Nghệ sĩ Lê Văn Thể: Chiến binh già đau đáu với ngành xiếc

NSƯT Lê Văn Thể và các em học sinh trường Trung cấp nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ

Người góp công, góp của

Đến thăm nghệ sĩ Lê Văn Thể vào một chiều giữa tháng 6, khi ông vừa kết thúc buổi giảng dạy tại Trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ trở về. Đón tiếp phóng viên Báo Giao thông, ông chia sẻ: “Ở cái tuổi này, ngồi mãi ở nhà cũng buồn. Còn sức khỏe, còn đam mê nên cũng muốn làm một cái gì đấy cho các cháu học sinh, tôi không giúp được nhiều nhưng cũng không muốn để phí những kinh nghiệm tích lũy bao lâu nay, các cháu cần những kiến thức như vậy để vào nghề”.

Nhìn dáng vẻ tráng kiện và khuôn mặt hồng hào của ông, phóng viên không thể nghĩ rằng năm nay ông sắp bước qua tuổi 78. Để giữ được những vóc dáng như hiện nay, theo ông đó là cả một quá trình tập luyện gian khổ từ khi còn là diễn viên với những tiết mục diễn đòi hỏi sự dẻo dai và sức mạnh của cơ thể. Đôi bàn tay chai sạn, đầy sẹo của “dân xiếc” rót nhanh chén chè mời chúng tôi. Ông tâm sự, năm 2014, khi chuẩn bị đạo cụ cho tiết mục dù bay mở màn Lễ khai mạc giải thể thao lớn ở sân vận động quốc gia Mỹ Đình thì ông bị tai biến. Từ đó đến nay giọng nói bị lạc đi, các sinh hoạt của ông đã chậm hơn bình thường.

NSƯT Lê Văn Thể nhiều lần bị tai nạn khi tập luyện

Gia đình nghệ sĩ Thể vốn là Việt kiều Thái Lan, năm 1960, khi bác Hồ ra lời kêu gọi bà con Việt Kiều Thái Lan về nước xây dựng Tổ Quốc thì ông đã hăng hái trở về và mang theo toàn bộ dụng cụ tập luyện về nước tặng Đoàn xiếc Nhân dân Trung ương (nay là Liên đoàn Xiếc Việt Nam). Trong giai đoạn đầu về nước, ông xin tuyển vào lớp kèm cặp của Đoàn xiếc và trở thành diễn viên tại Đoàn. Quãng thời gian này, ông đã tham gia biểu diễn 9 tiết mục cùng với các nghệ sĩ có tên tuổi như: “Trụ ghế con lăn” cùng NSND Tâm Chính, “Đế trụ trán đi trên sào” cùng NSND Lưu Phúc, “Lấn chiếm cột mốc” cùng NSƯT Trần Tuấn Nhật, “Hình tượng ba nam” cùng NSƯT Lê Trung. Ông cho biết, đến nay chưa từng có diễn viên xiếc nào làm được nhiều loại hình như vậy.

Bên cạnh vai trò làm diễn viên, ông cũng từng kinh qua Trưởng Đoàn Xiếc 2, Trưởng phòng Nghệ thuật của Liên đoàn xiếc Việt Nam. Mặc dù đã nghỉ hưu 16 năm, nhưng ở tuổi 78 ông vẫn tham gia giảng dạy và huấn luyện tại trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ Việt Nam.

“Làm ở đây chủ yếu là thỏa lòng đam mê chứ lương hợp đồng bây giờ không nhiều, cũng chỉ vài ba triệu đồng, thấp hơn nửa lương hưu. Nhiều lúc thấy học trò khó khăn quá, tôi lấy luôn số tiền này mua đồ ăn để các em tẩm bổ, hoặc thỉnh thoảng mua quà tặng khuyến khích các em khi đạt thành tích tốt” - NSƯT Lê Văn Thể tiết lộ.

Cũng tại đây, nhiều lứa học trò (cả Việt Nam và nước bạn Lào) dưới bàn tay huấn luyện của ông đã dành nhiều giải thưởng tại các cuộc thi trong nước và quốc tế. Mọi người đều trìu mến, khi gọi nghệ sĩ bằng “ông”.

Khi được hỏi, vì sao đã qua tuổi nghỉ hưu khá lâu, ông không dành thời gian bên con cháu và gia đình mà vẫn đi dạy thêm ở trường? Ông Thể chỉ cười và cho biết, “Nó là cái duyên, cái số cả. Mấy lần bị tai nạn nghề, giờ cổ bị tật nên cử động rất khó khăn, các con cứ khuyên can ở nhà nghỉ ngơi nhưng tôi không nghe, cũng chỉ vì yêu nghề, say với nghề”.

Đồng nghiệp nể trọng

“Năm 2011, khi ký hợp đồng với Trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ, lãnh đạo nhà trường đã giao tôi huấn luyện cho 2 học sinh của trường với yêu cầu trong 2 tháng phải thi đạt. Trong khi đó, để huấn luyện một tiết mục phải mất 3 năm. Tuy nhiên, với kinh nghiệm của mình, tôi đã huấn luyện thành công và 2 học sinh này đã dành giải nhất Cuộc thi tài năng trẻ ở Huế với tiết mục “tạo hình trên đu”, nghệ sĩ già nhớ lại.

Tiết mục Tạo hình trên xà đơn do NSƯT Lê Văn Thể làm đạo diễn

Nhà giáo ưu tú Nguyễn Văn Đức, nguyên hiệu trưởng Trường Trung cấp Nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ Việt Nam thốt lên khen ngợi khi nhắc về nghệ sĩ Thể: “Khó tìm được ai tài năng, trách nhiệm với nghệ thuật xiếc như NSƯT Lê Văn Thể.  Ông gắn bó cả đời với xiếc cùng niềm đam mê. Nhiều lứa học sinh dưới bàn tay huấn luyện của ông đã thành danh và đi lưu diễn khắp các tỉnh thành. Đặc biệt, có những trường hợp học sinh ở tỉnh xa lên Hà Nội theo học khó khăn về kinh tế, ông đã chia sẻ chính đồng lương hợp đồng của mình để hỗ trợ các em…”

Là thế hệ nghệ sĩ đi sau, bản thân NSND Vũ Ngoạn Hợp, nguyên Giám đốc Liên đoàn Xiếc Việt Nam khi nhắc đến NSƯT Lê Văn Thể đã không giấu được niềm kính trọng: “Chú Thể là người mà cả cuộc đời sống chết với nghề, rất yêu nghề, chú đã dàn dựng thành công nhiều tiết mục và được thế hệ nghệ sĩ sau này biểu diễn. Hiện nay, hầu hết các tiết mục tại Trường Trung cấp nghệ thuật Xiếc và Tạp kỹ Việt Nam đều qua bàn tay huấn luyện của chú. Mặc dù chú đã 78 tuổi nhưng vẫn giữ cái tính lăn xả vào tập luyện, biểu diễn cùng các cháu, các em. Đây là tấm gương tốt cho các thế hệ nghệ sĩ sau này noi theo”.

Chia tay người chiến binh già, chúng tôi không nuối tiếc cho người nghệ sĩ gạo cội, chỉ vì những nguyên tắc cứng nhắc là “thiếu một huy chương vàng”. Như lời NSND Vũ Ngoạn Hợp thở than, bùi ngùi: “Xiếc là những tiết mục thật, những giải thưởng thật, người nghệ sĩ ở cái độ tuổi ấy thì cần được đánh giá trên nhiều lĩnh vực. Thời gian không cho phép nghệ sĩ chờ đợi quá lâu, nay còn đây nhưng mai sẽ không biết thế nào. Do đó, cần phải ghi nhận công lao của nghệ sĩ để thế hệ trẻ nhìn vào như một tấm gương về sự cống hiến và phấn đấu không biết mệt mỏi”.

Lại bất bình việc vinh danh nghệ sĩ