Luật điện ảnh có thể là "cái bẫy" khiến bộ phim trở thành tội phạm?

Chiều 26/9, tọa đàm "Ai góp ý giơ tay lên" được giới làm phim tổ chức trực tuyến nhằm góp ý cho dự thảo Luật điện ảnh (sửa đổi) dự kiến được trình Quốc hội vào tháng 10.

Sự kiện quy tụ các nhà làm phim: Trần Anh Hùng, Phan Đăng Di, Charlie Nguyễn, Hồng Ánh, Nguyễn Quang Dũng, Phan Gia Nhật Linh, Nguyễn Hoàng Điệp, Trần Thị Bích Ngọc, Nguyễn Quang Huy, Nguyễn Hữu Tuấn...

Luật điện ảnh làm khó nhà làm phim và hội đồng

Cuộc tọa đàm tập trung vào các vấn đề các khoản trong điều 11 dự thảo Luật điện ảnh (sửa đổi) và những vấn đề xoay quanh một số bộ phim từng bị cấm chiếu hoặc lận đận khi ra rạp như phim "Vị" của đạo diễn Lê Bảo.

Theo đạo diễn Nguyễn Hữu Tuấn, trong nhiều năm qua, Luật điện ảnh chưa đủ hữu ích, làm khó nhà làm phim và cả hội đồng kiểm duyệt.

Nội dung dự thảo nêu rằng, các cảnh phim chi tiết về bạo lực sẽ bị cấm, trừ khi nhằm phê phán, tố cáo. Thế nhưng, đạo diễn Hữu Tuấn nhận định, việc đánh giá cảnh đó "phê phán, tố cáo" hay "kích động, cổ xúy" bạo lực lại có thể suy diễn theo ý chí của cá nhân nào đó.

Đồng quan điểm, đạo diễn Phan Gia Nhật Linh khẳng định: "Những điều cấm này nguy hiểm vì phụ thuộc vào tư duy của người sử dụng luật hơn là bản thân luật".

Vị đạo diễn lấy ví dụ về điều cấm "tiết lộ bí mật đời tư cá nhân" trong dự thảo lần này. Từng có cơ hợp tác với kênh HBO của Mỹ, đạo diễn Phan Gia Nhật Linh cho biết: "Ở Mỹ, giới làm phim có quyền làm phim về nhân vật có thật, miễn không vi phạm sở hữu trí tuệ. Nếu ai đó muốn kiện thì kiện theo luật dân sự, một bộ luật khác chứ không phải Luật điện ảnh".

Trở về Việt Nam, khi thực hiện các dự án điện ảnh, nam đạo diễn cũng phải thực hiện những "thao tác" để tránh phạm điều cấm.

Chẳng hạn, trong phim "Tiệc trăng máu", nhân vật của Thái Hòa có bạn tên là Thanh Vân. Hội đồng duyệt bắt ê-kíp đi xin phép nữ diễn viên Ngô Thanh Vân để dùng cái tên đó.

"Rồi phim nhắc đến tên Ngọc Trinh thì bắt chúng tôi đi xin phép cô Ngọc Trinh mới được phát hành phim. Chuyện này quá vô lý và luật cũng không có chỗ nào quy định rõ", Phan Gia Nhật Linh bày tỏ.

Cảnh khỏa thân bao lâu là quá dài?

Khoản 1, điều 11 bao gồm 12 mục cấm về nội dung phim ảnh, từ những nội dung xứng đáng bị nghiêm cấm như "tuyên truyền chống Nhà nước, kích động chiến tranh, ủng hộ khủng bố" cho đến những nội dung dễ suy diễn hơn như "kích động bạo lực, dâm ô, mê tín dị đoan...".

Giới làm phim không phản đối những điều cấm nếu hợp lý, nhưng lo ngại vì cách lý giải mơ hồ có thể biến một bộ phim thành "tội phạm".

Đạo diễn Hữu Tuấn khẳng định: "Điều 11 trong Dự thảo điện ảnh quá sơ sài giản lược, nhiều hoạt động bình thường đều có thể bị áp vào tiêu chí này, nếu muốn có thể áp dụng để cấm một bộ phim. Thế nào là kích động, thế nào là dâm ô, bạo lực,... phải cần được diễn giải chi tiết trên cơ sở khoa học, lý luận".

Lấy ví dụ với "Vị" từng đoạt giải tại Liên hoan phim Berlin 2021 (Đức), đạo diễn Nguyễn Hoàng Điệp - thành viên Hội đồng duyệt phim quốc gia thừa nhận, "Vị" là một bài học lớn đối với chị khi làm việc ở hội đồng duyệt phim.

Theo chị, sự đồng cảm của một hoặc một vài cá nhân trong hội đồng kiểm duyệt vẫn phải đầu hàng trước luật.

"Cái hay, cái đẹp của điện ảnh không phải cái khiên để phim không bị cấm. Khi phim không vi phạm những điều cấm trong luật thì vẫn không tránh khỏi bị cấm.

Xếp loại độ tuổi C, C13, C16, C18 cũng không có tác dụng. Khi duyệt, hội đồng nhận ra không thể xếp "Vị "vào C18 mà cũng không có mức phân loại nào sau C18. Do đó "Vị" bị cấm", nữ đạo diễn bày tỏ.

Thời điểm phim bị cấm chiếu, phía Cục điện ảnh nêu lý do phim "Vị" bị cấm vì có "cảnh khỏa thân trực diện kéo dài". Song, đạo diễn Hoàng Điệp cho rằng cảnh khỏa thân dài 30 phút của phim là cần thiết cho nội dung phim.

Theo Bảng tiêu chí phân loại phim theo độ tuổi của Bộ Văn hóa, thể thao và du lịch (có hiệu lực từ 1/1/2017), mức C18 không chấp nhận khỏa thân toàn phần trừ khi "phù hợp với nội dung phim, không kéo dài hoặc lặp lại quá đà".

Nhưng, đạo diễn Hoàng Điệp nêu rõ, việc "cảnh khỏa thân bao lâu thì được coi là quá dài?" thì không được quy định rõ. "Điều này cho thấy, việc phân loại phi theo độ tuổi, không thần thánh và hiệu quả như chúng ta vẫn kỳ vọng", nữ đạo diễn kết luận.

Đạo diễn phim Ranh giới: “Gã nông dân” và những thước phim không lời bình