Kỳ lạ ngôi đền hình chiếc thuyền trên cạn, nơi ngư dân cầu may cho những lần đi biển

Tục lệ thờ cá Ông (cá voi và cá heo) trong người dân ven biển miền Trung, đặc biệt là tại Quảng Nam, kết hợp với lễ hội cầu ngư, là một nét đặc trưng của văn hóa biển độc đáo.

Tục lệ đã truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác, tín ngưỡng và lễ hội này không chỉ giữ vững giá trị văn hóa mà còn góp phần vào kho tàng văn hóa dân tộc. 

Cá Ông trong tư tưởng của ngư dân, là vị thần bảo vệ biển cả, cứu người gặp nạn giữa biển khơi, vì vậy tại các cộng đồng ven biển, người ta thường tỏ lòng kính trọng đối với cá Ông.

Tín ngưỡng để tang cá Ông

Ở làng Trà Nhiêu, xã Duy Vinh, huyện Duy Xuyên, Quảng Nam, lăng cá Ông nằm cuối làng. Nơi này được xây dựng vững chãi và khang trang theo mô hình chiếc thuyền, nhìn có một cảm giác vừa kỳ lạ vừa trang nghiêm.

Mô hình lăng cá Ông tại làng Trà Nhiêu được lấy cảm hứng từ một lăng cá Ông tại TP Đà Nẵng. 

Dự án này bắt đầu vào năm 2014 và chỉ sau 6 tháng xây dựng, công trình đã hoàn thành với tổng kinh phí hơn 800 triệu đồng, được người dân đóng góp. 

Hiện đây là nơi thờ xương cốt của những cá Ông đã lụy vào bờ biển Trà Nhiêu.

Tự tín ngưỡng thờ cá Ông, được các người cao tuổi trong làng kể từ thế hệ này sang thế hệ khác, đã tồn tại hàng thế kỷ. 

Đây là một cách cộng đồng ngư dân biển thể hiện lòng biết ơn và sự kính trọng đối với cá Ông, vị thần bảo vệ biển cả và cứu người gặp nạn giữa biển khơi.

Khi một con cá Ông lụy vào bờ, nói như một người đã qua đời, người dân tổ chức một lễ tang trọng, tương tự như lễ tang cho một người thân yêu. 

Người phát hiện ra cá Ông đầu tiên được xem như người chịu trách nhiệm quan trọng trong việc tổ chức lễ tang này. 

Đây là cách thể hiện lòng biết ơn và sự tôn vinh đối với cá Ông, người được coi là vị thần của biển cả.

Theo một người cao tuổi ở thôn Trà Đông, xã Duy Vinh, sau khi chôn cất, người phát hiện ra cá Ông sẽ mở cửa mả và tiến hành lễ cầu siêu trong 21 ngày, sau đó là 3 tháng và 10 ngày cúng tuần, giỗ đầu. 

Trong suốt 3 năm, người chịu tang còn phải tuân theo những quy tắc đạo đức giống như cách chịu tang cha mẹ.

Trước đây, ngư dân xã Duy Vinh thường mượn đất tại vùng Hồng Triều, xã Duy Hải để mai táng và lập miếu thờ mỗi khi gặp cá Ông lụy vào bờ. 

Tuy nhiên, trận lũ lụt năm 1999 đã khiến khu vực này bị sạt lở, dẫn đến việc người dân xin được đất tại vị trí hiện tại để xây dựng lăng cá Ông.

Đối với ngư dân, cá Ông không chỉ đơn thuần là một biểu tượng, mà còn là tượng đài của may mắn và phúc lành. Họ tin rằng cá Ông sẽ bảo vệ họ khỏi những nguy cơ trong cuộc sống biển cả khắc nghiệt.

Mỗi năm, dân làng tổ chức hai đợt lễ để tạ ơn cá Ông, thể hiện lòng biết ơn và tôn vinh vị thần bảo vệ biển cả này. 

Họ hy vọng rằng cá Ông sẽ đồng hành cùng họ, giúp họ có những chuyến biển đánh bắt thuận lợi và mang về bội thu, cũng như đảm bảo an toàn cho cuộc sống ven biển của họ. Câu chuyện về cá Ông cứu người có những ví dụ đầy cảm động.

Những câu chuyện cá Ông cứu người

Một ví dụ nổi bật là chuyện cá voi đã cứu sống thuyền trưởng Nguyễn Công và 11 ngư dân khác ở xã An Vĩnh, huyện đảo Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi, trong một trận bão số 9 năm 2009. 

Họ đã gặp nạn khi tàu cá bị hỏng máy và chao đảo giữa biển khơi, ngay khi họ cách đảo Lý Sơn khoảng 7 hải lý.

Trong thời khắc nguy hiểm đó, một con cá voi khổng lồ xuất hiện và đặt lưng gần thuyền, giúp tàu vượt qua bão dữ và đưa họ an toàn trở về đất liền. 

Để tạ ơn cứu mạng của cá Ông, thuyền trưởng Nguyễn Công và 11 ngư dân khác đã thực hiện việc ăn chay liên tục trong 3 tháng. 

Từ đó, ông Công cũng tình nguyện thờ phụng và lo nhang khói cho Lăng Cồn, nơi thờ cá Ông tại quê nhà.

Câu chuyện về sự cứu giúp của cá Ông không chỉ xuất hiện ở Lý Sơn mà còn tại tỉnh Quảng Nam. Chẳng hạn, vào đầu tháng 9 năm 2019, cá heo được cho là đã giúp 41 thuyền viên thoát khỏi nguy cơ tử thần sau khi tàu câu mực của họ gặp nạn và chìm.

Câu chuyện về sự cứu giúp của cá Ông không chỉ là một tín ngưỡng mà còn là một phần trong thực tế cuộc sống của ngư dân biển cả. 

Ví dụ như trường hợp của ông Bùi Văn Quốc, chủ tàu câu mực, khi tàu của ông gặp nạn, tàu của ông Võ Công Danh từ tỉnh Quảng Ngãi đã đến cứu hộ.

Câu chuyện này đánh dấu sự xuất hiện của đàn cá heo, và ngư dân trên tàu của ông Danh đã tận mắt chứng kiến sự kỳ lạ này. Họ tin rằng cá heo đó đã đến để hướng dẫn họ tìm kiếm tàu của ông Quốc, người mất tích trong biển bão. 

Cuối cùng, nhờ sự hỗ trợ của cá heo và sự nỗ lực không biết mệt mỏi, tàu của ông Danh đã tìm thấy 41 thuyền viên trên một chiếc bè trôi tự do giữa biển, trong tình trạng kiệt sức.

Đây là một trong những ví dụ rõ ràng về sự kết hợp giữa tín ngưỡng và thực tế trong cuộc sống của ngư dân biển, thể hiện lòng biết ơn và sự kính trọng đối với cá Ông trong việc bảo vệ và cứu giúp họ khi cần.