Kinh nghiệm “nói không với xe máy” từ Yangon, Myanmar

Yangon đang nỗ lực cải thiện hệ thống giao thông công cộng để tạo thuận lợi cho người dân trong việc di chuyển khi không có xe máy

Bài học xương máu

Kể từ năm 2003, TP Yangon, Myanmar đã cấm toàn bộ xe máy chạy bằng xăng. Ngoài ra, 6 khu vực trung tâm còn cấm cả xe đạp điện. Tuy nhiên, đến nay, sau 14 năm, phần lớn người dân Yangon vẫn chưa rõ vì sao chính quyền thành phố áp dụng lệnh cấm này.

Mỗi khi có phóng viên nước ngoài phỏng vấn, họ đều đoán già, đoán non lý do đưa ra lệnh cấm. Nhiều người cho rằng, đây là vì an toàn đường bộ. Một số khác nghĩ, đó là do đấu tranh giai cấp. Lý do phổ biến nhất là để ngăn chặn hành vi xấu của những băng nhóm đi xe máy.

Cụ thể, có trường hợp, một băng nhóm đi xe máy chạy song song với xe của một tướng quân đội và giơ cử chỉ khiêu khích, lăng mạ không thể chấp nhận được.

Chia sẻ với phóng viên Hãng Channel New Asia, Thư ký Ban Giao thông khu vực Yangon (YRTA) TP Yangon, TS. Maung Aung cho biết: “Xe máy bị hạn chế vì tại thời điểm đó, hầu hết người điều khiển phương tiện này đều coi thường quy định giao thông. Đặc biệt, nhiều nhóm đua xe hai bánh, trong đó có cả các băng nhóm tội phạm thường xuyên lạng lách, gây náo loạn đường phố”, ông Aung chia sẻ.

Sau khi áp dụng hơn 14 năm, tình hình giao thông tại Yangon vẫn là bài toán khó đầy rối ren. Bởi, Chính phủ cấm xe máy khi chưa chuẩn bị sẵn sàng cơ sở hạ tầng giao thông công cộng cũng các phương tiện thay thế khác để người dân có những sự lựa chọn đi lại đa dạng và thuận tiện hơn.

Người dân rất cần phương tiện lưu động để di chuyển tới trường, tới chỗ làm và phục vụ nhu cầu cá nhân. Trong khi đó, phần lớn người dân tại Yangon không đủ tiền mua ô tô; Hệ thống xe buýt ở đây chỉ chạy quãng ngắn, không có các điểm dừng giữa đường khiến cho người dân rất bức xúc trong việc đi lại. Do đó, trên đường phố Yangon, người dân vẫn dùng xe máy chui và xuất hiện nhiều hành vi “bắt tay” giữa người dân với cảnh sát để lách luật cấm.

Mặt khác, nhiều năm gần đây, hoạt động nhập khẩu xe ô tô giá rẻ tăng mạnh. Do đó, những con đường vốn chật hẹp tại Yangon xuất hiện nhiều ô tô hơn gây tắc đường nghiêm trọng. Theo đánh giá của Channel New Asia, Chính phủ chưa có biện pháp nhanh chóng để ngăn chặn tình trạng tắc đường đang có xu hướng trầm trọng hơn. Mới đây, Chính phủ Myanmar bắt đầu áp dụng các biện pháp áp thuế cao để hạn chế nhập khẩu ô tô cá nhân.

Tăng cường các phương tiện giao thông công cộng

Tắc đường ở thủ đô Yangon Myanmar.

Cũng có lúc chính quyền Yangon nghĩ tới việc mở cửa cho xe máy quay trở lại. Tuy nhiên, ý tưởng này đối mặt với chỉ trích kịch liệt từ nhiều chuyên gia về môi trường. Ông Jean-Marc Brule đến từ tổ chức phi chính phủ Green Lotus quy hoạch chung về môi trường quyết liệt phản đối việc cho phép xe máy quay trở lại đường phố. “Phương án đó sẽ biến đường phố Yangon thành thảm họa. Xe máy sẽ gây thêm ô nhiễm và không hề giúp giảm tắc nghẽn, không phục vụ kế hoạch phát triển phương tiện công cộng”. Theo ông, để giải quyết cơn ác mộng giao thông tại Yangon, Chính phủ không chỉ phải mở rộng hạ tầng mà cần tăng cường hoạt động xe buýt và các lựa chọn phương tiện công cộng khác.

Nhiều giới chức giao thông như thanh tra cảnh sát tại Yangon, ông Hlaing Win Aung cũng ủng hộ việc tiếp tục cấm xe máy: “Tôi đã chứng kiến nhiều người thiệt mạng vì xe máy. Lệnh cấm xe máy rất cần thiết tại đây!”, ông vừa nói, vừa chỉ vào bức ảnh hiện trường một vụ tai nạn thảm khốc liên quan tới phương tiện hai bánh này.

Thực tế hiện nay, chính quyền TP Yangon nói riêng và Chính phủ Myanmar nói chung đang nỗ lực để cải cách hệ thống giao thông công cộng. Với xe buýt, phương tiện vận tải phục vụ một nửa hoạt động đi lại của người dân Yangon, năm nay, chính quyền thành phố đang nỗ lực cải cách hệ thống xe buýt (vốn hầu hết do tư nhân quản lý). Trong đó, họ dự định đưa hệ thống tính vé xe buýt chính xác hơn vào hoạt động; tạo kết nối tổng thể giữa hệ thống xe buýt nhanh (BRT) với hệ thống đường sắt đô thị.

Xe bus ở thủ đô Yangon, Myanmar

Chính quyền thành phố cũng chú trọng phát triển đường sắt đô thị. Hệ thống này dài 50km, vận chuyển 100 nghìn hành khách từ những vùng ngoại ô xa xôi vào khu vực trung tâm thành phố. Trong tương lai gần, Chính phủ đang nâng cấp chất lượng tàu để tạo điều kiện thuận tiện và thoải mái cho người dân. Một số cải cách đang được thực hiện như đưa vào sử dụng nhiều toa tàu có điều hòa; khai trương tuyến tàu điện mới dọc con đường bên sông của thành phố.

Trong tương lai, Yangon cũng sẽ đưa vào sử dụng dịch vụ tàu đệm khí bắc qua sông Hlaing và Ngamoeyeik hiện đang được thử nghiệm. Anh U Tin Tin Win, đã chuyển từ đi xe bus sang đi tàu gần hai năm nay rất hứng khởi với những kế hoạch cải thiện chất lượng đường sắt và hy vọng những sự thay đổi trên sẽ tạo hiệu ứng tốt thu hút thêm nhiều người dân chuyển sang phương tiện giúp giảm áp lực giao thông đô thị này.

Tàu viễn chinh Mỹ cập cảng Myanmar sau 70 năm