Dân mất đất sau “cơn lốc” khai thác cát sông Kôn

Hàng chục héc-ta hoa màu của người dân trôi theo dòng nước - Ảnh: Quang Đạt

Dù tạm ngừng khai thác, nhưng con đường công vụ mở xiên lòng sông, cùng hệ lụy múc cát kéo dài trên lưu vực sông Kôn (Tây Sơn, Bình Định) khiến người dân gánh hậu quả. Hàng loạt hộ dân mất đất canh tác, bờ sông bị xói lở nghiêm trọng...

4,5ha đất canh tác cuốn theo dòng nước

Ghi nhận của PV Báo Giao thông tại sông Kôn đoạn chảy qua xã Bình Tường và thị trấn Phú Phong (Tây Sơn), một số lượng lớn diện tích đất canh tác của người dân bị sạt lở. Người dân ở đây cho biết, sự việc xảy ra từ năm 2016 -2017 khi Công ty CP Tập đoàn Phúc Lộc (trụ sở ở tỉnh Ninh Bình - gọi tắt Công ty Phúc Lộc) thực hiện việc khai thác cát tại đây.

Ông Nguyễn Mười (khối Hòa Lạc, TT Phú Phong) cho biết, trước đây, nước chảy xiết ở phần bên kia sông. Nhưng khi đơn vị khai thác cát ồ ạt, dòng chảy bị ảnh hưởng, nước xiết “ngoạm” nhiều héc-ta hoa màu của người dân. “Mỗi khi đập Vân Phong (xã Bình Tường, Tây Sơn) ở phía thượng nguồn xả nước, hàng chục héc-ta hoa màu ở phía dưới này cũng trôi theo dòng nước. Nếu tình trạng này tiếp diễn, một thời gian nữa chúng tôi sẽ không còn đất để canh tác”, ông Mười phản ánh.

Cạnh đó không xa, bà Lê Thị Thu (tổ 2, khối Hòa Lạc) cũng cho hay, nhà có 3 sào đất (500m2/sào) chuyên dùng trồng đậu phộng. Nhưng nay 2 sào đã bị “hà bá” nhấn chìm, sào còn lại đang tiếp tục lở.

“Giờ tôi không biết làm gì để sống khi mà công việc chính phụ thuộc vào số đất ít ỏi đó. Hiện tượng đất bị sạt lở, xâm thực sâu như lúc này chưa từng xảy ra ở các năm trước. Nó chỉ diễn ra nghiêm trọng từ khi bị khai thác cát”, bà Thu nói.

Theo thống kê sơ bộ của UBND thị trấn Phú Phong, gần 4,5ha đất canh tác có hoa màu của hơn 30 người dân ở khối Hòa Lạc bị cuốn trôi. Trong đó, có nhiều diện tích đất đã được giao quyền và đất do bà con khai hoang trước năm 1993. Những năm qua, người dân đã nhiều lần phản đối việc khai thác cát, thậm chí ra nằm trước đầu xe để chặn việc chở cát nhưng sau đó hoạt động này vẫn tiếp diễn.

Mở đường vận chuyển cát cắt ngang sông Kôn

Theo tìm hiểu, Công ty Phúc Lộc được UBND Bình Định cấp giấy phép khai thác cát lần gần đây nhất là ngày 4/4/2017 trên diện tích khai thác 5,7ha với công suất khai thác 70.500m3/năm, trong thời hạn khai thác 2 năm kể từ ngày ký. Song đến nay, đơn vị này chưa được tỉnh ký quyết định cho thuê đất. Do vậy, tỉnh yêu cầu công ty này ngừng tất cả các hoạt động khai thác cát tại đây. Sở TN&MT tỉnh cũng yêu cầu Công ty Phúc Lộc khi nào hoàn thiện các thủ tục hồ sơ mới được phép khai thác. Việc khai thác phải thực hiện đầy đủ quy định của pháp luật về đất đai, khoáng sản, bảo vệ môi trường; khai thác phải thực hiện khơi thông dòng chảy; không được chắn dòng, chuyển hướng dòng chảy tạo hiện tượng xâm thực, xói lở bờ như thời gian vừa qua... Đồng thời, đề nghị địa phương tăng cường kiểm tra, phát hiện sai phạm phải báo cáo, tham mưu, đề xuất cho cấp có thẩm quyền xử lý.

Ông Phạm Tấn Hợi, cán bộ địa chính - xây dựng UBND thị trấn Phú Phong cho biết, hiện tượng xâm thực, sạt lở đất canh tác ở khối Hòa Lạc dọc sông Kôn đang ở mức báo động. Nguyên nhân là do Công ty Phúc Lộc sử dụng phương tiện cơ giới, dùng đá chẻ để ngăn dòng, hình thành đường vận chuyển vật liệu xây dựng cắt ngang sông Kôn (thị trấn Phú Phong - Bình Thành). Đồng thời, sử dụng phương tiện cơ giới tự ý cải tạo dòng chảy. Đáng kể, mùa mưa lũ cuối năm 2017 đã gây ra tình trạng xâm thực, sạt lở đất canh tác.

Theo các hộ dân, khi Công ty Phúc Lộc tạm ngưng, có một đơn vị khai thác khác (chưa rõ tên) tự ý tạo một con đường giữa dòng sông để qua bên kia chở cát. Con đường này càng làm thay đổi dòng chảy, nước xiết vào phía bờ khiến nạn xói lở thêm nghiêm trọng. Đến nay, dù không có đơn vị khai thác cát nhưng con đường này vẫn chình ình giữa lòng sông.

Theo lãnh đạo UBND huyện Tây Sơn, tháng 3 vừa qua, ông Đỗ Văn Sỹ, Chủ tịch UBND huyện Tây Sơn đã ký Văn bản số 120/UBND-KTN gửi UBND thị trấn Phú Phong yêu cầu kiểm tra, xác định cụ thể diện tích đất và hoa màu của người dân bị thiệt hại do việc khai thác cát của Công ty Phúc Lộc để làm cơ sở yêu cầu công ty này bồi thường, hỗ trợ theo quy định. Đồng thời, đề nghị công ty khẩn trương tìm giải pháp khắc phục tình trạng sạt lở đất tại đây, đảm bảo an toàn cho người dân sinh sống và sản xuất. Trường hợp Công ty Phúc Lộc không thực hiện, tỉnh giao UBND huyện Tây Sơn theo dõi, kiểm tra đề xuất biện pháp xử lý theo quy định.

Bắt quả tang 4 thuyền khai thác cát, sỏi trái phép trên sông Hương