Đêm cuối cùng bên sông

Ảnh minh họa.

I

Ông Liên đứng lặng, cô đơn trước dãy hàng quán - nơi mà cách đây gần ba chục năm đoàn xe của ông đã từng dừng lại trong cuộc hành trình đi về phía Nam.

Ông nhớ dạo đó, bến phà còn hoang vắng lắm, tất cả chỉ có một thanh chắn bằng tre đực gầy tong bé teo chắn trước con đường lổn nhổn đá dăm dẫn xuống bến phà. Thanh chắn hao hao như người thanh niên da đen, bé nhỏ, có ống điếu cày quá khổ luôn dính chặt nơi cạp quần, ngồi thu lu như bất động trên cái ghế đẩu chỉ còn ba chân, chân thứ tư được nẹp bằng nửa vỏ pháo sáng.

Ban ngày bến phà vắng teo. Nhái bén dưới đầm hoang nhảy lên ngồi chồm chỗm bên cạnh mấy hòn đá vỡ, cặp mắt lồi ngơ ngác nhìn trời, nhìn người gác bến phà, nhìn mấy túp lều xơ xác trống hoang, lổng chổng bàn và ghế gãy. Sóng dòng sông thản nhiên vỗ ì oạp vào bờ.

Đêm xuống, bến phà như bừng tỉnh sau giấc ngủ ngày mê mệt. Xe ở đâu ra nhiều vậy, xe nào cũng rùng rùng lá ngụy trang. Đèn pha các loại xe chiếu vào làm người ta tưởng như có cánh rừng nào đấy đột nhiên mọc ra bên bến phà. Tiếng huyên náo, bẳn gắt, tiếng còi ô tô đan chéo nhau. Dân bán hàng đủ các lứa tuổi từ đâu trào ra đông như kiến chạy lũ. Đám trẻ con thì nhao nhao quanh những chiếc xe. Chúng trèo lên bậc ca bin, léo nhéo mời mua hàng. Cánh bán hàng có lều thì ngồi yên lặng đợi khách trước những ngọn đèn được bọc kín chỉ để lóe ra chấm sáng nhỏ hơn đầu đũa. Khách mới vào chưa thích ứng với bóng tối, chỉ thấy lờ mờ một bóng đen động đậy, một lúc sau mới nhận ra một vệt trắng lấp loáng của hàm răng người đang nói:

- Anh có ăn gì không? Tối nay có khoai luộc, nước chè xanh.

Bóng người đu đưa và giọng con gái lảnh lót cất lên. Anh bộ đội lái xe chưa kịp đáp lời thì người đồng đội từ đâu xộc vào:

- Thôi chuẩn bị giường chiếu mà ngủ đi, kiểu này khéo phải đến ngày kia mới xuống được phà Liên ạ.

- Sao lại thế, Quân?

- Cậu đi mà hỏi mấy thằng phà ấy. Làm ăn ấm ớ hội tề bỏ cha ra.

Nói chưa dứt, Quân đã đùng đùng bỏ đi. Tiếng khúc khích từ bên kia bàn vẳng lên.

- Em biết ngay mà.

- Sao lại biết? - Cơn cáu giận bất ngờ từ đâu ập đến làm giọng nói của Liên rè hẳn. Tiếng cười vô tư lại cất lên ỡm ờ:

- Em xui các anh nhà phà đấy. Mấy khi có con trai Hà Nội đến đây, cứ tìm mọi cách giữ lại để ngắm, để xem người Hà Nội có khác dân trong này không.

- Vớ vẩn! - Liên định quát to một tiếng rồi rời quán hàng, nhưng chùng xuống khi nghe giọng nói nghiêng nghiêng lại cất lên lảnh lót.

- Em nói đùa đấy! Thôi, vào trong này mà ngủ, chẳng ai ăn thịt đâu mà sợ. Khoai đây, ngọt lắm. Ăn đi một miếng cho vui đã.

Cô bán hàng quài người qua mặt chõng, đặt vào tay Liên củ khoai nóng hổi. Chiếc chõng tre mỏng manh rung lên vì tấm thân con gái chắc nịch. Bàn tay ram ráp miết mạnh lên làn da tay khô khốc của Liên, rồi cứ thế để yên một lúc lâu.

- Nào sợ chưa? Con gái Quảng Bình toàn thế cả, em là lành nhất đấy, chứ cánh bên Bố Trạch í à, biết anh đẹp trai thế này, chúng nó xé xác anh chấm muối ngay.

- Dễ thế.

Cơn giận nguôi dần, Liên vui hơn. Tính tếu táo từ thuở học trò trở lại trong anh.

- Ăn xong cho ngủ nhờ thật chứ?

- Có dám không ? Mạ em ngủ ở hầm trong làng xa lắm. Mạ cũng chẳng ra đâu, mạ chỉ bảo em là con một làm thế nào kiếm được đứa cháu cho bà bế xuống hầm cho vui. Thời buổi này thì giờ đâu mà cưới với xin.

- Thật không?

- Em nói dối làm gì! Dám chứ? - Tiếng cười khanh khách lại bật lên.

- Thế o xin được mấy đứa rồi?

Tiếng cười bỗng dừng lại.

-Thôi, không nói lăng nhăng nữa đâu. Em đùa cho vui đấy mà.

Tiếng thở dài vẳng lên...

Mỗi bận nghĩ lại chuyện cũ là y như rằng ông Liên nghĩ đến sự xui khiến của định mệnh. Nếu không có lệnh đột xuất tạm dừng phà ngày rưỡi. Nếu Quân không đi vào làng tìm thức ăn tươi. Và nếu người con gái lần gặp đó không phải là Ngàn...

II

Nằm chán trên ca bin vẩn vơ ngắm sao trời, thấy bụng có vẻ ngót ngót, Liên nhảy xuống, từ từ đi vào quán của Ngàn. Cô gái vừa nhận ra anh đã khúc khích cười, giọng trầm hẳn:

- Em biết ngay thể nào anh cũng vào? Đêm còn dài lắm, em nhường cho cái chõng, tha hồ ngả lưng, còn hơn chán vạn nằm trên xe, vừa đau lưng, vừa khó giở mình.

- O quen nhiều lái xe lắm hả? - Liên đay lại với vẻ hơi bực.

- Không phải ghen, ông tài xế nào vào quán em chả nói thế, em biết hết. Nhưng thôi, đói chưa?

Không đợi Liên trả lời, thoắt một cái Ngàn đã bưng ra một rổ khoai bốc khói.

- Em biết ngay là anh đang đói. Thôi ăn nhanh lên rồi chợp mắt đi một chút cho đỡ mệt, em trông xe cho, không sợ nó trôi mất đâu.

Liên im lặng, ăn một mạch ba củ khoai. Mùi khoai ngập nước làm anh nhớ đến cánh đồng cửa Trẹm của làng anh. Những luống khoai xấp nước, và những củ khoai đỏ au như vừa được rửa nằm lấp ló trong những tảng đất sệt quánh như bùn. Không biết làng mình vụ này khoai còn bị ngập nước không? Thấy bảo, chỗ ruộng trồng khoai bây giờ có một trạm tên lửa.

- Ngủ đi.

Tiếng Ngàn êm như một thoáng gió.

- Ừ thì ngủ.

Bát nước trà xanh âm ấm có những mảnh vỡ của vài vì sao lạc. Chiếc chõng tre kêu lên khe khẽ khi Liên ngả lưng xuống. Anh cố nhắm mắt, nhưng người cứ bồng bềnh. Ngoài kia, tiếng còi ô tô, tiếng người cãi nhau bằng đủ mọi thứ giọng. Chốc chốc lại có tiếng nổ xa xôi từ đâu vọng đến như một sự cầm canh lạnh lùng của chiến tranh. Bỗng Liên giật mình khi thấy một bàn tay hơi ráp chạm vào bắp tay xắn cao của anh. Trong chốc lát, bàn tay ấy đã nằm gọn trong tay anh. Một thân người nóng rực ngả xuống người Liên, tiếng lào thào không rõ nói gì vẳng bên tai anh. Hình như người con gái nào đó thì thầm rằng: “Em yêu anh, yêu lắm đấy, đừng làm khổ em”...

Cả hai mê đi trong tiếng sột soạt của áo quần. Dòng sông và cả bờ sông hình như đang có sóng, tiếng cột buồm nào đó kêu rin rít, lá buồm phập phồng trong gió.

- Anh phải ra ngoài xe ngủ!

- Răng rứa? Cứ nằm đó, không đi mô cả.

Ngàn vừa nói vừa nhằn nhằn vành tai Liên.

- Có cái ảnh nào cho em một cái, không rồi lúc đi em nhớ răng chịu được. Cánh tay của Ngàn đua trên vầng ngực Liên.

III

- Báo cáo thủ trưởng! Hay là thủ trưởng trực tiếp lên nói một tiếng, họa chăng anh em gác cầu nể. Chứ nếu không, thủ trưởng trông đoàn xe xếp dài thế kia. Em đếm qua cũng gần trăm chiếc. Đến xe mình mèng cũng ngót nghét năm chục. Mà đúng cái lũ hình thức hão, cầu xây xong rồi, cứ cho đi thoải mái việc quái gì phải đợi cắt băng với chả khánh thành.

Nom khuôn mặt cậu lái xe đỏ bừng vì giận dữ, ông Liên cố nén cười.

- Sao lúc đầu cậu không nói, bây giờ mình bị kẹt giữa thế này lên được cũng khó.

- Khổ quá, lúc mới đến em đã nói quánh cả nước bọt với họ rồi. Rằng đây là xe của thứ trưởng, đồng chí đang có cuộc họp gấp tại Hà Nội. Bọn họ lại không tin bảo, bây giờ chẳng ai hơn họ, họ chỉ biết thi hành lệnh trên, thứ trưởng cũng chưa phải là to. Mà thế này mới khốn nạn, ngay lúc này một chiếc phà lại lăn quay ra có sự cố. Đúng là chúng nó cố tình để vét mẻ cuối cùng đây.

- Bình tĩnh đã, đừng phát ngôn bừa bãi!

Nói xong ông thủng thẳng bước đi...

Đúng là nơi đây chẳng mấy đổi thay so với hồi nào. Những mái lều lợp rạ xơ xác, tựa lưng vào con đê chắn mặn, mấy con còng nhút nhát lấp ló bên gốc sú cằn. Khác chăng, có lẽ là ở đứa trẻ bán hàng rong ăn mặc lành hơn một chút. Không biết bây giờ Ngàn ở đâu, chồng con gia đình ra sao?

Tim ông thắt lại trong giây lát. Chiến tranh quái ác thật, nhắn cho nhau vài lời cũng không được. Chẳng bù bây giờ. Chỉ cần ông rút chiếc điện thoại di động ra, lập tức mọi công việc việc cơ quan cách xa hàng trăm, thậm chí hàng nghìn cây số đều nắm được. Mặc dù với ông, vật liên lạc hiện đại đó lắm lúc như một vật thừa. Ông chẳng mấy khi sử dụng đến nó. Còn lần này, ngày mai có cuộc họp khá quan trọng ở Bộ phải chủ trì nhưng một cảm giác kỳ lạ lại như cố giữ ông lại chốn này....

Đôi môi gọn gàng hơi rung. Ông bước vào quán hàng mà ông mường tượng, nó đúng ở vị trí chiếc lều của Ngàn ngày trước. Vừa ngẩng đầu lên, vị thứ trưởng chợt sững lại, đôi mắt mở to ngó trân trân lên ô bàn thờ nhỏ xinh, có chiếc bình hương đầy ắp những chân hương và những tàn hương xoăn tít, quấn xen vào nhau. Đằng sau bình hương là chiếc ảnh thời trai trẻ của ông

Đôi mắt trong ảnh, mặc dù đã hơi nhòe vì nước ảnh lâu ngày; vẫn nhìn ông không có chút nào buồn mà lộ nét tinh nghịch. Có tiếng kẹt cửa. Một người đàn bà trẻ bước vào. Ông Liên suýt ờ lên một tiếng. Khuôn mặt người đàn bà có nét nào đó quen quen, hình như ông đã gặp ở đâu rồi. Chị ngạc nhiên nhìn vị khách rồi hỏi:

-Bác mua gì ạ?

Hỏi xong chị ngây người ra hết nhìn trân trân người đàn ông đứng tuổi đứng trước chõng lại nhìn lên bức ảnh. Ông ta như đang ngỡ ngàng điều gì đấy, đôi môi run run. Rồi “ớ” một tiếng và sau đó thoắt một cái, chị quay đi thật nhanh như biến sau tấm liếp.

Gió sông như lồng lên, ràn rạt trên mái lều.

IV

Bà Ngàn đang đứng trước cửa chuồng lợn. Mấy con lợn thấy động, hơi ngọ nguậy cái đầu lười biếng nhìn lên, thờ ơ, lạnh lùng. Đúng là chưa đến bữa có khác. Còn bà cũng không biết làm gì; mặc dù trong bà hình như có điều gì đó đang khuấy trộn....

Mấy hôm nay tự nhiên bà sinh ra những điều nghĩ ngợi vẩn vơ, mà thoạt đầu bà không biết duyên do từ đâu. Chiều qua đứa cháu đi học về, vui mừng lộ ra mặt. Nó oang oang khoe: Chỉ vài ngày nữa thôi, lúc nào nó muốn sang Bố Trạch cũng được. Khánh thành cầu thì tha hồ thoải mái, nhà phà, nhà đò không bắt nạt được đâu.

A, thì ra thế! Thế là từ bây giờ sẽ không còn bến phà nữa. Ô tô đến đây sẽ chạy một mạch. Mấy chục công nhân nhà phà sẽ chẳng còn biết làm gì nữa. Họ sẽ không phải dầm mưa dãi nắng, suốt ngày huỳnh huỵch với xích, với neo. Họ cũng chẳng còn được hò hét, quát nạt ai nữa. Nhưng dù sao họ cũng là người Nhà nước, sẽ có chính phủ lo. Còn dân buôn bán hai bờ, từ đứa trẻ con đến người già và cả lũ con gái không biết rồi sẽ làm gì? Hàng chục chiếc lều, trong đó có lều nhà bà, vài chục năm nay, chịu cơ man nào mưa gió, đạn bom vẫn cứ trơ ra. Đổ, cháy chán, rồi lại dựng lên, ngoi dậy. Thế mà giờ đây, tất cả đều yên bình trời quang mây tạnh, chẳng ai động chạm mảy may mà tự nhiên phải dỡ bỏ hết.

Cuộc đời đang bình ổn, ngon lành, đang xuôi chèo mát mái, mặc dù tất cả đều vất vả, đều khốn khổ trong sự kiếm sống. Nhưng dù vất vả, khốn khổ, thì vẫn còn có cái để hy vọng. Giống như ngày xưa khi bà còn là con gái. Ôi cuộc đời kỳ lạ thật, mảnh đất này có gì quyến rũ đâu! Toàn những sự khốn khó, Nhìn ra chỉ thấy những bãi hoang, những đầm nước, những trảng cát, đến cây cối, ếch nhái còn khó tồn tại.

Ai chả muốn sống làm người. Bé thì được thầy mạ chăm bẵm, lớn con trai có vợ, con gái có chồng, sinh con đẻ cái, vui vầy bên nhau.

Ai chả muốn yên lành từ khi cất tiếng khóc oa oa cho đến khi ván thiên đậy xuống. Nhưng ở mảnh đất này, con trai không thể bỏ sức mình để phụng dưỡng mẹ già, con gái không kiếm nổi tấm chồng để sinh đẻ, nuôi nấng, chiều chuộng chồng con. Thế đấy!

Vậy ông trời thương người xứ này cho một dòng sông. May nhờ dòng sông ấy nên bom đạn thế nào con người vẫn có cái để sống, để tồn tại làm ăn. Con gái đất này nào kém con gái đất khác, vậy mà muốn có tấm chồng lại khó lắm thay.

Bà Ngàn thở dài thầm nghĩ: “Phận mình thôi thế cũng còn là được. Một người đàn ông tự nhiên qua đời mình như một chiếc xe đang phóng nhanh đột nhiên dừng lại, từ từ rẽ vào ngõ nhà. Thế là...Âu cũng là nhờ dòng sông này”.

Đứa con gái ra đời, lớn lên và cũng tại dòng sông, nó lại gá nghĩa với thằng con trai làm cái nghề giống như người đàn ông dạo ấy bất chợt đến với bà. Rồi thằng bé lại ra đi, không hẹn hò, không thề thốt. Chao ôi! Kiếp đàn bà khốn khổ sinh ra, chợt lóe lên niềm hạnh phúc nhỏ nhoi để rồi dằng dặc những năm tháng đợi chờ. Thế mà bến phà đầy sóng gió và đầy hy vọng. Hàng trăm, hàng nghìn đêm ngập tràn, đầy ắp những tiếng xích sắt, neo buông, những tiếng reo khàn giọng trong khua khoắt ấy sắp biến mất hẳn chẳng bao giờ và chẳng thể nào có thể hiện ra, trở về những hình bóng quen thân của thuở con gái với bao trông đợi, ao ước. Người đàn ông kỳ lạ, mà mình bất chợt gặp rồi gắn bó máu thịt trong cái đêm bom đạn ấy chẳng bao giờ trở lại nữa. Ông ấy biến mất hệt như vệt sao băng ngang qua đời mình, cả cái thằng của con mình cũng thế. Và bến phà này cũng chẳng bao giờ còn nữa. “Ôi! Đời tôi, số phận tôi, số phận con gái tôi”...

-Mạ ơi ! Mạ ơi! Thầy con, thầy con.

Hình như mọi điều mơ tưởng của bà đang vang lên trong hơi gió. Chỉ lạ một điều, đứa con gái bằng xương, bằng thịt của bà đang tất tả băng qua những luống lang bạc trắng màu cát, hốt hoảng kêu rất to, làm lũ sẻ gầy đang đậu trên ngọn phi lao giật mình bay ào đi hết.

V

Không để cho bà kịp hiểu ra điều gì, cái Ngần cứ kéo tay bà đi. Mấy lần bà bảo nó dừng lại nhưng con bé vừa thở hổn hển, vừa bảo:

-Mạ cố lên, không có thầy con đi mất.

- Thầy nào?

Bà sững lại. Mười đầu ngón chân bấm lún vào lớp cát âm ấm.

- Dừng lại đã con, tao nói là tao không đi đâu. Cơm chưa nấu, thằng bé đi học về lại không có gì ăn.

- Kệ nó. Mạ rảo chân lên!

- Thì cũng để tao thở đã chứ!

Bà cảm thấy mình không cưỡng lại được với con gái.

- Kia rồi.Thôi để con chạy trước, cố giữ thầy con lại.

Con gái bà buông tay, nói đứt quãng trong hơi thở dồn dập.

Bà đứng sững, người hơi lao về phía trước.

Trời hôm nay có gió, dáng cái Ngần như chao đảo. Sao hôm nay nhiều xe thế, y như trong những đêm hồi chiến tranh. Chỉ khác, xe bây giờ cứ trơ ra thế, không lá ngụy trang, không “dàn mướp”, đèn kính sáng choang dưới nắng. Đằng sau dãy xe là chiếc cầu to lớn, nghễu nghện vừa làm xong. Bà chẳng oán hận gì chiếc cầu, nhưng bà cứ thấy nó “thế nào ấy”.

Bà khẽ thở dài, cập rập đi về phía lều nhà. Vừa cúi đầu bước qua đòn nứa chắn ngang, bà nghe thấy tiếng người đàn ông nào đó ồm ồm hỏi:

- Mẹ cháu tên là Ngàn à?

- Vâng, còn bác đúng là Liên chứ ạ?

Giọng con Ngần lắp bắp. Bà Ngàn thấy ngực mình nhói khẽ. Tay trái bà vịn vào vách lều, tay phải đưa lên ngực. Bà cố đứng im nén tiếng thở dồn dập. “Không có lẽ, không có lẽ”. Đôi môi bà run run.

- Mạ, mạ kìa !

Tiếng ghế đẩu xô lộc cộc. Rồi có bàn tay cứng chắc nắm vào tay bà. Bà Ngàn nhắm mắt lại. Đôi môi bà run run, tiếng nói của bà tự nhiên khàn đặc, bà cố lấy hơi bật qua hơi thở đứt quãng:

- Ông Liên thật đấy à?

- Tôi đây, Liên lái xe bộ đội đây. Ngàn! Bà Ngàn!

Ngần đứng im nhìn hai người. Tay o tự nhiên đưa lên mắt. Một tiếng thở dài khe khẽ. Hình như có tiếng gió. Không biết bao giờ thầy đứa con của Ngần đến và mọi chuyện giống hệt như lúc này...

Đâu đây tiếng ca nô phà đã lại xình xịch nổ. Tiếng anh công nhân nhà phà nói thật to:

- Nào, ai đi thì nhanh lên chuyến này là chuyến phà cuối cùng đơ... ới...

Kỉ niệm sông Gianh 1976 - Quỳnh Mai 2016