Hút thuốc gây rối loạn tâm thần

BS. Đặng Quốc Khánh

Thuốc lá có nguồn gốc từ Châu Mỹ

Thưa bác sĩ, có rất nhiều độc giả thắc mắc hỏi về nguồn gốc, sự hình thành của cây thuốc lá. Vậy, thuốc lá từ đâu mà có? Mỗi năm Việt Nam đã chi khoảng bao nhiêu tiền cho việc hút thuốc lá?

Cây thuốc lá được tìm thấy ở châu Mỹ và thổ dân ở đây đã hút thuốc lá từ hàng nghìn năm trước. Khoảng năm 1496 -1498, Roman Pano (nhà truyền đạo Tây Ban Nha) đã di thực cây thuốc lá đem về trồng ở châu Âu. Năm 1561, Jean Nicot, Đại sứ Pháp ở Lisbone đã giới thiệu bột thuốc lá với bà hoàng Catherine de Medici, người bị chứng đau nửa đầu. Bột thuốc lá gây ra hắt hơi, cơn đau của bà hoàng dịu đi. Điều đó làm giới quý tộc Pháp chú ý và khởi đầu cho việc dùng thuốc lá như một cách sống hợp thời trang thú vị trong giới quý tộc.

Việc hút thuốc lá lan nhanh sang các nước châu Âu. Rồi cây thuốc lá theo chân các đế quốc đem trồng ở các nước thuộc địa ở châu Á, châu Phi, trong đó có Việt Nam. Hút thuốc lá  lúc đầu chỉ là hành vi bắt chước theo thời thượng, cho là hút thử chơi nhưng  rồi dần bị nghiện lúc nào không biết. Chỉ khi thấy thiếu thuốc lá không chịu được nhiều người mới biết mình nghiện thuốc lá.

Đến nay, khoa học đã chứng minh, thực tế thuốc lá không đem lại lợi ích cho người hút mà chỉ làm hại sức khỏe người hút và người xung quanh. Khói thuốc đã bị Cơ quan Quốc tế Nghiên cứu về Ung thư (International Agency for Research on Cancer - IARC) trực thuộc Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) xếp vào các chất gây ung thư bậc 1. Trong nhóm này xếp những chất mà chỉ cần khối lượng nhỏ cũng có thể gây ung thư, không có hạn mức, nghĩa là hoàn toàn có hại cho mình và cho người khác, dù chỉ là một khối lượng nhỏ.

Thuốc lá còn gây tốn kém kinh tế, các hậu quả xã hội. Năm 2012 Việt Nam đã chi khoảng 22.000 tỷ đồng để mua thuốc lá hút và chi 23 nghìn tỷ đồng (năm 2011) cho tiền khám chữa các bệnh liên quan đến hút thuốc lá; chưa kể việc rừng bị tàn phá để lấy đất trồng thuốc lá, làm giấy gói thuốc, phân bón và thuốc bảo vệ thực vật, khói thuốc, tàn thuốc làm ô nhiễm môi trường.

Khói thuốc lá ảnh hưởng đến sức khỏe con người thế nào, thưa bác sĩ?

Khói thuốc có hơn 7.000 hóa chất với hơn 100 chất độc hại, trong đó có 69 chất gây ung thư. Người hút thuốc lá và người hút thuốc lá thụ động đều bị tác hại như nhau, có nguy cơ mắc các bệnh: Tăng huyết áp làm đột quỵ não; thiếu máu cơ tim có thể gây nhồi máu cơ tim; viêm tắc các động mạch làm hoại tử các chi, phải cắt cụt chi; mờ mắt, đau dạ dày, các bệnh viêm phổi, viêm phế quản mạn tính, hen phế quản, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, suy giảm tình dục có thể vô sinh, sảy thai ở phụ nữ mang thai, thai nhẹ cân, viêm tai giữa ở trẻ em và các loại bệnh ung thư da, ung thư phổi, ung thư tử cung, ung thư tinh hoàn.

Theo Tổ chức Y tế Thế giới (năm 2008), mỗi ngày trên thế giới có 849 người chết do chiến tranh; 1.219 người do nạn đói; 8.083 người do AIDS; 10.959 người do thuốc lá. Thuốc lá làm chết khoảng 6 triệu người/năm.

Khói thuốc có hơn 7.000 hóa chất với hơn 100 chất độc hại, trong đó có 69 chất gây ung thư

Hút thuốc tăng nguy cơ rối loạn tâm thần

Gần gây nhiều độc giả gửi câu hỏi tới Báo Giao thông bày tỏ những thắc mắc về tác hại của hút thuốc lá. Đặc biệt, bạn đọc lo lắng liệu có phải hút thuốc lá gây ra bệnh tâm thần. Điều đó có đúng không, thưa bác sĩ?

Từ lâu, cả thế giới đều biết đến sự độc hại của thuốc lá. Không nói về các bệnh lý đã biết như bệnh lý về hệ hô hấp (viêm mũi mạn tính, viêm họng mạn tính, ung thư xoang hàm, ung thư vòm họng, ung thư thanh quản,viêm phế quản mạn tính, hen suyễn, tắc nghẽn phổi mạn tính, ung thư phế quản, dãn phế nang, ung thư phổi), bệnh lý về hệ tuần hoàn (xơ vữa động mạch, bệnh động mạch vành, thuyên tắc động mạch, tai biến mạch máu não), bệnh lý trong thai nghén (giảm trọng lượng thai nhi trung bình khoảng 200g, sinh non, băng huyết sau sinh, dễ sảy thai ngẫu nhiên)…

Điều quan trọng mà các nhà khoa học hàng đầu thế giới nhắm tới chính là tác hại của việc hút thuốc lá trên hệ thần kinh. Và kết quả họ thu được là hút thuốc có thể làm tăng nguy cơ rối loạn tâm thần nghiêm trọng. Nói cách khác, các nhà khoa học tìm thấy mối liên hệ nhân quả giữa việc hút thuốc lá và bệnh tâm thần mà cụ thể là tâm thần phân liệt.

Theo GS. James MacCabe (King College, Anh Quốc) có thể lý giải rằng, hút thuốc là một yếu tố nguy cơ có thể trong quá trình phát triển của bệnh rối loạn tâm thần chứ không phải là một hệ quả đơn giản của bệnh.

Ngoài ra cũng còn một “cổ đông” nữa là dopamine. Có thể việc tiếp xúc với nicotine đã làm tăng sự giải phóng dopamine, dẫn đến sự phát triển của rối loạn tâm thần và sự dư thừa dopamine trong não là một giả thuyết để giải thích cho sự xuất hiện bệnh tâm thần phân liệt.

Nhiều năm nay Việt Nam đã khuyến cáo những hình ảnh ghê rợn do thuốc lá gây ra trên bao bì, các biển cảnh báo cấm hút thuốc nơi công cộng ngày càng được bố trí rõ hơn... Vì vậy, với góc độ y tế, tôi khuyên tất cả những người chưa hút thuốc thì hãy nói không với thuốc lá, những người đang hút cần hiểu rõ tác hại để cai thuốc ngay từ hôm nay!.

Cảm ơn bác sĩ!

Mỗi năm Việt Nam có bao nhiêu người chết do hút thuốc?