Chính sách của ông Trump tạo ra “ngòi nổ” ở châu Á?

Tổng thống Mỹ Donald Trump

Một chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu Trung Quốc - Mỹ tại Thủ đô Washington, Hoa Kỳ nhận định: Chính sách đối ngoại không rõ ràng của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump, đặc biệt là chính sách ở khu vực châu Á- Thái Bình Dương, có thể gây ra những hậu quả thảm khốc.

Mất ổn định chiến lược

Theo tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (SCMP) ngày 27/1, ông Will Saetren, chuyên gia nghiên cứu chính sách hạt nhân thuộc Viện Nghiên cứu Trung Quốc - Mỹ tại Washington DC (Mỹ) đã có phân tích về các chính sách đối ngoại của chính quyền Tổng thống Trump trong năm đầu tiên cầm quyền rằng:

Tổng thống thứ 45 của Mỹ đã bắt đầu nhiệm kỳ của mình với lời tuyên thệ sẽ cứng rắn hơn với Trung Quốc, cắt bỏ các thỏa thuận và khẳng định lại vị thế của Mỹ như một cường quốc Thái Bình Dương.

Nhưng, sau một năm, sự mơ hồ trong chính sách đối ngoại của ông Trump đã bộc lộ hậu quả, khiến cho vị thế của Mỹ tiếp tục “thụt lùi” trên toàn cầu ở quy mô rõ hơn kể từ sau Thế chiến thứ II. Biểu hiện rõ rệt nhất là ở khu vực châu Á - Thái Bình Dương, nơi mà ông Trump đã đánh mất sự ổn định chiến lược của khu vực.

Rõ ràng, sự ổn định chiến lược sẽ được duy trì khi các quốc gia đang cạnh tranh nhau có một mức độ phản ứng chắc chắn cao về hành động của những kẻ thù tiềm tàng. Và trong nhiều thập kỷ, sức mạnh và uy tín của Mỹ đã trở thành nền tảng của sự ổn định chiến lược.

Các vị tổng thống trước đây đã tiến những bước dài để bảo đảm an ninh cho các đồng minh của Mỹ và đưa ra những ranh giới rõ ràng cho đối thủ. Nhưng chỉ trong một năm, ông Trump đã thực hiện các chính sách dữ dội và làm rung chuyển sự “ổn định tầm xa” mà trước đây Washington đã tạo dựng được.

Một trong những động thái đầu tiên của ông Trump khi nhậm chức là rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) gồm những nước chiếm 40% GDP thế giới. Quan trọng nhất, các đồng minh ở Thái Bình Dương đã nhìn thấy TPP như thể hiện cam kết của Mỹ và chống lại ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc. Nhưng ông Trump đã sẵn sàng bỏ qua điều đó và xé toạc “một thỏa thuận tưởng như đã rồi”.

Khi nước Mỹ của ông Trump tuyên bố từ bỏ vai trò lãnh đạo của mình qua các “vết thương” tự gây ra, các đồng minh của Washington ở khu vực đã tự hỏi mình rằng liệu có thể tin cậy vào cường quốc này nữa không khi Hoa Kỳ không thể tự giúp chính mình. Và ngày càng rõ ràng câu trả lời với các đồng minh là “không”. Ngay cả chính sách “Nước Mỹ trước tiên” (America First) của ông Trump cũng cho thấy Hoa Kỳ sẵn sàng từ bỏ đồng minh của mình.

Đánh mất niềm tin

Sự mất ổn định trong chiến lược ngoại giao của Mỹ còn thể hiện ở việc giải quyết các vấn đề với Triều Tiên. Ngày 12/12/2017, Ngoại trưởng Mỹ Rex Tillerson tuyên bố rằng, Hoa Kỳ đã chuẩn bị tham gia các cuộc đàm phán ngoại giao với Triều Tiên mà không có điều kiện tiên quyết. Tuy nhiên, chỉ ba tiếng đồng hồ sau đó, Nhà Trắng đột ngột đưa ra một tuyên bố mâu thuẫn với những gì ông Tillerson vừa nói.

Phát ngôn viên của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ Heather Nauert đã tuyên bố đi ngược lại “sếp” của mình: “Chính sách của chúng tôi về Triều Tiên không thay đổi. Chiến thuật ngoại giao được ưu tiên của chúng tôi là thông qua chiến dịch tăng áp lực tối đa”.

Điều này đã ảnh hưởng nhiều tới uy tín của người đứng đầu Bộ Ngoại giao Mỹ, người phụ trách truyền đạt các chính sách của Washington cho các đồng minh và những nước đối địch với Mỹ. Ông Tillerson chỉ có thể bảo vệ lợi ích của Hoa Kỳ nếu những người đàm phán với ông tin rằng ông có thể nói chuyện thay mặt tổng thống.

Và việc đánh mất uy tín và vị thế của Ngoại trưởng Mỹ đã khiến các đồng minh lung lạc niềm tin vào những lời cam kết đảm bảo an ninh toàn cầu của Mỹ.

Ông Saetren lấy ví dụ vụ tàu chiến Cheonan của Hàn Quốc bị cho là bị Triều Tiên đánh chìm năm 2010. Khi đó, Mỹ đã thuyết phục Seoul không phản ứng bằng vũ lực. Nhưng nếu tình hình tương tự phát sinh ngày hôm nay, diễn biến có thể sẽ rất khác.

Với một tầm nhìn và chính sách ngoại giao hiếu chiến hơn, chính quyền Tổng thống Trump rất có thể sẽ kích động một cuộc xung đột trong khu vực. Đồng thời, nếu những nước có quyết tâm đối đầu như Triều Tiên không thể phân biệt chính xác những ranh giới mà Mỹ sẵn sàng khởi động chiến tranh, thì họ có thể đưa ra một sự tính toán sai lầm vượt qua sự kiểm soát.

Không những thế, những tín hiệu không rõ ràng của Hoa Kỳ có thể khiến Trung Quốc lấn lướt trong các khu vực không ổn định như biển Đông và vượt qua “ranh giới đỏ” mà Mỹ từng tuyên bố sẵn sàng hành động. Một cuộc đối đầu nhỏ có thể trở thành mối đe dọa cao nơi cả hai bên thấy mình không thể rút lui mà không mất mặt.

Cũng theo chuyên gia này, khi ông Trump bước vào năm thứ hai cầm quyền, rất khó để đánh giá mức độ thiệt hại có thể xảy ra trong năm tới. Chỉ một tai nạn vượt qua kiểm soát có thể sẽ “ném đi mọi thứ”. Vì ông Trump, thế giới đang gần hơn với ranh giới mà chúng ta đã trải qua kể từ khi cuộc Chiến tranh lạnh kết thúc.

Ông Trump nói gì về EU?