Đại biểu chỉ ra chiêu trò cài thầu quen, chèn thầu lạ để lách luật đấu thầu

Cài thầu quen, chèn thầu lạ

Sáng nay (8/11), tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 4, Quốc hội thảo luận về các báo cáo công tác của Chánh án TAND Tối cao, Viện trưởng Viện KSND Tối cao; công tác phòng, chống tội phạm và vi phạm pháp luật; công tác thi hành án; công tác phòng, chống tham nhũng năm 2022.

Phát biểu tại phiên thảo luận, ĐBQH Nguyễn Thị Thủy (đoàn Bắc Kạn) cho biết, qua theo dõi các vụ án liên quan đến hoạt động đấu thầu trong thời gian qua thì thấy 5 chiêu trò phổ biến để lách luật trong đấu thầu.

Thứ nhất, tình trạng chia nhỏ gói thầu để áp dụng chỉ định thầu. Để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, nhất là những trường hợp cấp bách hoặc là những khoản chi nhỏ, luật đấu thầu đã quy định các trường hợp chỉ định thầu quy định các hạn mức được áp dụng chỉ định thầu như dưới 100 triệu, dưới 500 triệu và dưới 1 tỷ.

Tuy nhiên, để lách các quy định này, việc chia nhỏ gói thầu để áp dụng hình thức chỉ định thầu diễn ra phức tạp trong thực tế, thể hiện trong nhiều kết luận thanh tra, kết luận điều tra.

"Ví dụ như tại một bệnh viện đa khoa tỉnh, kết luận của thanh tra tỉnh chỉ rõ, tổng giá trị mua sắm hơn 95 tỷ, nhưng ban hành hơn 1.165 quyết định về chỉ định thầu, với giá trị của gói thầu chỉ dưới 100 triệu", bà Thủy dẫn chứng.

Bên cạnh đó, bà Nguyễn Thị Thủy cho biết, lợi dụng các quy định chia tách gói thầu, có trường hợp chia nhỏ gói thầu theo kiểu chia phần để mỗi nhà thầu trúng một phần. Hoặc có trường hợp gom nhiều gói thầu nhỏ để tạo thành gói thầu phức tạp chỉ một doanh nghiệp mới có thể đáp ứng được. Từ đó, tránh được việc cuộc đấu thầu thực sự cạnh tranh.

Hai là, cài cắm điều khoản hướng thầu, để "cài thầu quen, chèn thầu lạ". Quy định về hồ sơ mời thầu là để chọn nhà thầu tốt nhất đáp ứng quy định của pháp luật.

"Tuy nhiên, nếu có ý đồ thì đây là những chốt chặn loại bỏ những nhà thầu không mong muốn. Thực tế, nhiều chủ đầu tư cài cắm những điều khoản hướng thầu, để hướng tới các nhà thầu thân hữu, và loại bỏ các nhà thầu khác. Từ đó, biến đấu thầu rộng rãi thành đấu thầu hạn chế", bà Thủy nêu ý kiến.

ĐBQH đến từ đoàn Bắc Kạn cho hay, trả lời phỏng vấn báo chí, đại diện cơ quan tố tụng cho hay, ngay từ đầu các đối tượng đã bắt tay ngầm, đi đêm chuyển cho nhau những gì cần bán, thông đầu với nhau các tiêu chí kỹ thuật, thậm chí cùng nhau xây dựng hồ sơ mời thầu.

"Theo phản ánh của báo chí, có những gói thầu đưa ra tiêu chí như phải có bằng khen của Bộ Tài chính về nghĩa vụ nộp thuế, gần như viết sẵn cho một doanh nghiệp", bà Thủy nói.

Không được quản lý chặt sẽ trở thành mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng

Ba là, thiết lập "quân xanh", "quân đỏ" để thông thầu. Tình trạng "quân xanh", "quân đỏ" thời gian qua đã tạo ra nhiều đấu thầu thiếu cạnh tranh, kiếm lời bất chính. Có những nhà thầu chỉ để trượt, nhằm lót đường cho nhà thầu đã được định sẵn trúng thầu.

"Thực tế còn có tình trạng, với dự tiếp tay của bên chủ đầu tư, đã tạo ra cuộc đấu thầu như vở kịch với quân xanh quân đỏ, để đường đường chính chính trùng thầu. Hệ lụy, khiến cho doanh nghiệp làm ăn chân chính không được cạnh tranh bình đẳng, mất cơ hội kinh doanh. Đặc biệt, là mất đi tiền của của nhà nước, công trình kém chất lượng", bà Thủy nói.

Bốn là, móc ngoặc với thẩm định giá nâng khống giá trị gói thầu. Nếu chỉ nhìn vào hồ sơ thì tất cả đều đúng quy trình, nhưng đi sâu vào phá án mới phát hiện được sự móc ngoặc tinh vi của chủ đầu tư – đơn vị tư vấn- đơn vị thẩm định giá – và đơn vị trúng thầu, thổi giá cao gấp nhiều lần so với giá trị thực.

"Ví dụ, tại Bệnh viện Tim Hà Nội, giá của stent nhập khẩu tăng từ 28 đến 40 lần", bà Thủy nói và cho rằng, pháp luật đã trao cho thẩm định giá chức năng quá lớn, trong khi các quy định hậu kiểm còn hạn chế.

Năm là, tình trạng nhũng nhiễu tiêu cực khác. Tình trạng vi phạm các quy định pháp luật, lách các quy định như nêu trên đều có thể tiềm ẩn hoặc hướng tới nguy cơ tham nhũng trục lợi.

ĐBQH Nguyễn Thị Thủy cho rằng, đấu thầu nếu không được quy định và quản lý một cách chặt chẽ sẽ trở thành mảnh đất màu mỡ cho tham nhũng trục lợi.

Từ đó, đại biểu Thủy kiến nghị các cơ quan thanh tra, điều tra, truy tố xét xử hướng hoạt động vào mảng đấu thầu, nhất là những vụ việc dư luận có nhiều phản ánh để kịp thời phát hiện và xử lý nghiêm các vi phạm. Đồng thời, phải công khai bởi công khai được xem là giải pháp của mọi giải pháp và nó sẽ rất hữu hiệu để khắc phục tình trạng đi đêm ở trong đấu thầu vừa qua.

Pháp luật hiện hành trong từng công đoạn đấu thầu cũng có một số quy định được công khai nhưng chưa chặt chẽ, thậm chí còn những khoảng trống kẽ hở dẫn đến việc lách luật như trong thời gian vừa qua.

"Tại kỳ họp này, Chính phủ trình Quốc hội xem xét dự án Luật Đấu thầu, do đó tôi kiến nghị tiếp tục rà soát để hoàn thiện bảo đảm thực hiện chặt chẽ 6 công khai trong đấu thầu, bao gồm: công khai về điều kiện dự thầu; danh sách và năng nhà thầu; điều kiện được trúng thầu; quá trình chấm thầu, kết quả trúng thầu và kết quả giải quyết khiếu nại, kiến nghị của nhà thầu", bà Thủy nói.

14 người nộp lại quà tặng, 72 cán bộ kê khai tài sản, thu nhập chưa đúng