Có nên áp thuế VAT 5% với phân bón?

Không được khấu trừ, chi phí sẽ đội lên?

Dư luận đang nóng lên với đề xuất áp thuế giá trị gia tăng (VAT) với phân bón, khi mặt hàng này đang là đối tượng không chịu thuế từ năm 2015.

Giám đốc một hợp tác xã nông nghiệp trên địa bàn huyện Đông Anh (Hà Nội) nêu thực tế, từ khi áp dụng Luật số 71 (sửa đổi một số điều của các luật về thuế) đến nay, giá phân bón đã tăng đến 30-35%.

Theo vị này, thời điểm trước năm 2014, khi sản xuất 1 sào rau, chi phí phân bón chỉ mất khoảng 300.000 đồng trong tổng số 1 triệu đồng. Nhưng đến nay, giá phân bón tăng đã khiến chi phí này đội lên gần 500.000 đồng.

Đồng quan điểm, lãnh đạo Công ty Cổ phần Phân đạm và Hóa chất Hà Bắc cũng cho biết, do không thuộc đối tượng chịu thuế VAT, doanh nghiệp không được hoàn thuế đầu vào khiến chi phí sản xuất đội lên. Trong khi đó, doanh nghiệp không thể áp giá bán cao vì sẽ không cạnh tranh với giá phân bón nhập khẩu, người nông dân không mua hàng.

Mặt khác, doanh nghiệp cũng không dám đầu tư vì toàn bộ phần thuế VAT hạch toán vào tổng mức đầu tư, không được hoàn thuế khiến chi phí đội lên rất nhiều. Ước tính mỗi năm, tổng số tiền mà doanh nghiệp này phải gánh chịu thêm do chính sách thuế hiện hành với phân bón lên tới 250 tỷ đồng.

Theo vị này, nếu doanh nghiệp được khấu trừ thuế sẽ có nguồn lực đầu tư, nâng cao chất lượng phân bón. Bên cạnh đó, nếu giá cả đầu vào duy trì ổn định như hiện nay, doanh nghiệp có thể hạ giá bán ít nhất 3-5%.

Trước những bất cập hiện nay, Bộ Tài chính cũng khẳng định, khi phân bón thuộc đối tượng không chịu thuế, doanh nghiệp không được kê khai, khấu trừ thuế giá trị gia tăng đầu vào của hàng hóa, dịch vụ mà phải tính vào chi phí sản phẩm, khiến giá thành tăng và lợi nhuận giảm.

Điều này đã gây bất lợi trong cạnh tranh với phân bón nhập khẩu. Khó khăn về nguồn vốn nên doanh nghiệp không chủ động trong đầu tư, mở rộng sản xuất. Đặc biệt, người nông dân là đối tượng tiêu thụ cuối cùng, chính là người chịu thiệt, phải chịu mức giá cao hơn trước.

Giá không chỉ phụ thuộc vào thuế

Cuối tuần qua, Quốc hội đã thảo luận về dự Luật Thuế giá trị gia tăng sửa đổi. Sau khi nghe các đại biểu thảo luận, Phó thủ tướng, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc đã giải trình làm rõ về phương án áp 5% thuế VAT với phân bón. Ông tha thiết đề nghị đại biểu ủng hộ "áp thuế 5% với phân bón".

Trước năm 2015, phân bón được áp thuế 5%, nhưng sau đó sang diện không phải chịu thuế VAT. Dù vậy, giai đoạn 2018-2022 giá phân đạm ure vẫn tăng 19,71-43%. Năm 2023, giá phân ure lại tăng hơn 60% làm tác động đến nguồn cung phân bón.

"Điều đó cho thấy giá phân bón phụ thuộc vào cung - cầu là chủ yếu", ông Phớc nói và khẳng định giá phân bón không chỉ phụ thuộc vấn đề thuế tăng hay giảm, mà còn phụ thuộc vào giá thành sản xuất, tình hình thị trường, vấn đề cung cầu.

Đến nay, các bộ như: Công thương, NN&PTNT, Kiểm toán Nhà nước, một số đoàn đại biểu Quốc hội, Hiệp hội Phân bón, doanh nghiệp sản xuất phân bón… đã liên tục kiến nghị chuyển lại mặt hàng này về đối tượng chịu thuế suất 5%. Kiến nghị này cũng đã được các cơ quan của Chính phủ và Quốc hội đưa vào nhiệm vụ rà soát hệ thống văn bản quy phạm pháp luật.

Khi áp lại dòng thuế này sẽ giúp doanh nghiệp phân bón trong nước có lợi thế, có điều kiện cạnh tranh với doanh nghiệp nước ngoài. Ước tính, doanh nghiệp nước ngoài phải nộp 1.500 tỷ đồng, còn doanh nghiệp trong nước chỉ phải nộp 200 tỷ đồng.

"Có lợi cho cả ba nhà"

Theo ĐBQH Trịnh Xuân An (Đồng Nai), việc áp dụng thuế suất 5% đối với phân bón có lợi cho ba nhà, đó là nhà nông, Nhà nước và doanh nghiệp.

"Với thuế giá trị gia tăng, đầu vào - đầu ra phải đi cùng với nhau, đầu ra không chịu thuế, đầu vào không được khấu trừ. Giả sử doanh nghiệp mua sản phẩm đầu vào 80 đồng, họ sẽ chịu thuế VAT đầu vào là 8 đồng, giá phân bón bán ra 100 đồng. Nếu không được khấu trừ, nguyên tắc họ sẽ phải đưa vào chi phí, tính vào giá, giá đó sẽ là 108 đồng. Nếu đánh thuế 5%, doanh nghiệp đó được khấu trừ 8 đồng, giá bán sẽ chỉ là 105 đồng thôi.

Việc áp thuế 5% này chỉ ảnh hưởng đến doanh nghiệp nhập khẩu, còn doanh nghiệp trong nước cũng được bảo vệ, người dân sẽ có cơ hội giảm giá", ông An dẫn giải.

TS Phùng Hà, Chủ tịch Hiệp hội Phân bón Việt Nam phân tích, khi đánh thuế 5%, lợi ích lớn nhất là bà con nông dân sẽ được hưởng lợi lâu dài khi doanh nghiệp phân bón trong nước sản xuất ổn định, từ đó có điều kiện hạ giá thành, giảm giá bán.

Trong khi đó, luật sư Nguyễn Thanh Hà, Chủ tịch Công ty Luật SBLAW cho rằng, việc áp thuế 5% sẽ giúp Nhà nước tăng thu ngân sách, doanh nghiệp sản xuất phân bón sẽ được khấu trừ thuế đầu vào, từ đó có điều kiện để hạ giá thành sản phẩm tương ứng số thuế được khấu trừ.

Với người nông dân, do bản chất của thuế giá trị gia tăng là thuế gián thu, người chịu thuế là người tiêu dùng cuối cùng. Việc chuyển phân bón sang chịu thuế suất 5% sẽ là cơ sở để doanh nghiệp giảm bớt chi phí sản xuất, giảm giá bán.

"Tuy nhiên, cần cơ chế giám sát chặt chẽ để bảo đảm không có việc trục lợi chính sách", luật sư góp ý.