Cách thuyền viên Việt ứng phó khi cướp biển gia tăng

Eo biển Singapore thành điểm nóng

Nhiều năm lênh đênh khắp đại dương, anh Bùi Quang Khánh (máy trưởng - Công ty TNHH Vận tải biển và Xuất nhập khẩu HTK) vẫn lo lắng mỗi lần tàu hành trình qua các khu vực cướp biển hoành hành.

Theo anh Khánh, cướp biển tại Somalia thường cướp cả tàu để đòi tiền chuộc. Trong khi đó, cướp biển tại khu vực Đông Nam Á thường cướp tài sản, vật tư trên tàu. Còn cướp tại vùng biển Sulu khá manh động, có thể đe dọa tới tính mạng của thuyền viên.

Trung tâm chống cướp biển và cướp có vũ trang châu Á (ReCAAp) đánh giá, eo biển Singapore đang nổi lên như một điểm nóng của các vụ cướp có vũ trang, chủ yếu nhắm vào các tàu chở hàng rời và tàu dầu. Trước đó, một tàu chở hàng rời đang đi từ Ấn Độ tới Việt Nam cũng bị cướp biển tấn công, đánh cắp phụ tùng động cơ của tàu.

Dữ liệu của ReCAAP cho thấy, kể từ đầu năm 2025, đã có 21 vụ cướp ở vùng biển châu Á, tăng gấp 3 lần so với cùng kỳ năm 2024. Hầu hết các vụ việc xảy ra ở khu vực xung quanh lối vào phía Tây eo biển Singapore và eo biển Malacca.

ReCAAP cũng cho hay, thời gian qua tăng mạnh số lần cướp lên tàu mang theo súng và dao. Những kẻ phạm tội chủ yếu đánh cắp hàng hóa trên tàu, kim loại phế liệu và phụ tùng dự trữ của động cơ.

Trang bị vòi rồng, thuê lực lượng bảo vệ

Từ kinh nghiệm đi biển của mình, các thủy thủ cho hay, những toán cướp thường đi bằng các xuồng tốc độ cao có thể lên tới 30 hải lý/giờ để đuổi theo tàu. Trong khi các tàu hành trình chỉ có tốc độ trung bình 13-15 hải lý/giờ.

Anh Bùi Quang Khánh cho hay, tùy khu vực, thuyền viên sẽ có những phương án phòng cướp biển riêng. Tại Đông Nam Á, thuyền viên của tàu sẽ tăng cường người trực ca, cảnh giới. Đồng thời, giăng hàng rào dây thép gai quanh tàu, khiến bọn cướp có thể "thấy khó mà lui". Tàu cũng được trang bị vòi rồng áp lực cao, trường hợp bị cướp biển tấn công, thuyền viên sẽ dùng vòi rồng xịt ngăn chặn chúng leo lên tàu.

"Dẫu vậy, không tránh khỏi những tình huống trộm vặt. Có lần khi tàu neo tại Indonesia, kẻ trộm đã lẻn lên tàu đánh cắp phụ tùng vật tư của tàu.

Khi phát hiện, thuyền viên chỉ có thể đánh động để chúng bỏ chạy. Nguyên tắc là tuyệt đối không xô xát với bọn cướp vì chúng rất liều lĩnh, có thể mang theo dao kiếm, gây nguy hiểm cho thuyền viên", anh Khánh chia sẻ và thông tin thêm, tại khu vực Đông Nam Á, các tàu nhỏ trọng tải khoảng 30.000 DWT - 50.000 DWT thường là đối tượng hay bị cướp nhắm tới.

Có đội tàu khai thác tại nhiều khu vực trên thế giới, ông Trần Văn Quyền, Giám đốc Công ty TNHH Vận tải container Hải An cho biết, doanh nghiệp thường xuyên cập nhật thông tin về những vùng có nguy cơ mất an ninh để gửi cảnh báo cho tàu.

Tại các khu vực ít nguy cơ, doanh nghiệp sẽ cảnh báo để tàu tăng cường cảnh giới, kiểm soát người lên xuống tại các khu vực neo đậu. Các tàu của Hải An cũng trang bị tới gần chục vòi rồng ở những địa điểm có thể bao quát toàn bộ chu vi quanh tàu và những điểm tiếp cận cướp có thể leo lên.

Với những vùng "nóng" như Somalia, cướp thường có súng, doanh nghiệp sẽ làm việc với các đơn vị bảo hiểm để thuê Armguard (lực lượng bảo vệ tàu có trang bị vũ trang) nhằm tránh rủi ro. Tùy độ rủi ro ở mỗi khu vực mà mức giá thuê Armguard khác nhau, có thể lên tới hơn 10.000 USD/gói.

"Đi vào vùng nguy hiểm, nếu thấy nguy cơ, tàu có thể tăng tốc hoặc chạy ziczac để tránh đối tượng tiếp cận lên tàu", ông Quyền nói và thông tin thêm, trường hợp cướp đã lên được tàu, thuyền viên sẽ phát báo động cấp cứu chứ không chống trả. Mọi hoạt động sẽ phối hợp với lực lượng chức năng nhằm đảm bảo độ an toàn cao nhất.

Bên cạnh các phương án trực tiếp trên tàu, doanh nghiệp cũng thường tổ chức chương trình thực tập, huấn luyện cho các sĩ quan, thuyền viên để cập nhật, bổ sung kiến thức liên quan tới an toàn, an ninh tàu biển.

Nhiều thuyền viên dao động

Cũng định kỳ tổ chức các buổi tập huấn cho thuyền viên để nâng cao kỹ năng phòng chống cướp biển, song ông Hoàng Đức Chính, Giám đốc Công ty CP Vận tải dầu khí Thái Bình Dương (PVTrans Pacific) thừa nhận, tâm lý thuyền viên hay dao động mỗi khi biết tàu hành trình qua các điểm nóng về an toàn, an ninh.

Ông Chính tiết lộ có thời điểm, công ty phải thay cả thuyền bộ vì thuyền viên từ chối đi hành trình qua khu vực rủi ro như vùng Somalia hay các vùng chiến sự.

Do đó, doanh nghiệp thường động viên thuyền viên, đàm phán với người thuê tàu để có thêm khoản thưởng cho thủy thủ đoàn khi tàu đi vào những vùng có rủi ro.

"Công ty cũng có những biện pháp như mua bảo hiểm bổ sung, thuê Armguard và luôn có những biện pháp, kế hoạch an ninh cho tàu khi đi qua các khu vực này", lãnh đạo PVTrans Pacific thông tin.

Theo Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam, hiện đã có chủ tàu Việt Nam thiết lập các tuyến vận tải biển trong khu vực nội Á. Cơ quan này vẫn có cảnh báo về thông tin cướp biển. Các cảng vụ hàng hải cũng thường xuyên cảnh báo tàu thuyền có hành trình qua những vùng có nguy cơ rủi ro cao để đảm bảo an toàn cho tàu thuyền Việt Nam hoạt động tuyến biển quốc tế.