Lý do Trung Quốc lập siêu cơ quan chống tham nhũng

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, người chỉ đạo chiến dịch chống tham nhũng mạnh mẽ: “Đả hổ diệt ruồi”

Ủy ban Giám sát quốc gia Trung Quốc (NSC) đã chính thức được thông qua bởi Quốc hội nước này vào hôm chủ nhật vừa qua. Đây là một bước ngoặt trong tiến trình thể chế hóa các chiến dịch chống tham nhũng của Chủ tịch Tập Cận Bình.

Cơ quan “siêu quyền lực”

Cơ quan lập pháp của Trung Quốc đã bổ sung một điều khoản để thành lập siêu cơ quan chống tham nhũng mới. Tuy nhiên, điều gây tranh cãi nhất chính là quy định cho phép NSC có quyền từ chối yêu cầu tiếp cận luật sư từ các nghi can đang bị điều tra.

Quy định này có trong đạo luật mới, chỉ ra chi tiết cách thức hoạt động của Ủy ban Giám sát quốc gia Trung Quốc, sẽ được đưa ra bỏ phiếu vào cuối kỳ họp Quốc hội thường niên, tức ngày 20/3 tới.

Siêu cơ quan chống tham nhũng mới này của Trung Quốc hoạt động độc lập với bộ máy Tư pháp và các cơ quan Nhà nước hiện hữu, sẽ có vị trí gần với Chính phủ và cao hơn cả Tòa án Nhân dân Tối cao và Viện Kiểm sát nhân dân Tối cao Trung Quốc.

NSC - "siêu cơ quan" do Đảng Cộng sản Trung Quốc, đứng đầu là Chủ tịch Tập Cận Bình sẽ trưng dụng hết cơ sở vật chất, nhân lực của Ủy ban Kiểm tra kỷ luật Trung ương (CCDI) và các quy định, chế tài chống tham nhũng thuộc các bộ, ngành Chính phủ.

Ứng viên sáng giá nhất cho vị trí Chủ tịch NSC (dự kiến bổ nhiệm vào 18/3 tới với giới hạn hai nhiệm kỳ 5 năm) là Chủ nhiệm CCDI Triệu Lạc Tế và sẽ giữ hai vai trò cùng lúc.

Quyền hạn của NSC cũng rộng hơn CCDI rất nhiều, bao trùm không chỉ đảng viên mà còn tất cả các cơ quan trong khu vực công, bao gồm cả thẩm phán và luật sư.

Nhận định trên tờ Bưu điện Hoa Nam buổi sáng (SCMP), ông Tiêu Bồi, Phó chủ nhiệm của CCDI cho rằng, Đảng cầm quyền Trung Quốc đang tìm cách thúc đẩy tính chính thống của chiến dịch chống tham nhũng.

Đồng thời, việc thành lập Ủy ban chống tham nhũng mới sẽ làm tăng sự tin tưởng của nhân dân vào Đảng và củng cố nền tảng của điều lệ Đảng.

Không những thế, theo phân tích, NSC sẽ còn ảnh hưởng đến các hoạt động kinh tế và kinh doanh tại Trung Quốc. Cuộc chiến chống tham nhũng được mở rộng ra ngoài phạm vi Đảng, khiến các đối tượng trong khu vực công và nhiều tổ chức khác có ý định tham nhũng phải có thái độ dè dặt trong tất cả các hành vi và hoạt động của mình.

Nối dài cánh tay của đảng cầm quyền

Theo SCMP, những sửa đổi hiến pháp vừa được Bắc Kinh thông qua, bao gồm cả việc bổ sung “tư tưởng Tập Cận Bình” và công nhận vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Trung Quốc, là bước cuối cùng trong nỗ lực liên tục để kết hợp giữa các cơ quan Đảng với chính quyền đã được tiến hành kể từ khi ông Tập Cận Bình nhậm chức.

Theo bà Eva Pils, chuyên gia về luật Trung Quốc tại Đại học King’s College London, “trước đây, vai trò của các nhóm lợi ích thường ẩn đi và không thể nhìn thấy được.

Nhưng dưới thời ông Tập, vai trò của Đảng cầm quyền đã trở nên rất rõ ràng”. Việc thay đổi hiến pháp lần này là minh chứng rõ nhất cho thấy việc tăng cường kiểm soát của Đảng.

Một giáo sư khác tại Đại học Vũ Hán lại cho rằng, việc đưa vai trò của Đảng Cộng sản vào trong hiến pháp Trung Quốc sẽ tạo ra một nền tảng pháp lý ràng buộc để đảm bảo vai trò lãnh đạo của đảng cầm quyền luôn được duy trì.

Các nhà phân tích cho rằng, dưới thời ông Tập, Đảng Cộng sản Trung Quốc đã tìm cách khẳng định sự lãnh đạo của mình trong bộ máy nhà nước còn đang cồng kềnh, cũng như trong các trường đại học, tổ chức xã hội và thậm chí cả các công ty nước ngoài.

Ông Vương Kỳ Sơn, đồng minh, trợ thủ thân cận nhất của ông Tập Cận Bình - người được xem là có vai trò “mũi nhọn” trong các chiến dịch thanh tra chống tham nhũng, đã nói với công chúng trong một sự kiện năm 2017 rằng, “không có chuyện tách rời giữa Đảng và Nhà nước”.

Các cuộc tranh luận về Đảng và Nhà nước là một cuộc chiến lâu dài được bắt nguồn từ thời Đặng Tiểu Bình.

Ý tưởng “tách biệt Đảng và Nhà nước” được nhiều người coi là một trong những di sản chính trị quan trọng nhất của Đặng Tiểu Bình, nhằm hạn chế vai trò của Đảng trong các hoạt động hàng ngày của Nhà nước sau Cách mạng Văn hoá.

Đây là một phần của nỗ lực giải quyết vấn đề tập trung quyền lực quá mức, được nhìn nhận như là gốc rễ của sự tàn phá chính trị trong thời Mao Trạch Đông.

Nhưng điều này đã thay đổi dưới thời cầm quyền của ông Tập, người tin rằng các vấn đề của Trung Quốc - từ tham nhũng, quan liêu đến việc cải tổ kinh tế bị đình trệ - đều là hậu quả của việc vai trò lãnh đạo của Đảng đang bị tổn hại.

Giới quan sát chỉ ra rằng, ông Tập đã và đang tìm cách siết chặt hơn nữa sự kiểm soát của Đảng đối với tất cả các khía cạnh của cuộc sống - một điều mà vị chủ tịch này đã tổng kết với một cụm từ hiếm khi được nghe thấy trong thời đại hậu Mao Trạch Đông.

Trong bài phát biểu của ông Tập tại Đại hội Đảng Cộng sản Trung Quốc vào tháng 10/2017 có đoạn: “Chính phủ, quân đội, xã hội và các nhà khoa học giống như phía Bắc, phía Nam, phía Đông và phía Tây (quan trọng không kém). Nhưng ở trung tâm chính là Đảng. Đảng dẫn lối tất cả”.

Trung Quốc chính thức bỏ giới hạn nhiệm kỳ với chủ tịch nước