Nhiều dự án cao tốc Bắc - Nam mặt bằng “xôi đỗ”, chờ tái định cư

Chậm thi công vì mặt bằng "xôi đỗ"

Cao tốc đoạn Chí Thạnh - Vân Phong là một trong những dự án chưa có mặt bằng thi công thuận lợi.

Những ngày đầu tháng 9/2023, dự án cao tốc Bắc - Nam đoạn Vân Phong - Nha Trang đón tín hiệu tích cực khi sản lượng thi công xây lắp vượt kế hoạch đề ra.

Theo một lãnh đạo ban điều hành thuộc Ban QLDA 7, trên toàn dự án, nhà thầu đã huy động 39 mũi thi công. Sản lượng toàn dự án đạt hơn 1.000 tỷ đồng, tương đương hơn 15% giá trị hợp đồng, vượt gần 1% so với kế hoạch.

Trong tổng hơn 83km chiều dài tuyến, đến nay chủ đầu tư, nhà thầu đã được bàn giao 89% diện tích mặt bằng (khoảng hơn 74km), thực tế thi công được khoảng 87% (khoảng 72km).

Nỗ lực đẩy tiến độ bàn giao mặt bằng của địa phương là rất lớn, song đại diện Ban QLDA 7 cho biết, hiện một số vị trí trọng yếu chưa thể thi công do mặt bằng còn "xôi đỗ".

Điển hình là khu vực nút giao Cổ Mã trên địa bàn huyện Vạn Ninh, Khánh Hòa còn 13 hộ dân trong diện tái định cư chưa di dời do gặp vướng mắc trong công tác áp giá đền bù. Nút thắt này khiến 5km đầu tuyến thuộc phạm vi thi công của nhà thầu Lizen chưa thi công được do không có đường vận chuyển vật liệu.

Trên địa bàn huyện Vạn Ninh tồn tại 400m chiều dài tuyến trước hai tịnh xá chưa giải phóng được. Tiến độ thi công cầu chậm khoảng 6 tháng so với kế hoạch.

Đảm nhận thi công 5,4km tuyến chính và nút giao Cự Nẫm tại gói thầu XL1 dự án đoạn Bùng - Vạn Ninh, ông Phạm Đình Tài, chỉ huy trưởng gói thầu thuộc Tổng công ty 36 cho biết, theo biên bản bàn giao, diện tích mặt bằng đạt hơn 80%, còn khoảng 1,2km, song thực tế mặt bằng bị chia làm 2-3 đoạn "xôi đỗ". Việc vận chuyển vật tư, vật liệu phải vòng ra đường Hồ Chí Minh, phát sinh đáng kể chi phí.

Thách thức di dời hạ tầng kỹ thuật

Một thách thức lớn trên mặt bằng thi công dự án đoạn Vân Phong - Nha Trang hiện nay là công tác di dời hạ tầng kỹ thuật.

Theo đại diện ban điều hành dự án, trong tổng số 167 vị trí, chưa công trình nào được di dời, các địa phương mới đang trong quá trình lập hồ sơ thẩm định. "Di dời đường điện cao thế 220kV trở lên phải thực hiện rất nhiều thủ tục, nhưng hiện tại, tiến độ hoàn thiện hồ sơ của địa phương để trình cấp có thẩm quyền vẫn chưa được như kỳ vọng", vị này chia sẻ.

Tại dự án Chí Thạnh - Vân Phong trên địa bàn tỉnh Phú Yên, mặt bằng cũng đang là rào cản lớn.

Báo cáo của chủ đầu tư cho biết, trên tổng chiều dài hơn 48km của dự án, mặt bằng toàn tuyến hiện đã bàn giao gần 96%. Trong đó, phần nhà thầu có thể tiếp cận thi công đạt hơn 90%. Diện tích chưa bàn giao chỉ còn khoảng 2km nhưng lại phân bổ "xôi đỗ" khiến mặt bằng bị chia cắt, nhà thầu gặp khó khi triển khai thi công.

Lo lắng khoảng một tháng tới Phú Yên sẽ vào mùa mưa, công tác thi công đào, đắp nền đường sẽ gặp khó, ông Trương Công Đạt, Phó giám đốc Ban điều hành liên danh gói thầu XL01 cho biết, liên danh nhà thầu đã có văn bản kiến nghị Bộ GTVT, chủ đầu tư làm việc, đề nghị cấp có thẩm quyền địa phương phấn đấu bàn giao toàn bộ mặt bằng sạch trước ngày 15/9/2023.

Chờ khu tái định cư để có mặt bằng sạch

Sau 9 tháng khởi công, cho đến nay, dự án đoạn Cần Thơ - Hậu Giang và Hậu Giang - Cà Mau là những dự án có kết quả bàn giao mặt bằng khá ấn tượng.

Theo ông Lê Đức Tuân, Phó giám đốc Ban QLDA Mỹ Thuận, trên tổng chiều dài gần 38km, dự án Cần Thơ - Hậu Giang đã được bàn giao hơn 37km tuyến chính cao tốc (đạt 99%) và 100% mặt bằng tuyến nối. Hiện, các nhà thầu đã tiếp cận để thi công được 100% mặt bằng tuyến chính và 9km tuyến nối (đạt 97%) mặt bằng được bàn giao.

Với dự án Hậu Giang - Cà Mau, mặt bằng tuyến chính được bàn giao xấp xỉ 72km (đạt 96%), thực tế thi công được gần 69km; Tuyến nối Cà Mau bàn giao và thi công được gần 14km (đạt 84%).

Đa số các hộ còn lại chủ yếu sinh sống ven kênh, rạch, đường giao thông (các vị trí thi công cầu của dự án) đều chờ bố trí nền tái định cư nên chưa thể bàn giao mặt bằng để nhà thầu triển khai đóng cọc.

Trong đó, phục vụ công tác GPMB đoạn Cần Thơ - Hậu Giang, hai khu tái định cư tại Hậu Giang mới bắt đầu triển khai từ cuối tháng 8 nên chưa xong.

Tại dự án đoạn Hậu Giang - Cà Mau, hai khu tái định cư trên địa bàn tỉnh Hậu Giang cũng đang được xây dựng, dự kiến cuối tháng 9/2023 mới có thể bàn giao nền. Một khu tái định cư tại Kiên Giang mới hoàn thiện thủ tục đầu tư, chưa xây dựng.

"Vướng mắc lớn nhất là một số hộ khó khăn trong việc tìm nơi ở mới, do đặc thù vùng nông thôn không nhiều nơi để thuê nhà ở nên phải chờ bố trí tái định cư.

Thực tế trên đòi hỏi các địa phương liên quan khẩn trương thực hiện các thủ tục, bàn giao nền tái định cư cho các hộ dân. Nếu công tác tái định cư còn chậm trễ, cao tốc Bắc - Nam sẽ khó có được mặt bằng sạch 100% trong quý III/2023 như chỉ đạo của Chính phủ", ông Tuân nói.

Xem xét điều chỉnh chủ đầu tư di dời hạ tầng kỹ thuật

Theo thống kê của Cục Quản lý đầu tư xây dựng (Bộ GTVT), phục vụ thi công cao tốc Bắc - Nam phía đông giai đoạn 2, có tổng số 41.290 hộ dân có đất phải thu hồi. Trong đó, khoảng 5.806 hộ dân phải bố trí tái định cư tại 150 khu tái định cư, gồm 147 khu xây dựng mới và 3 khu đã có sẵn.

Tính đến nay, mới có 42/147 khu tái định cư được hoàn thành (đạt khoảng 28,5%). Các dự án còn lại vẫn đang trong quá trình lập dự án và triển khai thi công.

Ông Nguyễn Thế Minh, Phó cục trưởng Cục Quản lý đầu tư xây dựng cho biết, theo quy định, toàn bộ công tác GPMB hiện nay được giao cho địa phương làm chủ đầu tư tiểu dự án, tổ chức triển khai thực hiện. Tuy nhiên, năng lực của chủ đầu tư là cấp huyện còn hạn chế so với chủ đầu tư là các đơn vị cấp tỉnh, nhất là đối với việc di dời hạ tầng kỹ thuật.

"Thực tế này đòi hỏi UBND cấp tỉnh cần nghiên cứu thay đổi trong công tác quản lý, có thể giao cho chủ đầu tư là cấp sở (GTVT, Công thương…). Những cơ quan này sẽ có chuyên môn nghiệp vụ tốt hơn trong lập, thẩm định hồ sơ thiết kế, lựa chọn nhà thầu", ông Minh nói.

Về tái định cư, dù được Chính phủ cho áp dụng cơ chế đặc thù nhưng thủ tục triển khai vẫn cần có thời gian, từ việc phê duyệt quy hoạch, lập dự án đầu tư, lựa chọn nhà thầu tư vấn, lựa chọn nhà thầu xây lắp…

Trong tổng số hơn 100 khu tái định cư, hiện mới hoàn thành được gần 30%, chưa đáp ứng giao nền tái định cư cho hộ dân, làm chậm công tác GPMB.