank Taylor khẳng định.

Theo luật pháp Anh, các nhà điều tra có thể “ngâm” thời gian điều tra bao lâu nếu thấy cần thiết, nhưng phải sớm tìm ra nguyên nhân nếu không các cơ quan khác sẽ vào cuộc. "Quá trình điều tra là một công việc nghiêm túc, điều tra viên không được viện lý do để trì hoãn ", ông Frank Taylor nhấn mạnh.

Nếu các nhà điều tra tin rằng họ đã tìm thấy nguyên nhân do thiết kế hoặc do lỗi bảo trì, thì họ có thể đưa ra các khuyến cáo tức thì để ngăn chặn sự cố tương tự tái diễn, trước khi có báo cáo chính thức được công bố.

Đôi khi, như sự cố 11/9, lỗi là do khủng bố, nhưng cảnh sát khu vực và các công tố viên vẫn tiến hành điều tra song song, kết hợp với các cơ quan tình báo để tìm ra nguyên nhân và kẻ chủ mưu gây ra vụ khủng bố.

Vì sao máy bay ném bom "đồ cổ" WB-57 vẫn được Mỹ trọng dụng