Lung linh đêm hội sông Trăng

Trong khuôn khổ Lễ hội Oóc Om Bóc - Đua ghe Ngo Sóc Trăng khu vực ĐBSCL lần thứ 6 và Tuần lễ Văn hóa - Thể thao và Du lịch (VH-TT&DL) Sóc Trăng lần thứ nhất năm 2024, tối 12/11, trên đoạn sông Maspero (tên khác là Nguyệt Giang, sông Trăng) - đoạn giữa cầu C247 (cầu Quay) và cầu 20/4 (cầu Cao), Sở VH&TT&DL tỉnh Sóc Trăng tổ chức Hội thi Lôiprotip (thả đèn nước), trình diễn đèn nước và ghe Cà Hâu.

Độc đáo nghi lễ thả đèn

Về nghi lễ thả đèn nước, theo truyền thuyết Phật giáo, người Khmer Sóc Trăng tổ chức thả đèn nước dưới sông để cúng dấu chân còn lưu lại của Đức Phật trên sông Na Mi Thi hoặc làm mô hình tháp Mô La Mu Ni - nơi cất giữ búi tóc của Phật Thích Ca trên thượng giới.

Nghi lễ này mang ý nghĩa đức Phật hạ giới độ trì chúng sinh, còn người dân thì tạ lỗi với Thần Đất và Thần Nước vì đã bị làm ô uế qua quá trình sản xuất trong năm.

Thả đèn nước mang tính thiêng hóa nguồn nước, thể hiện một sắc thái văn hóa. Đồng thời phản ánh tính chất đặc thù của nền văn minh lúa nước, gắn chặt với tự nhiên bởi thiên nhiên…

Nghi lễ thả đèn nước trong lễ Oóc Om Bóc là hình thức mà người dân muốn bày tỏ lòng tri ân của mình đối với thiên nhiên mà cụ thể là thần Nước, thần Đất.

Thông qua nghi thức này, người dân muốn tưởng nhớ đến công ơn của đấng thiên nhiên đã phù hộ cho con người làm ăn sinh sống bình yên và mong muốn điều tốt lành trong năm sau.

Ngày xưa, đèn nước thường được mỗi gia đình làm đơn giản bằng thân và bẹ chuối có gắn vài cờ đuôi nheo, chung quanh cắm đèn cầy (nến), nhang (hương) và các vật cúng như trái cây, bánh kẹo, gạo, muối… rồi thả trôi theo dòng nước sau khi thực hành nghi thức đút cốm dẹp.

Dần dà, nghi thức thả đèn nước ít được thực hiện tại nhà mà được tổ chức tập trung tại chùa.

Lúc này, đèn nước được làm khung như một chiếc kiệu bằng cây, sau đó đặt các thức cúng như lúa gạo, mắm muối, thịt, trái cây… lên trên, xem đây là lễ vật để tạ ơn Thần Đất, Thần Nước.

Sau nghi thức lễ cúng Trăng, đèn nước được rước một vòng phum sóc hoặc sân chùa với sự hộ tống của đội múa trống Sa-dăm và người trong phum sóc, rồi đặt trước chùa.

Tiếp đến, các vị sư mang nhang, đèn đến cắm vào chiếc đèn nước và tiến hành nghi thức thả đèn bằng những câu tụng của các vị Achar với nội dung thể hiện lòng tạ ơn mặt trăng, Thần Đất, Thần Nước.

Sau đó, mọi người cùng rước đèn nước ra ao trong chùa hay con kênh, rạch ở gần chùa để thả cho đèn trôi theo dòng nước.

Sắc màu văn hóa

Ngày nay, lễ nghi và đồ cúng trên đèn nước vẫn như ngày xưa. Chỉ khác về hình thức là những chiếc bè, kiệu giờ được làm mô phỏng theo kiến trúc chánh điện chùa, tháp Khmer và được trang trí rực rỡ, lộng lẫy bằng hoa lá, giấy kiếng bóng và những dây đèn chớp đủ màu, giúp những chiếc đèn nước tăng thêm nét thẩm mỹ, sinh động, lung linh trên mặt nước…

Trên dòng sông Maspero tối 12/11, bên cạnh những chiếc đèn nước lung linh còn có sự xuất hiện của những chiếc ghe Cà Hâu mang hình dáng độc đáo, thu hút sự chú ý của du khách gần xa.

Theo các cụ cao niên, ghe Cà Hâu (tên khác là Ka Hâu) được hiểu là ghe hầu, loại thuyền độc mộc sử dụng cho các vị cao tăng đi tụng kinh, dùng cho thượng tọa, đại đức, người có uy tín ngồi và chỉ đạo các đội ghe thi đấu trong các cuộc đua ghe Ngo.

Ghe Cà Hâu còn dùng để chuyên chở lương thực, nước uống, dàn nhạc… phục vụ, tiếp hậu cần cho đội ghe Ngo trong những cuộc đua.

Ghe được làm từ cây thân cây to khoét rỗng. Mỗi chiếc ghe có kích thước khác nhau, tùy theo thân cây nguyên liệu làm nên nó. Ghe thường có chiều dài từ 15-20 m, rộng từ 1,5-2 m.

Mũi ghe Cà Hâu tương tự như mũi ghe Ngo với hình dáng cong vút, nhô cao, nhưng có phần rộng rãi và cứng cáp hơn. Phần đuôi ghe được gắn thêm bánh lái để điều khiển, hỗ trợ cho tay chèo.

Cũng như ghe Ngo, ghe Cà Hâu được trang trí với nhiều họa tiết, hoa văn đặc trưng của đồng bào Khmer. Người được chọn thực hiện công việc này thường là những đôi tay tài hoa, có nhiều năm kinh nghiệm, am hiểu về văn hóa truyền thống.

Ghe Cà Hâu là hình ảnh đại diện cho tư duy thẩm mỹ của mỗi ngôi chùa. Do đó, trên chiếc ghe thường được trang trí hình ảnh biểu trưng của nhà chùa.

Thời gian vẽ trang trí cho một chiếc ghe Cà Hâu thường kéo dài từ 20 ngày đến một tháng. Mỗi chi tiết đều được người thợ chăm chút tỉ mỉ.

Ngày nay, ghe Cà Hâu không chỉ có giá trị văn hóa độc đáo trong đời sống tinh thần của đồng bào Khmer, mà còn được xem là biểu tượng của sự ấm no, sung túc của địa phương.

Mỗi mùa đua ghe Ngo, những chiếc Cà Hâu lại được mang ra trang trí, làm mới, song hành cùng với đèn nước thắp sáng cả đoạn sông Maspero ở TP Sóc Trăng khiến du khách ngẩn ngơ ngắm nhìn.

Kể từ năm 2016, ghe Cà Hâu đã được đưa vào trình diễn trong Lễ hội Oóc Om Bóc - đua ghe Ngo tỉnh Sóc Trăng hằng năm.

Trong số này, chiếc ghe Cà Hâu của chùa Tum Núp (xã An Ninh, huyện Châu Thành) là chiếc ghe có tuổi đời cao nhất.

Theo đại diện chùa, chiếc ghe này được đặt mua từ Lào năm 1802 và vận chuyển về chùa bằng đường sông Mê Kông...