Cover bài hát, ca sĩ dễ vi phạm bản quyền

Đằng sau nó là góc khuất sai phạm nhưng nhiều người vẫn làm ngơ: Đó chính là vấn đề bản quyền.

Muôn hình vạn trạng cover

Những ngày qua, cái tên Hương Ly gây nhiều chú ý bởi lùm xùm cover ca khúc “Có tất cả nhưng thiếu em” của Erik. Ồn ào bắt đầu khi bản cover của Hương Ly trên YouTube “nóng” hơn bản gốc, cụ thể là hơn 35 triệu lượt xem, cao hơn MV gốc của Erik (chỉ hơn 26 triệu lượt xem). Cộng đồng nghe nhạc đã cho rằng, Hương Ly “cướp” bản hit của ca sĩ khác và yêu cầu cô dừng ngay việc cover khi ca sĩ khác vừa ra sản phẩm.

Nói về Hương Ly, cô được mệnh danh là “Thánh cover”. Cô thường cover những bản hit của V-pop một cách chuyên nghiệp. Những video cover của cô thường đạt lượt xem khá lớn như “Đau để trưởng thành” (31 triệu), “Độ ta không độ nàng” (18 triệu), “Sóng gió” (57 triệu)… Quản lý của Hương Ly đã tiết lộ, những sản phẩm Hương Ly cover đều đã được cô trao đổi với nghệ sĩ sở hữu bản gốc. Thậm chí, 90% chủ động liên hệ nhờ cô cover và đăng sản phẩm.

Nếu đó là sự thật thì Hương Ly là một trong số ít giọng ca trẻ cover có xin phép. Bởi đã có nhiều trường hợp xảy ra mâu thuẫn về bản quyền giữa ca sĩ hát bản gốc với người cover. “Hiện tượng livestream” Hoa Vinh từng căng thẳng với Châu Khải Phong sau khi Hoa Vinh cover ca khúc “Ngắm hoa lệ rơi”. Hoa Vinh đã thu âm ca khúc này và đăng tải trên các trang nhạc trực tuyến. Châu Khải Phong bất bình và đòi kiện Hoa Vinh về bản quyền. Cũng chính Hoa Vinh từng khiến ca sĩ Tuấn Hưng bức xúc “dằn mặt” vì không những cover ca khúc “Độc thoại” không xin phép mà còn chế lời tục tĩu. Gần đây nhất, lùm xùm “Độ ta không độ nàng” từng khiến hàng loạt bản cover ca khúc này tại Việt Nam bị gỡ khỏi YouTube vì cover không có bản quyền.

Kể từ khi âm nhạc dần chuyển hướng sang YouTube, trào lưu cover nhạc phát triển cũng đã đưa tên tuổi của nhiều giọng ca trẻ trở nên nổi tiếng. Ngoài Hương Ly, Hoa Vinh còn có Jang Mi, Quân A.P… Và việc cover không chỉ xảy ra trên mạng mà không ít người còn cover hẳn trên sân khấu. Vừa qua, Chi Pu đã “dằn mặt” hai ca sĩ “không tiện nêu tên” hát bài hát của cô trong chương trình mang tính thương mại. Trước đó, nhiều trường hợp ca sĩ bức xúc khi thấy bài hát của mình bị “xài chùa”.

Vẫn xử lý theo tình người

Phải khẳng định, cover trong âm nhạc không phải điều xấu và thậm chí còn có cái lợi trong việc giúp bài hát thêm lan tỏa. Đó là lý do nhiều ca sĩ đã tổ chức cuộc thi cover các sản phẩm của mình sau khi bài hát ra mắt. Tuy nhiên, cover không có nghĩa có thể thoải mái làm kể cả không nhằm thương mại.

Theo ca sĩ Hồ Quang Hiếu, một bài hát được nhiều người cover là chuyện tốt vì chứng tỏ độ yêu thích của khán giả. Thế nhưng, vẫn luôn có giới hạn trong vấn đề bản quyền. Việc cover một bài hát mà người khác mới ra mắt trong khi họ đã đầu tư biết bao tiền bạc, công sức để làm ra sản phẩm sẽ gây thiệt thòi cho ca sĩ hát bản gốc, đặc biệt khi có bản cover có lượt xem cao hơn bản gốc. Anh cho rằng, nếu đã cover một cách chuyên nghiệp (người cover có lượng fan lớn, có sự đầu tư nghiêm túc về âm thanh, máy quay…) thì phải có sự làm việc giữa hai bên và chặt chẽ trong vấn đề bản quyền. Người cover phải xin phép chủ sở hữu tác phẩm gốc dù bài hát đó có là bản hit và phải trả tiền bản quyền cho người hát bản gốc.

“Ở nước ngoài, bạn có thể cover thoải mái nhưng phải chia tiền thu nhập từ việc cover bài hát cho người sở hữu bản gốc. Cover chuyên nghiệp là bạn đã kiếm tiền từ đó chứ không phải hát cho vui nữa. Bởi cover bài hát của người khác mà không xin phép là sai, hoặc có thể cover nhưng không được phép bật chức năng kiếm tiền”, giọng ca của “Con bướm xuân” chia sẻ. Anh cũng cho biết thêm, vấn đề bản quyền hiện nay ở Việt Nam đang quá dễ dãi và cả nghệ sĩ cũng dễ dãi. Bên nào cũng nghĩ nếu người khác cover mà có lợi cho mình thì để im, còn không mới quay ra lên án. “Thị trường nhạc Việt thiếu chuyên nghiệp mới có tranh cãi giữa ca sĩ hát chính và người cover chứ ở nước ngoài, tôi chưa bao giờ nghe thấy trường hợp như thế vì họ làm rất chặt về bản quyền”, Hồ Quang Hiếu nhấn mạnh.

Trong khi đó, ca sĩ Tuấn Hưng cho rằng, ở Việt Nam xử lý mọi thứ đều thiên về tình cảm. Anh nhận định, thời gian qua, phong trào cover rất mạnh khiến các bạn trẻ tự do sử dụng bài hát của người khác vô tội vạ. Có người có ý thức xin phép, cũng có người không xin phép mà lấy luôn bài của nghệ sĩ khác làm sản phẩm âm nhạc riêng của mình trên mạng. Đề cập tới chuyện nhiều người vin cớ không cover để làm thương mại, Tuấn Hưng chỉ ra, nhiều người trẻ đang có cách “làm giả ăn thật”. “Giả vờ cover cho vui nhưng nếu hot thì sẽ hot thật sự. Nhiều bạn đã thành công với cách cover đó vì khán giả thích nghe những gì mới lạ, bầu sô có thể dựa vào số lượng like của họ trên YouTube hoặc các kênh mạng để mời show”, anh nói.

Thế nhưng, nếu một ca sĩ nào đó phản ứng vì người khác cover bài của mình không xin phép lại bị dư luận “ném đá”, bị cho là người ích kỷ, cản trở sự nghiệp của người khác. Đây là điều khiến Tuấn Hưng bất bình và anh khẳng định, luật bản quyền âm nhạc ở Việt Nam còn phải sửa nhiều mới có luật cụ thể. Còn hiện tại, chưa có biện pháp đủ mạnh để răn đe.

Theo luật sư Nguyễn Đăng Thái, Đoàn Luật sư TP Hà Nội, việc cover, viết lại lời bài hát được xem là một hình thức làm tác phẩm phái sinh theo quy định tại Khoản 8, Điều 4, Luật Sở hữu trí tuệ. Dưới góc độ pháp lý, quyền làm tác phẩm phái sinh là một trong những quyền tài sản độc quyền của chủ sở hữu tác phẩm, được pháp luật bảo hộ và buộc các đối tượng khác phải tôn trọng, không được làm ảnh hưởng tới quyền này.

Về cơ bản, cover một bài hát được pháp luật cho phép, nhưng kèm theo là một số điều kiện để bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ cho tác giả. Về nguyên tắc, muốn cover bài hát của người khác phải được sự cho phép của chủ sở hữu quyền tác giả, trừ một số trường hợp phục vụ cho công tác nghiên cứu, giảng dạy hay biểu diễn không thu tiền… “Việc lấy lý do cover bài hát không nhằm mục đích thương mại là lý do rất chung chung. Nhiều trường hợp đã làm ảnh hưởng đến việc khai thác bình thường bài hát, gây hại đến quyền của tác giả, chủ sở hữu quyền tác giả”, luật sư Nguyễn Đăng Thái cho hay.

Clip: Bằng Kiều khiến fan rơi nước mắt khi cover nhạc phim "Về nhà đi con"