Lý do khiến cả châu Âu lo ngại ông Donald Trump tái đắc cử Tổng thống Mỹ

“Nếu châu Âu bị tấn công, Mỹ sẽ không bao giờ đến hỗ trợ”

Màn tái xuất của ông Donald Trump trong cuộc bầu cử Tổng thống Mỹ 2024 khiến châu Âu phải cân nhắc những tình huống có thể xảy ra nếu như ông trở lại Nhà Trắng.

Ông Thierry Breton, Giám đốc Thị trường nội bộ của Liên minh Châu Âu (EU), mới đây đã gợi nhắc, cựu Tổng thống Trump năm 2020 từng nói với Chủ tịch Ủy ban Châu Âu Ursula von der Leyen “nếu châu Âu bị tấn công, chúng tôi sẽ không bao giờ đến hỗ trợ”.

Lời gợi nhớ của ông Breton được đưa ra trong một cuộc họp kín tại Nghị viện Châu Âu, ngay trước thềm cuộc bỏ phiếu sơ bộ bầu cử tổng thống của Đảng Cộng hòa tại bang Iowa, sự kiện mà nhiều người dự đoán ông Trump sẽ giành chiến thắng. Trong khi ông Breton cũng đề xuất quỹ 100 tỷ euro tăng cường sản xuất đạn dược trên toàn khối EU.

Thực tế, EU đang cố gắng xây dựng khả năng phòng thủ của riêng mình, bên cạnh liên minh NATO do Mỹ dẫn đầu. Kho vũ khí NATO trên khắp các quốc gia thành viên đã cạn kiệt khi phải căng mình hỗ trợ quân sự cho Ukraine suốt 2 năm qua.

Tình hình trên càng nhạy cảm khi xảy ra đúng thời điểm ông Trump có kế hoạch trở lại Nhà Trắng. Cựu tổng thống Mỹ có quan điểm rõ ràng về vai trò của Hoa Kỳ với an ninh châu Âu do trong suốt nhiệm kỳ của mình, ông thường xuyên nói về việc cắt giảm ngân sách NATO và khen ngợi lãnh đạo một số nước được cho là đối thủ của Mỹ và NATO.

Theo CNN, ông Trump cho rằng châu Âu đã thiếu hụt ngân sách quốc phòng suốt nhiều thập kỷ do các nước này tin là chiến tranh khó có thể xảy ra và nếu có xảy ra thì Mỹ sẽ nhanh chóng hỗ trợ. 

Dù Mỹ và nhiều nước châu Âu là đồng minh thân cận, vị cựu tổng thống Mỹ vẫn bác bỏ niềm tin về việc Hoa Kỳ sẽ “kề vai sát cánh” cùng châu Âu nếu chiến tranh xảy ra.

Trước vấn đề Ukraine hiện tại, ông cũng có thái độ không mấy vui vẻ về việc Mỹ tài trợ Ukraine, khiến Đảng Cộng hòa phải lưỡng lự trong quyết định tăng cường viện trợ cho đất nước.

Nếu ông Trump vẫn bảo lưu quan điểm này, việc cựu Tổng thống Mỹ trở lại Nhà Trắng sẽ mở ra thời kỳ đầy quan ngại và khó khăn cho EU.

Thực tế mong muốn ngăn cản ông Trump trở lại Nhà Trắng không có gì bí mật trong chính trường châu Âu. Ngay tuần này, bà Christine Lagarde, Chủ tịch Ngân hàng Trung ương châu Âu, khẳng định sự trở lại của ông Donald Trump là mối đe dọa với lục địa già.

Nguy cơ trước chính sách “nước Mỹ là trên hết”

Thực tế, một nhà ngoại giao cấp cao của EU đã nói với báo giới: “Khi ông Trump xuất hiện, chúng tôi nhận ra rằng không phải lúc nào Mỹ cũng hành động vì châu Âu, nhất là khi điều đó đi ngược lại lợi ích nước Mỹ”.

Trong suốt nhiệm kỳ Tổng thống của ông Trump, các quan chức châu Âu nhận ra khu vực này phải chuẩn bị cho một tương lai không thể phụ thuộc vào Mỹ. Tư duy đó càng được củng cố sâu sắc khi người kế nhiệm là ông Joe Biden giữ nguyên nhiều chính sách nước Mỹ trên hết, đặc biệt là về thương mại và Trung Quốc.

Về thương mại, châu Âu đã tiến hành các biện pháp giảm phụ thuộc vào một vài quốc gia đơn lẻ như Mỹ, đa dạng hóa chuỗi cung ứng để giảm rủi ro trong trường hợp đối tác bất ngờ thay đổi chính sách, như cách ông Trump đã đột ngột áp thuế 25% với mặt hàng thép nhập khẩu từ EU.

“Tất cả biện pháp giảm thiểu rủi ro đều không thể bù đắp cho những thay đổi chính sách bất ngờ khiến châu Âu khó bán hàng vào thị trường Mỹ hơn”, ông Ian Bond, Phó Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu cải cách châu Âu cho biết. “Nếu ông Trump tái đắc cử, không thể biết được liệu mặt hàng nào sẽ bị liệt vào danh sách mối đe dọa đối với Mỹ”.

Về quốc phòng an ninh, EU thừa nhận những sai lầm trong quá khứ và nhất trí tăng cường chi tiêu quốc phòng. Họ coi xung đột ở Ukraine là hết sức nghiêm trọng, gửi hàng tỷ euro viện trợ cùng vũ khí chiến lược, cũng như đưa vào trọng tâm số 1 trong mọi chương trình nghị sự.

Sự phụ thuộc khó dứt bỏ

Dù vậy việc cải tổ lực lượng vũ trang của 27 quốc gia thành viên EU và thay đổi chiến lược thương mại sẽ phải mất một khoảng thời gian rất dài. Do đó sự phụ thuộc vào Hoa Kỳ sẽ không dễ dàng dứt bỏ, ngay cả khi châu lục này ở trạng thái bình thường ổn định.

Tuy nhiên, những năm qua không hề ổn định đối với châu Âu. Covid-19 đã gây áp lực khổng lồ, trong khi tình hình Ukraine kéo dài dai dẳng và phức tạp, trở thành ưu tiên hàng đầu trong chương trình nghị sự của liên minh EU.

Bên cạnh những yếu tố khách quan, bản thân mối quan hệ Mỹ và châu Âu không giống như Trung Quốc hay Nga. Mỹ không phải quốc gia thù địch với khu vực này, trái lại còn là đồng minh thân cận. 

Thế nhưng với tính cách đặc biệt của vị cựu tổng thống, bất kỳ hành động phản ứng nào từ châu Âu với ông Trump cũng có nguy cơ gây ra những phản ứng thái quá nếu ông Trump lên nắm quyền.

Vì thế các quan chức và nhà ngoại giao châu Âu tin rằng cách tốt nhất để đối phó với ông Trump khi ông giành chiến thắng trong cuộc bầu cử năm nay chính là giữ cái đầu lạnh và tiếp tục duy trì khoảng cách Âu - Mỹ.

Một quan chức EU cho biết khối liên minh này phải tự lực trong trường hợp ông Trump tái đắc cử và chấm dứt viện trợ Ukraine. Ông cho biết: “Châu Âu phải tự lực phát triển vì dù xung đột tại Ukraine có kết thúc ra sao thì chính châu Âu phải gánh chịu hậu quả chứ không phải Mỹ”.

Châu Âu sẽ phải mất tới nhiều năm, thậm chí nhiều thập kỷ mới chấm dứt phụ thuộc vào Mỹ. Trước mắt tại thời điểm này, các quốc gia không thể ngó lơ bất cứ lời nói và hành động nào đến từ quốc gia quyền lực thế giới, nhất là khi nói về chính châu Âu.