Hà Nội huy động 40 tỷ USD làm đường sắt đô thị

Hà Nội sẽ xây dựng 10 tuyến đường sắt đô thị với tổng chiều dài hơn 417km. (Trong ảnh: Nhà ga Phùng Khoang thuộc Dự án đường sắt đô thị Cát Linh - Hà Đông)

Nhiều đề xuất hút thêm vốn

Theo quy hoạch Thủ đô Hà Nội đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2050 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt, Hà Nội sẽ xây dựng 10 tuyến đường sắt đô thị với tổng chiều dài hơn 417 km, bao gồm cả đường sắt đi trên cầu cạn, mặt đất và đi ngầm. Tính đến thời điểm này, mới chính thức có 2 tuyến là Cát Linh - Hà Đông và Nhổn - ga Hà Nội đang triển khai xây dựng và sắp đi vào khai thác. Cùng đó, các tuyến Ngọc Hồi - ga trung tâm Hà Nội, Nam Thăng Long - Trần Hưng Đạo đã rục rịch từ lâu nhưng chưa bắt tay vào triển khai và chưa thực sự có nguồn vốn rõ ràng. Còn lại các dự án khác hầu hết đều dừng ở mức nghiên cứu, chuẩn bị đầu tư nhưng chưa có nguồn vốn để thực hiện.

Theo tính toán, tổng mức đầu tư của 10 dự án đường sắt đô thị dự kiến cần khoảng hơn 40 tỷ USD. Riêng giai đoạn 2017-2020, để triển khai, TP Hà Nội cần khoảng hơn 7,5 tỷ USD. Trong điều kiện không thể trông chờ vào ngân sách, Hà Nội đã tính đến phương án khác để huy động. Trong đó, UBND TP Hà Nội đã có văn bản đề nghị Chính phủ báo cáo Quốc hội ủy quyền Chính phủ, Thủ tướng quyết định chủ trương đầu tư các dự án đường sắt đô thị Hà Nội, nhằm giúp đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án.

Tìm hiểu của PV Báo Giao thông, UBND TP Hà Nội dự kiến sẽ huy động được 337.000 tỷ đồng thực hiện các dự án đường sắt trong giai đoạn từ nay đến năm 2020 và từ 2021-2025. Cụ thể, Hà Nội đề xuất được bổ sung 600ha đất (giá trị sử dụng khoảng 300.000 tỷ đồng) vào quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011-2020 để làm quỹ đối ứng cho các nhà đầu tư và đấu giá quyền sử dụng đất để tạo vốn cho các dự án giao thông PPP nói chung, trong đó, có đường sắt đô thị. Tạo nguồn vốn khoảng 15.000 tỷ đồng nếu được phép bán đấu giá, cho thuê quỹ nhà đất chuyên dùng, biệt thự thuộc sở hữu Nhà nước, trụ sở đơn vị dôi dư nằm trong danh mục được phép bán, cho thuê.

Bên cạnh đó, Hà Nội cũng đề nghị được hưởng cơ chế tài chính theo Luật Thủ đô để làm đường sắt đô thị và giao thông, với việc được hưởng vượt toàn bộ số tăng thu ngân sách T.Ư trên địa bàn; Được sử dụng toàn bộ số thu từ cổ phần hóa, thoái vốn doanh nghiệp Nhà nước thuộc thành phố (khoảng 22.500 tỷ đồng trong giai đoạn 2016-2020). Cùng đó, Hà Nội cũng đề xuất Thủ tướng thành lập Ban Chỉ đạo quốc gia về đầu tư đường sắt đô thị Hà Nội, do Thủ tướng làm Trưởng ban; Lãnh đạo các Bộ: Xây dựng, KH&ĐT, GTVT, Tài chính, UBND TP Hà Nội là thành viên.

Dự án đường sắt Nhổn - ga Hà Nội được đặt mục tiêu hoàn thành vào năm 2021.

Băn khoăn việc lựa chọn dự án ưu tiên

Đề cập cách Hà Nội đề xuất tạo nguồn vốn trên của Hà Nội, nguyên Thứ trưởng Bộ GTVT, TSKH. GS. Lã Ngọc Khuê cho biết, các phương án như bán biệt thự, hưởng phần vượt thu ngân sách T.Ư, từ thoái vốn doanh nghiệp Nhà nước... để đầu tư cho cơ sở hạ tầng của Hà Nội là hợp lý, hợp tình. “Khi vốn ngân sách thiếu, việc ưu tiên, hỗ trợ cho Hà Nội bằng cách vận dụng các nguồn vốn trên cũng thể hiện trách nhiệm của đất nước đối với Hà Nội”, GS. Lã Ngọc Khuê nói.

Cùng quan điểm, ông Phạm Sanh, chuyên gia trong lĩnh vực giao thông cũng cho rằng, Hà Nội và TP HCM là 2 địa phương có đóng góp lớn nhất cho ngân sách, nhưng không thể đủ nguồn tự có để đầu tư hạ tầng giao thông. Người dân ở 2 đô thị lớn này có quyền được Nhà nước hỗ trợ đầu tư hạ tầng như các địa phương khác. Việc đầu tư hạ tầng giao thông đô thị cũng là cách để 2 trung tâm kinh tế lớn nhất cả nước phát triển kinh tế và hạn chế ùn tắc.

Tuy nhiên, liên quan đến nội dung đầu tư, ông Phạm Sanh cho rằng, không nên tách riêng việc doanh nghiệp chỉ đầu tư vốn để xây dựng hạ tầng mà cần tham gia cả quá trình khai thác, vận hành dự án.

Một chuyên gia khác (đề nghị không nêu tên) chia sẻ, băn khoăn nhất là việc chọn các tuyến để đầu tư hiệu quả nhất. Chẳng hạn, tuyến số 1 (Ngọc Hồi - Yên Viên - Như Quỳnh) có nên đầu tư ngay giai đoạn này hay để sau. Cũng như vậy là việc kiểm soát để giá trị đầu tư đúng theo giá trị thật của công trình, không bị “thổi” giá. “Để tránh đầu tư vào tuyến không hiệu quả, nhà đầu tư phải tham gia cả vào giai đoạn vận hành, khai thác hạ tầng, vận tải. Phải gắn trách nhiệm nhà đầu tư, nếu nhà đầu tư thấy dễ thì làm, khó lại bỏ, làm xong ghi nợ cho thành phố thì gay go lắm”, chuyên gia này nêu ý kiến.

Theo thông tin PV Báo Giao thông có được, trước nhu cầu cấp thiết của đường sắt đô thị, mới đây UBND TP Hà Nội đã đề xuất Thủ tướng chỉ đạo đầu tư các dự án theo phương án ưu tiên dùng nguồn vốn ODA đối với một số dự án cụ thể. Trong đó, TP Hà Nội ưu tiên tuyến Trần Hưng Đạo - Thượng Đình (mức đầu tư khoảng 1,241 tỷ USD) và ga Hà Nội - Yên Sở (quận Hoàng Mai, khoảng 1,003 tỷ USD).

“Hiện, đã có một số nhà tài trợ đang quan tâm và mong muốn tài trợ vốn cho 2 dự án này. Trường hợp được Chính phủ bố trí nguồn vốn ODA, TP Hà Nội cam kết bố trí vốn ngân sách làm vốn đối ứng để thực hiện dự án”, văn bản của UBND TP Hà Nội đề xuất.

Đồng thời, Hà Nội cũng đề nghị được thực hiện phương án đầu tư theo hình thức đối tác công - tư (PPP) đối với một số dự án, trong đó ưu tiên lựa chọn trước 4 tuyến: 18km từ sân bay Nội Bài đến Nam Thăng Long (1,698 tỷ USD), 7km đoạn Thượng Đình - Vành đai 2,5 - Bưởi (1,190 tỷ USD); 38,4km đoạn Văn Cao - Hòa Lạc (3,630 tỷ USD), 5,9km đoạn từ Nhổn - Trôi - Đan Phượng (472 triệu USD).

“Các doanh nghiệp được lựa chọn là nhà đầu tư sẽ tự bỏ vốn để lập các hồ sơ nghiên cứu, GPMB, xây dựng đường hầm, nhà ga, đề pô, đường ray. UBND TP Hà Nội đầu tư toàn bộ các hạng mục còn lại gồm: Đầu máy, toa xe, thiết bị vận hành, an toàn, an ninh, phần mềm điều khiển, thực hiện việc quản lý vận hành, khai thác theo chương trình thống nhất toàn hệ thống của thành phố”, TP Hà Nội đề xuất. 

Lộ diện nhà đầu tư ngoại muốn làm đường sắt đô thị Hà Nội