Điều đặc biệt trong chuyển dịch chuỗi cung ứng từ Trung Quốc sang ASEAN

Chính sách “Trung Quốc +1” của các doanh nghiệp

Báo SCMP ở Hồng Kông ngày 6/6 đăng tải bài phân tích của tác giả Frederic Neumann - đồng Trưởng bộ phận nghiên cứu kinh tế châu Á tại HSBC - tập đoàn tài chính đa quốc gia của Anh, một trong những tổ chức dịch vụ tài chính và ngân hàng lớn nhất trên thế giới với các chi nhánh trên toàn cầu.

Ông Frederic Neumann nhận định rằng, khi các dây truyền sản xuất chuyển dịch từ Trung Quốc sang các nước ASEAN, chuỗi cung ứng của châu Á vẫn mạnh hơn bao giờ hết.

Nhiều người đã dự đoán sự sụp đổ của chuỗi cung ứng châu Á trong bối cảnh xuất hiện đầy cách thách thức như: Một cuộc chiến thương mại khốc liệt giữa Mỹ và Trung Quốc; Mối đe dọa về sự phân tách công nghệ giữa phương Tây và phương Đông; Một đại dịch đã dẫn đến tình trạng thiếu hụt toàn cầu. Và sau đó là chính trị, với các nền kinh tế phát triển đang thúc đẩy khôi phục lại hoạt động sản xuất.

Tuy nhiên, bất chấp tất cả những thách thức này, ông Neumann nhận định chuỗi cung ứng của châu Á đã điều chỉnh rất nhanh và sẽ tiếp tục phát triển.

Trục động lực trung tâm của nền kinh tế toàn cầu, thương mại giữa Hoa Kỳ và Trung Quốc, vẫn bị gián đoạn. Mức thuế song phương trung bình giữa Bắc Kinh và Washington bị kẹt ở mức gần 20%.

Đây được xem là một trở ngại đáng kể đối với các doanh nghiệp có lợi nhuận thấp và trung bình.

Những hạn chế về chuyển giao công nghệ đang tạo ra những bất ổn đè nặng trong khu vực châu Á nơi 1/3 hàng xuất khẩu là điện tử.

Trong khi đó, đại dịch đã dẫn đến tình trạng thiếu hụt mọi thứ, từ linh kiện của xe đạp đến chất bán dẫn cho máy tính.

Dù khó khăn nhưng các chuỗi cung ứng của châu Á vẫn có tính cạnh tranh cao, cả về giá cả và quy mô.

Một số công ty đã cắt giảm đáng kể các hoạt động tìm nguồn cung ứng hoặc sản xuất ở châu Á và chuyển hoạt động sang nơi khác. Nhưng, về cơ bản, hoạt động kinh doanh liên quan đến các chuỗi cung ứng của khu vực vẫn quá hấp dẫn.

Thỏa thuận thuế quan giữa Mỹ và Trung Quốc đã không khiến thương mại song phương ngừng lại. Bất chấp đại dịch làm suy giảm nhu cầu nghiêm trọng, các lô hàng từ Trung Quốc xuất qua Mỹ và ngược lại và năm ngoái (2020) nhìn chung không thay đổi so với năm 2016, thời điểm ông Donald Trump đắc cử Tổng thống Hoa Kỳ.

Thương mại với Trung Quốc chiếm khoảng 15% kim ngạch xuất khẩu và nhập khẩu của Hoa Kỳ vào năm ngoái, đây là mức trung bình mà nước này đã giữ trong vòng 10 năm qua.

Sở dĩ như vậy vì đây là một phần tác động của việc các lô hàng của Mỹ đến Trung Quốc đã tăng lên, ngay cả khi việc mua hàng từ phía Trung Quốc không đạt được so với thỏa thuận giai đoạn một trong đó chính phủ Bắc Kinh đã cam kết mua nhiều hàng hóa hơn từ Mỹ, đặc biệt là hàng hóa nông nghiệp và năng lượng.

Nhập khẩu hàng hóa từ Hoa Kỳ của Trung Quốc đã bắt đầu tăng trở lại vào năm ngoái lên hơn 18,6% tổng lượng hàng nhập khẩu, chỉ giảm khoảng 3 phần trăm kể từ năm 2017.

Tuy nhiên, theo ông Neumann, còn nhiều điều khác đang diễn ra bên dưới những hoạt động bề nổi này. Thay vì giảm bớt sự phụ thuộc vào chuỗi cung ứng châu Á, các nhà nhập khẩu Mỹ chuyển sang các nhà sản xuất ASEAN.

Bằng chứng là tỷ trọng nhập khẩu từ Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á đã tăng hơn 2 phần trăm so với cùng kỳ.

Điều này cho thấy một sự thay đổi của các chuỗi cung ứng tại châu Á.

Năm ngoái, đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Trung Quốc đã đạt kỷ lục, bất chấp đại dịch Covid-19 đã tác động mạnh và khủng khiếp tới rất nhiều quốc gia và vùng lãnh thổ trên toàn thế giới.

Chiến lược “Trung Quốc +1” được các doanh nghiệp lớn áp dụng đang phát huy hiệu quả.

Các công ty vẫn duy trì sản xuất tại Trung Quốc để phục vụ và thu lợi nhuận từ thị trường nội địa ở nước này, đồng thời chuyển một phần công suất sang nơi khác, phần lớn là ASEAN để phục vụ Mỹ và các thị trường ngày càng bị hạn chế khác.

Chuỗi cung ứng từ Trung Quốc sang ASEAN: Đang chuyển dịch rất tinh tế

Kết quả là, đầu tư trực tiếp nước ngoài vào Đông Nam Á đang bắt đầu vượt quá đầu tư vào Trung Quốc.

Tại đây, các công ty Trung Quốc cũng hoạt động đặc biệt tích cực, chiếm 40% đầu tư sản xuất vào khu vực, tăng ít nhất từ 10% so với thời điểm vài năm trước.

“Điều này chỉ củng cố sự tích hợp chuỗi cung ứng giữa Trung Quốc và ASEAN” chuyên gia của ngân hàng HSBC Frederic Neumann, nhận định.

Các thành phần linh kiện của một sản phẩm từng được vận chuyển theo kiểu “từ cái sau đến cái trước” để lắp ráp tại “một nơi cuối cùng” dành riêng cho từng thị trường trên toàn thế giới.

Tuy nhiên, theo ông Frederic Neumann, Trung Quốc hiện cung cấp nhiều sản phẩm tạo sức mạnh cho xuất khẩu của ASEAN. Do đó, thương mại của Trung Quốc với Đông Nam Á hiện đã vượt quá thương mại của nước này với Mỹ hay Liên minh châu Âu. Điều này không có gì khó hiểu.

Đại dịch Covid-19 đã nêu bật tầm quan trọng của chuỗi cung ứng ở châu Á. Trừ sự gián đoạn từ tháng 2 đến tháng 4 năm ngoái, sản xuất trên khắp châu Á nhanh chóng tăng lên mức kỷ lục.

Dù điều này không thể ngăn chặn tình trạng thiếu hụt toàn cầu, với tư cách là “nhà sản xuất phương sách cuối cùng”, các chuỗi cung ứng châu Á đã chứng tỏ khả năng phục hồi cao và giúp ngăn chặn sự gián đoạn lớn hơn.

Khi lạm phát nghiêng về phương Tây và các công ty phải đối mặt với áp lực đầu vào, lợi thế về chi phí của việc tìm nguồn cung ứng ở châu Á, đặc biệt là dọc theo các chuỗi cung ứng được tối ưu hóa mở rộng ra ngoài Trung Quốc, càng trở nên quan trọng hơn.

Khác xa với việc báo trước sự kết thúc của chuỗi cung ứng châu Á, những thách thức gần đây chỉ làm nổi bật vai trò trung tâm của nó.

Cuối cùng, chuyên gia Frederic Neumann kết luận rằng, chắc chắn là đang có những chuyển dịch chuỗi cung ứng một cách tinh tế từ Trung Quốc tới ASEAN - khu vực đang nổi lên như một trung tâm sản xuất quan trọng.

Nhưng có rất ít bằng chứng cho thấy vị thế của khu vực này ở “vị trí bánh răng chính” (soán ngôi, thay thế Trung Quốc) của ngành sản xuất toàn cầu đang có nguy cơ tuột dốc.

Theo đuổi “chiến lang” ngoại giao, Trung Quốc sẽ bị cô lập?