Nhiễu động không khí gia tăng, nguy cơ lớn với ngành hàng không

Hãng tin CNN dẫn lời các chuyên gia hàng không cho biết, khả năng máy bay bay qua vùng nhiễu động khiến hành khách bị thương vong là rất hiếm. 

Tuy nhiên, những sự cố gần đây xảy ra với 2 hãng hàng không Singapore Airlines và Qatar Airways khiến một hành khách thiệt mạng và hàng chục người khác bị thương đặt ra mối lo ngại về những nguy cơ mà một cơn nhiễu động mạnh có thể gây ra.

Chính vì thế, các chuyên gia cho rằng, việc hiểu rõ cơ chế hình thành và hoạt động của nhiễu động sẽ giúp giảm thiểu tác động xấu của nhiễu động đối với các chuyến bay của các hãng hàng không.

"Nhiễu động gây tử vong trên các chuyến bay thương mại là cực kỳ hiếm xảy ra. Thật đáng buồn là sự cố máy bay do nhiễu động gây ra lại đang gia tăng gần đây", Giáo sư Khoa học Khí quyển tại Đại học Reading Paul Williams cho biết.

Nhiễu động không khí hình thành ra sao?

Có 4 mức độ nhiễu động là nhẹ, vừa, nghiêm trọng và cực kỳ nghiêm trọng. Trong nhũng trường hợp nhẹ và vừa, tàu bay rung lắc nhẹ, hoạt động đi lại trên tàu bay khó khăn, đồ vật bị rơi, đổ, hành khách cảm nhậm được lực níu của các dây an toàn lên người.

Tuy nhiên, trong trường hợp nghiêm trọng hơn, nhiễu động không khí có thể khiến hành khách văng ra khỏi ghế dẫn đến bị thương nghiêm trọng, thậm chí là tử vong.

"Nhiễu động không khí có thể do bão tố, các dòng không khí mạnh hay hiện tượng nhiễu động trời trong (Clear Air Turbulence- CAT) gây ra. Máy bay rất khó tránh được nhiễu động trời trong vì hiện tượng này không xuất hiện trên radar thời tiết ở buồng lái của phi công.

Nhiễu động trời trong là dòng không khí chuyển động do áp suất khí quyển, gió xoáy hoặc dòng khí di chuyển quanh núi hay các dòng khí nóng lạnh và bão", trang web của Cục Hàng không Liên bang Mỹ (FAA) lý giải.

Cũng theo FAA, phi công đôi khi nhận được cảnh báo về nhiễu động không khí từ chính FAA, từ đội ngũ theo dõi thời tiết của các hãng hàng không hoặc từ các phi công bay trước đó trên cùng một lộ trình bay. Tuy nhiên, nhiễu động không khí có lúc đột ngột xảy ra mà không hề báo trước.

Theo thống kê của FAA, khoảng 30 hành khách và 116 thành viên phi hành đoàn đã bị thương nặng do nhiễu động không khí trong giai đoạn 2009-2021. Trong thời gian đó, số lượt hành khách di chuyển bằng máy bay lên đến 4 tỷ người/năm. Chính vì thế, tỉ lệ hành khách bị thương do nhiễu động vẫn rất hiếm.

FAA vẫn liệt nhiễu động không khí là nguyên nhân hàng đầu khiến các thành viên phi hành đoàn và hành khách bị thương trong các chuyến bay thương mại. 

Tuy nhiên, các hãng hàng không không bắt buộc phải cung cấp số người bị thương nhẹ trong các chuyến bay do nhiễu động không khí vì thế, hiện vẫn chưa có con số thống kê đầy đủ về tác động của nhiễu động không khí đến an toàn bay.

Lo ngại tổn thất tới 500 triệu USD/năm

Theo các chuyên gia, những trường hợp có hành khách tử vong do nhiễu động không khí như vụ máy bay Singapore Airlines là vô cùng hiếm. 

Chỉ có một vụ việc tương tự xảy ra vào tháng 12/1997 khi chuyến bay của hãng United Airlines từ Tokyo về Honolunu gặp nhiễu động không khí khiến một hành khách thiệt mạng.

"Nhiễu động không khí có thể khiến máy bay rung lắc và đôi khi khá nguy hiểm. Các hãng hàng không nên tính cách thức xử lý tình trạng nhiễu động đang ngày một gia tăng bởi hiện tượng này khiến ngành hàng không Mỹ tổn thất tới 150-500 triệu USD mỗi năm.

Cứ mỗi giờ máy bay phải bay lượn trên trời do nhiễu động không khí sẽ tăng hao mòn và thêm nguy cơ thương vong cho hành khách và thành viên phi hành đoàn", nhà khí tượng học tại Đại học Reading Mark Prosser cho biết.

Một nghiên cứu của Đại học Rading công bố tháng 6/2023 chỉ ra, số vụ nhiễu động không khí nghiêm trọng đã tăng tới 55% trong vòng 4 thập kỷ qua do tác động của biến đổi khí hậu. 

Cụ thể, mức tăng này xảy ra khu vực Bắc Mỹ - một trong những tuyến hàng không nhộn nhịp nhất thế giới trong giai đoạn 1979-2020.

Trước đó, năm 2022, chia sẻ với CNN, Giáo sư Williams, đồng tác giả của nghiên cứu nói trên cho biết, nhiễu động không khí nghiêm trọng "có thể gia tăng gấp đôi hoặc gấp 3 trong những thập kỷ tới". 

Nghiêm trọng hơn, những nhiễu động không khí nghiêm trọng thường xảy ra do nhiễu động trời trong bất thường và khó né tránh.

Giáo sư Williams dự đoán, nhiễu động trời trong có thể gia tăng đáng kể trên khắp thế giới trong những thập kỷ sắp tới. 

"Tính trung bình, trong mỗi chuyến bay vượt Đại Tây Dương, hành khách sẽ phải trải qua 10 phút nhiễu động.

Tôi cho rằng, trong vài thập kỷ tới con số này sẽ tăng lên thành 20 phút hoặc nửa tiếng. Đèn yêu cầu thắt dây an toàn cần được bật thường xuyên hơn", Giáo sư Williams nói.

Bên cạnh tuyến đường bay Bắc Mỹ, các chuyến bay từ London tới Singapore của hãng Singapore Airlines cũng thường xuyên phải đối mặt với nhiễu động nghiêm trọng khi bay qua Myanmar sau khi vượt qua eo biển Andaman.

Một phân tích khác từ khoảng 150.000 chuyến bay do hãng Turbli công bố cho thấy, tuyến đường bay từ Santiago, Chile đến Sân bay quốc tế Viru Viru gặp nhiều nhiễu động nhất và tuyến đường bay từ Almaty, Kazakhstan tới thủ đô Bishkek của Kyrgyzstan đứng thứ 2.