ĐBQH tranh luận việc thành lập quỹ bảo tồn di sản văn hoá

Nhiều di tích, di sản xuống cấp vì thiếu kinh phí

Chiều 23/10, thảo luận tại nghị trường, các đại biểu đã đưa ra nhiều ý kiến khác nhau xung quanh việc thành lập Quỹ Bảo tồn di sản văn hóa trong dự thảo Luật Di sản văn hóa (sửa đổi).

Ủng hộ thành lập Quỹ Bảo tồn di sản văn hóa, đại biểu, thượng tọa Thích Đức Thiện - Đoàn đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tỉnh Điện Biên cho biết, theo thống kê, nước ta hiện có hơn 40.000 di tích, hơn 70.000 di sản văn hóa phi vật thể, 15 di sản văn hóa được UNESCO ghi danh và 9 di sản tư liệu…

Tuy nhiên, thực tế cho thấy nguồn kinh phí hỗ trợ cho công tác bảo tồn, tu bổ, tôn tạo di tích ở nước ta còn rất thấp so với yêu cầu thực tế.

Nhiều di tích, di sản văn hóa đang bị xuống cấp, mai một do thiếu kinh phí duy trì. Ví dụ như di tích Đồng Dương ở Quảng Nam đang trong tình trạng khẩn cấp và cần nguồn lực để khôi phục…

"Việc thành lập Quỹ Bảo tồn di sản văn hóa là rất cần thiết, để hỗ trợ kinh phí cho các hoạt động bảo tồn, tu bổ, phục hồi di sản văn hóa mà ngân sách nhà nước chưa thể đáp ứng được. Quỹ sẽ góp phần bảo vệ, phát huy các giá trị di sản văn hóa, vốn là nguồn lực quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế -xã hội đất nước", thượng tọa Thích Đức Thiện, Đoàn ĐBQH tỉnh Điện Biên góp ý.

Để Quỹ Bảo tồn di sản văn hóa hoạt động hiệu quả, đại biểu cho rằng, cần có các cơ chế, chính sách đặc thù như miễn giảm thuế, phí cho các tổ chức, cá nhân tham gia đóng góp cho quỹ, nhằm thu hút nguồn lực xã hội hóa cho hoạt động của quỹ.

Bên cạnh đó, quá trình quản lý, điều hành và sử dụng quỹ cần đảm bảo rõ ràng, công khai, minh bạch, để tạo niềm tin cho các nhà tài trợ.

Quỹ cần phối hợp chặt chẽ với Hội đồng Di sản văn hóa quốc gia, các chuyên gia trong việc thực hiện quy trình trùng tu, tôn tạo, bảo đảm tối đa các giá trị gốc của di tích.

Đồng thời, đại biểu cũng đề xuất mở rộng thẩm quyền thành lập Quỹ cho các tổ chức tôn giáo đã được Nhà nước công nhận, nhằm tạo nguồn lực đa dạng, hiệu quả, đáp ứng nhu cầu thực tiễn đặt ra cho công tác bảo tồn di sản văn hóa.

Quá nhiều quỹ không hiệu quả

Tranh luận với đại biểu Thích Đức Thiện về sự cần thiết thành lập Quỹ Bảo tồn di sản văn hóa, đại biểu Phạm Thúy Chinh, Đoàn ĐBQH tỉnh Hà Giang cho rằng, việc thành lập Quỹ Bảo tồn di sản văn hóa đặt ra từ yêu cầu thực tiễn.

Tuy nhiên điều này cũng sẽ dẫn đến nhiều rủi ro như: phân tán về nguồn lực của ngân sách Nhà nước (NSNN); không đảm bảo nguyên tắc là một tài liệu duy nhất về NSNN; khó khăn khi triển khai tổ chức thực hiện.

"Tôi cho rằng, khi nguồn lực của chúng ta không được thể hiện một cách rõ ràng thì sẽ rất khó để tổ chức được thực hiện, đặc biệt là đối với các địa phương, việc thành lập, duy trì và quản lý vận hành các quỹ này sẽ vô cùng khó khăn", đại biểu Chinh nêu quan điểm.

Do đó, bà Chinh đề nghị nội dung này cần được xem xét thấu đáo và cân nhắc việc thành lập quỹ.

Còn theo đại biểu Phạm Văn Hoà, Đoàn ĐBQH Đồng Tháp, nên cân nhắc việc thành lập Quỹ Bảo tồn di sản văn hóa.

Đại biểu đoàn Đồng Tháp chỉ ra: "Hiện nay, chúng ta đã thành lập rất nhiều quỹ. Vừa qua, các ủy ban của Quốc hội đã giám sát một loạt các quỹ ngoài ngân sách và nhận thấy nhiều quỹ hoạt động không hiệu quả. Do đó, có ý kiến cần phải giảm bớt các quỹ".

Nhưng theo ông Hoà, từ Quốc hội khóa XIV và XV đến nay, dù đã có những ý kiến như trên nhưng phần lớn các cơ quan trình dự thảo luật đều có nội dung thành lập quỹ và được Quốc hội chấp nhận.

"Như vậy, chúng ta không những không giảm mà còn tăng quỹ ngoài NSNN. Đây là vấn đề quan trọng cần xem xét. Dù đây không phải NSNN, là huy động nguồn lực toàn dân nhưng đó cũng là nguồn lực xã hội. Tôi đề nghị nên xem xét cần thiết thành lập thêm quỹ hay không", ông Hoà nêu ý kiến.

Góp ý tại nghị trường, đại biểu Mai Văn Hải, Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa, ông đề nghị cân nhắc kỹ quy định Quỹ bảo tồn di sản văn hóa tại địa phương vì việc hình thành quỹ ở địa phương, không phải tỉnh nào cũng có thể thành lập, nên quy định thành lập quỹ ở trung ương do Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch thành lập và quản lý quỹ.

Giải trình làm rõ, ông Nguyễn Đắc Vinh, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục ghi nhận vấn đề quỹ còn có ý kiến khác nhau.

Theo ông Vinh, qua lắng nghe ý kiến của đại biểu thì đa số các ĐBQH thống nhất phương án có quỹ vì quỹ này không sử dụng nguồn ngân sách nhà nước, thực ra đây là tiếp nhận các nguồn tài trợ, các nguồn hiến tặng.

Tới đây, Quốc hội bàn bạc để thông qua Chương trình mục tiêu quốc gia về văn hóa với một lượng kinh phí rất lớn nhưng cũng chỉ đáp ứng một phần rất nhỏ nhu cầu về phát triển văn hóa.

Vì vậy, sự tham gia của xã hội là hết sức quan trọng và quỹ này chính là cơ chế để chúng ta tiếp nhận sự hỗ trợ, đóng góp của xã hội.

Giải thích tại sao phải có quỹ này, ông Vinh cho biết: "Di sản văn hóa là vấn đề rất đặc biệt, phải đặt dưới sự quản lý của nhà nước, mọi việc tổ chức và bảo vệ, phát huy các di sản văn hóa phải thực hiện rất chặt chẽ do các cơ quan nhà nước tiến hành giám sát, tổ chức thực hiện.

Do đó, chúng tôi nghĩ rằng cơ chế quỹ này sẽ giúp cho chúng ta huy động thêm các nguồn lực. Còn trong luật đã quy định là không nhất thiết là địa phương nào cũng phải thành lập quỹ, tùy điều kiện, các địa phương thấy có điều kiện thì thành lập, còn các địa phương thấy không cần thì cũng không nhất thiết".