Mustang - Vương quốc bị lãng quên và ý đồ của Trung Quốc

Mustang ở đâu?

Mustang được xem là địa danh cuối cùng chứa đựng những gì thuộc về nền văn hóa Tây Tạng còn sót lại của Nepal, nhưng nó cũng là vùng đất bị cô lập lâu nhất ở khu vực châu Á, nằm ở phía Bắc của Nepal, giữa biên giới Trung Quốc trên cao nguyên Tây Tạng và 2 tỉnh của Nepal là Dolop và Mustang.

Nhiều thế kỷ trôi đi, mảnh đất này có mối liên kết ngôn ngữ rất gần với văn hóa của Tây Tạng. Mustang từng một thời là vương quốc độc lập, kiểm soát hàng hóa buôn bán giữa Hymalaya với các vùng đồng bằng của Ấn Độ. Do được mệnh danh là vương quốc bị lãng quên nên những năm gần đây Mustang đã thu hút rất đông sự quan tâm của thế giới bên ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc.

Bắc Kinh hiện đang thực hiện một chiến lược quan trọng, sử dụng Mustang làm nơi gây ảnh hưởng sang Nepal, nhằm án ngữ, chặn đứng làn sóng chạy trốn của người Tây Tạng và mở cửa trở lại "tuyến đường tơ lụa" dẫn đến biên giới Ấn Độ. Chương trình "một mũi tên trúng 3 đích" của Trung Quốc đã được Bắc kinh trù tính cách đây hàng chục năm, nhất là khi hệ thống giao thông được mở mang xây mới.

Kế hoạch thôn tính Mustang

Ngay sau khi lãnh đạo tinh thần Tây Tạng Đạt Lai Lạt Ma trốn sang Ấn Độ năm 1959, nhiều người Tây Tạng đã sử dụng con đường này để buôn bán muối, hàng hóa và trốn bỏ quê hương trước sự kiểm soát hà khắc của người Trung Quốc.

Cách đây 4 thập kỷ, nhóm chiến binh Khampa được tổ chức bởi người Lô (người Mustang), được Mỹ hỗ trợ đã tiến hành những phi vụ tấn công lại binh lính Trung Quốc tại Tây Tạng, nhưng Khampa tồn tại không được bao lâu và phải trốn sang Nepal và Ấn Độ. Năm 2000, một nhân vật thuộc đẳng cấp Lạt Ma thứ 3 cũng đã trốn sang Ấn Độ qua Mustang.

Từ đây Trung Quốc đã đóng cửa đường biên làm cho người Tây Tạng cũng như người Mustang gặp nhiều khó khăn trong việc qua lại thăm viếng nhau, nhất là  sang Tây Tạng để thực hành tín ngưỡng. Năm 2008 cùng với việc Nepan từ bỏ chế độ quân chủ, Mustang cũng mất luôn quyền vương quốc và trở thành một khu vực hành chính dưới quyền  Kathmandu thân Trung Quốc.

Ngày nay cuộc sống của người dân Mustang xoay quanh đạo Phật, kinh tế chủ yếu là du lịch, chăn nuôi và thương mại bị ảnh hưởng rất lớn bởi các lực lượng từ bên ngoài. Hàng hóa Trung Quốc tràn ngập từ phía Tây Tạng, kể cả thực phẩm. Thậm chí tiền Trung Quốc cũng rất thịnh thành.

Mối quan tâm của Bắc Kinh với Mustang thể hiện rất rõ trong những năm gần đây. Bằng chứng quân đội Trung Quốc thường xuyên có mặt ở vùng đất này,  đôi khi còn phỏng vấn cả người dân, thậm chí còn đi quá xa giới hạn hữu nghị và nhằm mục đích tuyên truyền là chính.

Có cả trường hợp người Trung Quốc hối lộ lực lượng quân đội Nepal tại biên giới để nhờ ngăn không cho những người Tây Tạng vượt biên. Trong khi cuộc sống chính trị ở Mustang vô cùng sôi động thì bên ngoài, đặc biệt là phương Tây mới chỉ biết đến Mustang là vùng đất Phật giáo từ năm 1992 khi chính phủ Nepan cho phép có giới hạn một số nhóm người du lịch tới thăm vùng đất này.

Cuộc sống của người dân Mustang bắt đầu sôi động và được thế giới biết đến kể từ khi tuyến đường nối từ Mustang đến khu tự trị Tây Tạng được khởi xướng, nối Mustang với phía Bắc Tây Tạng và những phần còn lại với Nepan. Và cũng tại đây, sự ảnh hưởng của Bắc Kinh ngày một lớn dần.

Theo đánh giá của Viện nghiên cứu quốc tế thuộc ĐH Westminster (Anh), Mustang được Trung Quốc quan tâm là do nơi đây có rất nhiều khoáng sản giống như ở Tây Tạng. Trong khi đó, Nepal lại thờ ơ hoặc chưa có điều kiện khai thác.

Nhưng xa hơn, Bắc Kinh muốn gây ảnh hưởng đến nước láng giềng hiện đang còn gặp nhiều khó khăn kinh tế, đặc biệt là các tỉnh có đường biên với Trung Quốc, nơi đây đa số là người dân tộc, dân trí thấp. Cách tiếp cận của Trung Quốc cũng rất đa dạng như truyền thông, thâm nhập bằng hàng hóa và cả những chính sách phân ly, cô lập mang bản sắc riêng của Trung Quốc.

Ngoài những mục đích chính trị, kinh tế, Trung Quốc còn muốn ngăn không cho Nepan trở thành vùng đất tị nạn cho những người Tây Tạng và những người Trung Quốc gốc Ấn ở khu vực Himalaya. Để thực hiện chiến dịch "một mũi tên trúng 3 đích", Trung Quốc hiện đang đổ vốn đầu tư cho xây dựng hạ tầng, tăng cường buôn bán với Mustang, tạo ra một hình ảnh Trung Quốc thân thiện, cách ly dần sự ảnh hưởng của Ấn Độ và mục đích cuối cùng là làm tăng sự lệ thuộc của người Mustang và Nepan nói chung vào Trung Quốc.

Khắc Nam (theo Diplomat)