Ngăn thất thu phí bằng phần mềm giám sát trực tuyến

Trạm thu phí Hoàn Mỹ (Đường Hồ Chí Minh qua Tây Nguyên) - Ảnh: Ngọc Hùng

Tổng cục Đường bộ VN đang xây dựng Đề án “Tăng cường giám sát và công khai, minh bạch doanh thu thu phí đối với các dự án đường bộ có thu phí do Bộ GTVT quản lý”. Đề án đặt ra phương án xây dựng phần mềm giám sát hoạt động thu phí để đối soát, kiểm tra tính xác thực doanh thu tại các trạm thu phí BOT.

Trực tuyến để giám sát thu phí

Theo Tổng cục Đường bộ VN, phần mềm giám sát hoạt động thu phí được coi là giải pháp minh bạch hóa, chống thất thu phí, đồng thời tạo đồng thuận của người dân đối với các dự án đầu tư theo hình thức xã hội hóa. Phần mềm này sẽ giải quyết dứt điểm nhiều vấn đề nổi cộm hiện nay trong công tác thu phí như: Thời gian lưu trữ dữ liệu dài, dung lượng lớn và vấn đề bảo mật dữ liệu. Trên cơ sở dữ liệu đó, Tổng cục Đường bộ VN, cơ quan Thuế có thể đối chiếu với doanh thu thu phí do nhà đầu tư báo cáo hàng tháng, quý, năm. Bên cạnh đó, phần mềm còn giúp tổng hợp các báo cáo thống kê phục vụ mục đích hỗ trợ ra quyết định đối với cơ quan quản lý như: Báo cáo lưu lượng xe qua trạm thu phí theo thời gian, báo cáo doanh thu thu phí.

Trao đổi với PV Báo Giao thông, ông Tô Nam Toàn, Vụ trưởng Vụ Khoa học công nghệ - Môi trường và Hợp tác quốc tế (Tổng cục Đường bộ VN) cho biết, để thực hiện đề án này, Tổng cục đã đưa ra ba phương án gồm: Đặt máy chủ tại các trạm thu phí, từ đó truyền dữ liệu thu phí về Tổng cục Đường bộ VN. Tuy nhiên, sau khi đánh giá tổng thể, cách làm này không khả thi vì phải bố trí nhân viên để duy trì hệ thống.

Phương án thứ hai là cài thêm phần mềm vào hệ thống dữ liệu của các trạm thu phí, sau đó cưỡng bức truyền dữ liệu và công khai các số liệu thu phí, thời gian thu phí. Tuy nhiên, hiện nay mỗi trạm thu phí sử dụng các hệ điều hành khác nhau nên dễ gây ra những sự cố, hư hỏng và khó thực hiện.

Phương án thứ ba đang được tính đến là yêu cầu các trạm thu phí tự truyền dữ liệu trực tuyến về Tổng cục. Thông tin sẽ được kiểm chứng thông qua việc kiểm tra, giám sát đột xuất. Với giải pháp này sẽ có sự kiểm soát dữ liệu đột xuất, nếu thấy có sự can thiệp hệ thống, cơ quan chức năng sẽ thực hiện những chế tài xử phạt nặng.

Cho biết rõ hơn về phần mềm giám sát này, ông Toàn lý giải, khi cơ quan quản lý kiểm tra đột xuất, bí mật tại trạm thu phí, chỉ cần một máy tính bảng được kết nối vào hệ thống sẽ biết được ngay những xe nào đi qua trạm mà không được ghi nhận vào hệ thống dữ liệu. Trong trường hợp hệ thống dữ liệu không ghi nhận, có thể đặt nghi vấn và lưu lại các giao dịch đó để hậu kiểm thủ công. Khi đó, sẽ biết ngay hệ thống dữ liệu đã bị can thiệp. Sau khi đối soát và làm rõ các trường hợp sai lệch có thể đưa ra một “kho dữ liệu chuẩn” được bảo đảm không được phép can thiệp, sửa đổi để làm cơ sở tổng hợp báo cáo doanh thu.

“Những trường hợp vi phạm sẽ bị xử phạt theo nội dung hợp đồng và quy định liên quan. Chẳng hạn như hầu hết các hợp đồng BOT hiện nay, nếu phát hiện có doanh thu sai thì mức phạt có khi lên tới 180 lần số chênh lệch hụt thu so với thực tế”, ông Toàn nói và cho biết, khi triển khai, các chủ đầu tư sẽ được yêu cầu sao lưu dữ liệu tối thiểu 5 năm để đối soát khi hậu kiểm. Với việc lưu trữ hình ảnh, video ghi nhận rõ biển kiểm soát các phương tiện qua trạm, cho phép giám sát việc quay vòng vé, thu sai mệnh giá, sai loại vé, loại xe, không đúng xe ưu tiên, không đúng vé toàn quốc…

Phần mềm trực tuyến giám sát thu phí được kỳ vọng sẽ ngăn chặn thất thoát, minh bạch thu phí tại các trạm BOT

Triển khai ngay trong năm 2016

Theo ông Nguyễn Mạnh Thắng, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Đường bộ VN, sau khi Bộ GTVT có ý kiến đồng ý chủ trương, Tổng cục đã có quyết định giao Ban QLDA 4 tổ chức triển khai thực hiện lập đề án và sẽ triển khai đúng trình tự. Tổng cục Đường bộ VN cũng đang tính đến kết nối hệ thống dữ liệu trực tuyến này với Bộ Tài chính, cơ quan thuế để đối chiếu doanh thu và các quy định về tổng hợp thông tin phục vụ mục tiêu công khai minh bạch thông tin thu phí. Về tiến độ, ông Thắng cho biết, sau khi trình Bộ GTVT nếu được phê duyệt trong năm nay sẽ triển khai thí điểm tại ba trạm thu phí BOT, sau đó sẽ mở rộng triển khai tại 44 trạm thu phí hiện đang vận hành còn lại.

“Phần mềm sẽ sử dụng công nghệ trực tuyến, truyền trực tiếp về Tổng cục Đường bộ VN, không có sự can thiệp của các trạm, số liệu truyền về online và chính xác có lưu trữ hình ảnh và video để khi trích xuất ra sẽ bảo đảm tính pháp lý cao nhất”, ông Thắng nói và cho biết. Hiện, Tổng cục Đường bộ VN cũng đang xây dựng các quy định liên quan đến vấn đề thể chế và giải pháp quản lý để đảm bảo các cơ sở thực hiện việc giám sát, minh bạch thông tin cũng như chia sẻ dữ liệu với các cơ quan liên quan.

Thêm hai trạm BOT thu phí tự động không dừng