Lộ trình 3 giai đoạn
Trung tâm Quản lý giao thông công cộng (Tramoc) và Trung tâm Tư vấn phát triển GTVT - Trường Đại học GTVT (đơn vị tư vấn) vừa báo cáo Sở GTVT Hà Nội tiến độ xây dựng Đề án “Thu phí phương tiện vào một số khu vực trên địa bàn có nguy cơ ùn tắc giao thông”.
Theo đề án, Hà Nội dự kiến thu phí vào nội đô chia làm 3 giai đoạn và bắt đầu thí điểm năm 2024 (Sơ đồ 87 Trạm thu phí theo đề xuất lần đầu năm 2021 của Trung tâm Tư vấn Phát triển GTVT - Trường Đại học GTVT)
Theo đó, Tư vấn lập Đề án đã đề xuất chia làm 3 giai đoạn triển khai. Giai đoạn thí điểm, sẽ thu phí trên 9 trục đường nội đô lưu lượng giao thông lớn, có nguy cơ ùn tắc cao.
Đến 30/11/2025 báo cáo tổng kết, đánh giá, rút kinh nghiệm giai đoạn thí điểm làm cơ sở triển khai giai đoạn 2 và 3.
Giai đoạn 2 (từ năm 2026 - 2030) sẽ mở rộng vùng thu phí bờ Nam sông Hồng. Cụ thể: Khu vực thu phí mở rộng có ranh giới giới hạn bởi các đường Vành đai 3 - Cầu Thanh Trì - Pháp Vân - Mai Dịch - Phạm Văn Đồng - Cầu Thăng Long - Âu Cơ - Nghi Tàm - Yên Phụ - Trần Nhật Duật - Vành đai 3.
Giai đoạn 3 (sau năm 2031): Giai đoạn mở rộng vùng thu phí phía bờ Bắc sông Hồng. Khu vực thu phí mở rộng có ranh giới giới hạn bởi các đường Nguyễn Văn Linh - Trường Sa - Hoàng Sa - Võ Văn Kiệt - Cầu Thăng Long - Âu Cơ - Nghi Tàm - Yên Phụ - Trần Nhật Duật - Vành đai 3.
Bà Trần Thị Phương Thảo, Phó giám đốc Tramoc cho biết, kết quả điều tra xã hội học cho thấy, mức phí chấp nhận được của người dân là 22,3 nghìn đồng.
Nếu thu phí ở mức này, sẽ có khoảng 55% người sử dụng phương tiện sẽ chấp nhận trả phí để đi lại nhanh chóng bằng các phương tiện xe ô tô con, số còn lại sẽ chuyển sang các phương tiện khác được miễn hoặc giảm phí.
Vì vậy, mức phí tối thiểu phải lớn hơn mức sẵn sàng chi trả của người dân thì mới có tác dụng điều tiết hành vi giao thông.
Theo bà Thảo, việc thu phí không đặt mục tiêu lợi nhuận. Số tiền thu được từ phí dùng để bù đắp chi phí vận hành và bảo trì (O&M) hàng năm.
Sau khi bù hết chi phí O&M và chi phí đầu tư hệ thống thu phí, số tiền thu được còn lại sẽ nộp vào ngân sách thành phố và được sử dụng cho các mục đích nâng cao năng lực hệ thống giao thông đô thị, giảm ùn tắc giao thông của thành phố.
Xây dựng các trạm thu phí tạo thành vành đai khép kín
Theo đề án, mức thu phí được xác định tối thiểu 50.000 đồng và tối đa 100.000 đồng/lượt xe ô tô. Ảnh: Tạ Hải
Đáng chú ý, cả Tư vấn lập Đề án và Tramoc đều kiến nghị Sở GTVT đẩy nhanh thời điểm áp dụng đề án thu phí để phù hợp với quy định hiện hành và tránh những khó khăn phát sinh về sau.
Theo Nghị quyết 115/2020 của Quốc hội, việc thí điểm một số cơ chế, chính sách tài chính - ngân sách đặc thù phải được sơ kết để báo cáo Quốc hội tại kỳ họp cuối năm 2022.
Việc tổng kết thực hiện Nghị quyết 115 sẽ được báo cáo Quốc hội tại kỳ họp cuối năm 2025 đồng thời với việc đề xuất hoàn thiện hệ thống pháp luật về các cơ chế, chính sách đã thực hiện thí điểm.
“Nếu đề án được HĐND TP thông qua, UBND TP trình báo cáo Quốc hội tại kỳ họp cuối năm 2022. Đến năm 2024 tiến hành thí điểm, báo cáo Quốc hội tại kỳ họp cuối năm 2025 và chính thức triển khai áp dụng từ năm 2025, việc triển khai thực hiện Đề án mới phù hợp với các quy định hiện hành”, đại diện Tư vấn nói và cho rằng, nếu chậm sẽ gặp khó khăn do Nghị quyết 115 hết hiệu lực. Khi đó, để có cơ sở pháp lý thu phí cần hoàn thiện hệ thống pháp luật về các cơ chế, chính sách thu phí (điều chỉnh luật) và khó có thể triển khai thí điểm trước năm 2030.
Về điều kiện triển khai thu phí, bà Thảo cho hay, ngoài việc xây dựng các trạm thu phí tạo thành vành đai thu phí khép kín, cần đảm bảo điều kiện về công nghệ thu phí như: Số hóa, đồng bộ hệ thống cơ sở dữ liệu và chia sẻ dữ liệu về hạ tầng giao thông, phương tiện giao thông và trang thiết bị trên các phương tiện giao thông để có thể thực hiện được thu phí không dừng và xử lý vi phạm bằng hình ảnh (phạt nguội); đảm bảo không ùn tắc giao thông tại các khu vực thu phí.
Cùng đó, vận tải công cộng phải đủ năng lực đáp ứng tối thiểu 30% nhu cầu đi lại của người dân sau khi họ quyết định chuyển đổi phương tiện cá nhân sang phương tiện công cộng.
Ngoài ra, hệ thống điểm giao thông tĩnh, bãi đỗ xe và trung chuyển kết nối giữa các loại hình giao thông cá nhân với hệ thống vận tải hành khách công cộng nhằm phục vụ hành khách trung chuyển thuận lợi từ phương tiện cá nhân sang phương tiện công cộng cũng cần được bố trí, xây dựng.
Vận tải công cộng đã đáp ứng nhu cầu?
Vấn đề được nhiều người quan tâm hiện nay là khi tiến hành thu phí nội đô, liệu hệ thống vận tải công cộng của Hà Nội đã đáp ứng được nhu cầu của người dân hay chưa?
Theo Tramoc, mạng lưới vận tải hành khách công cộng của Thủ đô tính đến thời điểm này mới đáp ứng gần 17,5% nhu cầu đi lại.
Kết quả khảo sát trực tuyến về thu phí nội đô trên trang web của Sở GTVT Hà Nội và Trung tâm Quản lý giao thông công cộng (Tramoc) cùng một số kênh cộng đồng (otofun...) cũng như qua mã QR truy cập đường link khảo sát dán tại các nơi công cộng cho thấy: Tính đến ngày 10/10/2022, đã thu được 1.028 phiếu khảo sát. Trong số này, có 39,7% ủng hộ thu phí nội đô, 33,2% ủng hộ có điều kiện và 27,1% không ủng hộ việc thu phí.
Về công nghệ thu phí, Đề án áp dụng công nghệ thu phí không dừng.
Hình thức thu phí này được kết hợp giữa công nghệ nhận diện vô tuyến RFID (công nghệ chính để thực hiện thu phí có độ chính xác cao) và công nghệ tự động nhận dạng biển số ANPR (công nghệ hỗ trợ cho công tác xử lý vi phạm) qua hệ thống camera giám sát tự động để phát hiện xe không nộp phí, phục vụ công tác truy thu phí và xử lý hành vi không nộp phí.
Theo chuyên gia giao thông, TS. Nguyễu Hữu Đức, để thu phí vào nội đô phải tuân theo một số nguyên tắc, trong đó có nguyên tắc chọn thời điểm khi xã hội không có biến động lớn, không có dịch bệnh như Covid-19 vừa qua.
Việc thu phí vào nội đô đã có một số nước như Anh, Singapore áp dụng thành công, nhưng lại có một số nước khác phải dừng lại ngay sau khi thực hiện thí điểm.
“Khi áp dụng đề án, lãnh đạo TP nên đứng ra chịu trách nhiệm. Như ở Anh, một thị trưởng đã sẵn sàng nhận từ chức nếu như việc thu phí phương tiện thất bại”, TS. Đức nói và cho rằng, muốn giảm ùn tắc phải di dời nhiều cơ quan, trường học, công ty ra khỏi nội đô… lưu lượng phương tiện giảm giao thông mới bớt ngột ngạt. Cấm xe máy, thu phí vào nội đô nhưng nếu có nhu cầu buộc phải di chuyển người dân vẫn phải đi khi đó chưa chắc giảm ùn tắc.
Về thời điểm dự kiến thí điểm thu phí do đơn vị tư vấn đề xuất, ông Đức nhận định, từ này tới năm 2024, thời gian còn rất ngắn, trong khi đó mạng lưới tuyến đường sắt đô thị vẫn còn thực hiện rất chậm và chưa biết khi nào mới hoàn thành.
“Nhìn nhận bối cảnh giao thông hiện nay, tôi lo ngại có thể sau năm 2030, Hà Nội mới thực hiện được đề án này. Bởi khi đó mới có thêm một số tuyến đường sắt đô thị, khi đó hệ thống vận tải hành khách công cộng mới phát triển đủ mạnh, mức thu nhập của người dân mới được nâng lên. Như hiện tại, dự kiến thu phí từ 50.000 - 100.000 đồng là một khoản không hề nhỏ”, TS. Đức nhìn nhận.
Giám đốc Sở GTVT Hà Nội Vũ Văn Viện:
Nhiều người sẽ hưởng lợi từ việc thu phí
Trao đổi với Báo Giao thông, ông Vũ Văn Viện, Giám đốc Sở GTVT Hà Nội cho hay: Bản chất phí thu phương tiện cơ giới vào một số khu vực nhằm giảm ùn tắc giao thông là một khoản thu mà người sử dụng xe ô tô sẽ phải chi trả khi đi vào khu vực có nguy cơ ùn tắc giao thông trong một khoảng thời gian quy định.
Loại phí này do cơ quan có thẩm quyền của Nhà nước xem xét, ấn định trên cơ sở phù hợp với các quy định của pháp luật hiện hành, nhằm thiết lập một dịch vụ điều tiết giao thông bằng công cụ kinh tế (thông qua việc tự giác thay đổi hành vi của các chủ thể tham gia giao thông, khuyến khích người dân chuyển đổi từ phương thức có nguy cơ gây ùn tắc giao thông cao sang phương thức hiệu quả hơn như giao thông công cộng...).
Theo ông Viện, xét trên khía cạnh lợi ích, tất cả chủ thể tham gia giao thông và toàn xã hội sẽ được hưởng lợi từ việc tiết kiệm thời gian đi lại và vận chuyển hàng hóa nhờ giảm ùn tắc giao thông trong khu vực thu phí.
Phí phương tiện cơ giới đường bộ đi vào một số khu vực nhằm giảm ùn tắc giao thông, do vậy, không áp dụng đại trà đối với tất cả các phương tiện, các khu vực cũng như các khung giờ trên thực tế.
Loại phí này chỉ áp dụng đối với xe ô tô hoạt động tại những khu vực nhất định và trong những khung thời gian nhất định.
Là một loại phí mang tính tùy chọn, tự giác, người sử dụng phương tiện có thể lựa chọn không trả phí và đi theo một cung đường khác đã được bố trí sẵn cho phương tiện quá cảnh, hoặc tự giác chuyển sang một loại phương tiện khác không phải đóng phí (như chuyển sang phương tiện giao thông công cộng), hoặc chuyển sang khung giờ ngoài cao điểm.
Ông Viện cho rằng, việc cho phép các đối tượng tham gia giao thông quyết định lựa chọn tuyến đường đã bố trí hoặc thay đổi hành vi đi lại (sẽ góp phần giảm lưu lượng phương tiện lưu thông trong khu vực hạn chế), từ đó góp phần giảm ùn tắc.
Đối với những người sử dụng phương tiện lựa chọn trả phí để quá cảnh qua khu vực thu phí thì thời gian chuyến đi sẽ được rút ngắn đáng kể nhờ vào việc cải thiện tốc độ lưu thông trên các trục đường trong khu vực thu phí.
“Đây là một loại phí mới, không trùng lặp với bất kỳ loại phí/thuế đã ban hành. Phí ùn tắc giao thông là một loại phí mang tính trách nhiệm khi buộc các chủ thể phải gánh chịu một phần chi phí cho hoạt động gây ra ùn tắc của mình. Phí ùn tắc giao thông không đặt mục đích ưu tiên thu ngân sách và được xác định là phi lợi nhuận, tác động để người dân lựa chọn tuyến đường, phương tiện phù hợp với nhu cầu của mình”, ông Viện nói và cho biết, mục tiêu xa hơn là hướng tới việc chuyển đổi từ phương tiện cá nhân sang các phương tiện giao thông công cộng, góp phần hình thành văn hóa đi bộ và các nền tảng giao thông “phi cơ giới”.
Mức thu phí từ 50.000 - 100.000 đồng/lượt
Theo Đề án đơn vị tư vấn trình lần đầu, từ nay đến năm 2025, Hà Nội sẽ lập gần 100 trạm thu phí tại các tuyến đường hướng tâm, cửa ngõ để thu phí ô tô vào nội đô (phương án trước đây là 87 trạm). Mức thu phí được xác định tối thiểu 50.000 đồng và tối đa 100.000 đồng/lượt xe ô tô.
Thời gian áp dụng thu phí xe vào nội đô là 5h - 21h. Tổng mức đầu tư cho việc lập hệ thống trạm thu phí vào nội đô dự tính khoảng 2.600 tỷ đồng.
Về thời gian thực hiện, từ nay đến năm 2023, Sở GTVT Hà Nội và các đơn vị có liên quan sẽ khảo sát, xây dựng lắp đặt các trạm thu phí, thời gian dự kiến bắt đầu thu phí xe vào nội đô là trong năm 2024.
Bình luận bài viết (0)
Gửi bình luận