Nhiều vụ án dân sự phải xét xử đến... 20 năm

ĐBQH Đỗ Văn Đương đóng góp ý kiến tại phiên thảo luận tổ sáng 23/5

Đó là ý kiến của ĐBQH Đỗ Văn Đương – Ủy viên Thường trực Ủy ban Tư pháp Quốc Hội (ĐBQH - Đoàn TP Hồ Chí Minh) đưa ra trong phiên thảo luận tổ về Bộ luật Tố tụng dân sự vào sáng 23/5.

Vạn bất đắc dĩ mới nên ra tòa giải quyết

Theo ông Đương, án dân sự hiện nay rất phức tạp, bình quân mỗi năm có trên 100.000 vụ tranh chấp, và xu hướng ngày càng gia tăng.

Trước đây tranh chấp chủ yếu là động sản, tiền bạc, vay nợ, bây giờ chủ yếu là tranh chấp về bất động sản, nhà cửa, đất đai.

Đặc biệt, 90% khiếu kiện này xảy ra phải giải quyết bằng con đường tòa án, trong đó đáng chú ý là lại xảy ra giữa anh em họ hàng, bố mẹ, con cái… Tuy nhiên, tỷ lệ giải quyết chỉ có gần 3%, nhiều vụ lòng vòng xử đi xử lại 10-20 năm mà vẫn không tìm được công lý” – ông Đương nói và lý giải rằng do pháp luật của mình chung chung quá, không được hoàn thiện, các quan hệ pháp luật về điều chỉnh tài sản không cụ thể nên thẩm phán nhiều thời gian dựa vào nghị quyết, vào lương tâm, đạo đức và các mối quan hệ để xử.

“Ngoài ra, do trước đây đất đai không có giá, giờ giá đất lên cao thì lòng tham của con người trỗi dậy, chính anh em họ hàng lúc cho nhau thì không tiếc, nhưng khi nổi lòng tham thì lại kiện tụng rất gay gắt, trong đó, mọi quan hệ giao dịch chủ yếu bằng miệng, giấy tờ viết tay chứ không bằng hợp đồng công chứng, chứng thực nên ra tòa không có căn cứ pháp lý, khó giải quyết” – ông Đương nhấn mạnh.

Ngoài ra, ĐB Đỗ Văn Đương cho rằng, trong luật Tố tụng dân sự hiện hành, tòa án còn làm thay đương sự nhiều quá. Có nghĩa là tòa án vừa là người xác minh thu thập chứng cứ, lập hồ sơ, lại vừa là người xét xử.

“Ông tự đi thu thập chứng cứ vừa xét xử thì không khách quan. Xu hướng chung của nhiều nước cũng như thực hiện nguyên tắc tranh tụng trong xét xử bảo đảm thì Luật này cần nhấn mạnh hơn việc tự thu thập chứng cứ và chứng minh việc chứng minh của đương sự” – ông Đương góp ý và cho rằng, cần coi trọng vai trò của luật sư bên nguyên bên bị trong việc kiểm tra chứng cứ của các bên với nhau để thống nhất với nhau trước, để có thể hòa giải mà không phải ra tòa án.

“Không phải mọi tranh chấp cứ ra tòa án là hay đâu. Vạn bất đắc dĩ mới đem ra cơ quan công quyền, nhất là đối với các doanh nghiệp, vì người ta ra tòa án người ta ngại, sợ mất uy tín. Tinh thần là tòa án là phải giảm dần vai trò của tòa án trong thu thập chứng cứ, chỉ nên hỗ trợ người dân trong việc thu thập chứng cứ khi dân không làm được, tòa án có thể giao cho cơ quan công quyền cung cấp cho tài liệu chứng cứ cho dân hơn là tự mình đi thu thập”  - ĐB Đương đề xuất.

Thủ tục tố tụng rườm rà làm đốt tiền của Nhà nước

Trong việc xử án tố tụng dân sự hiện nay, ông Đương nêu ra một thực trạng rằng ở giai đoạn sơ thẩm, bên nguyên, bên bị có thể không xuất trình đủ chứng cứ, thậm chí đến giai đoạn phúc thẩm cũng không đưa đủ chứng cứ mà đến giám đốc thẩm mới xuất trình chứng cứ, từ đó dẫn đến tình trạng án sơ thẩm xử đúng rồi, phúc thẩm đưa chứng cứ mới nê phải hoãn tòa và xử khác đi, rất phức tạp. Vì thế, ông Đương đề nghị phải ấn định thời hạn giao nộp chứng cứ.

Việc kéo dài xử án khiến thủ tục tố tụng rườm rà, làm đốt tiền nhà nước

“Tại thời điểm xét xử sơ thẩm, anh phải cam kết tất cả những chứng cứ liên quan đến quyền lợi phải nộp đầy đủ, còn sau này xuất hiện không có giá trị. Luật pháp phải có giới hạn, không thể chiều chuộng, mơn man, nhu mì như thế, trừ trường hợp khách quan mà anh không thể biết hết được chứng cứ đó” – ông Đương đề xuất và khẳng định thêm, về nguyên tắc phải ấn định đến thời hạn này phải giao nộp đủ chứng cứ. Còn cứ giữ đến phúc thẩm mới đưa ra chứ không đưa ra ở sơ thẩm thì chứng những chứ ấy lại làm đảo lộn việc xét xử, kéo dài việc xử án, công lý chậm trễ, thì bất công càng kéo dài, gây tốn kém cho nhà nước.

“Ở đất nước mình thủ tục hành chính đã rườm rà, nhưng thủ tục tố tụng còn rườm rà hơn, mỗi thủ tục thế này đốt tiền nhà nước vô cùng, vì vậy phải có cải cách trong thủ tục tố tụng. Cứ hết trình tự này đến tình tự khác làm mất thời gian, đã đến lúc đổi mới” – ông Đương nhấn mạnh.

Cũng theo vị ĐBQH này, trong luật Tố tụng hình sự cần đặc biệt coi trọng việc hòa giải giữa các bên. Muốn làm thế phải tăng cường việc trao đổi về mặt tài liệu chứng cứ giữa các bên, giữa luật sư và người tham gia tố tụng, giảm bớt sự can thiệp của tòa án để tạo thế cân bằng, chứ không phải việc gì cũng tòa án, nhiều khi có một số thẩm phán còn cố tình tạo điều kiện để người ta không hòa giải được, kể cả phía luật sư cũng vậy. Hiện nay tỉ lệ hòa giải là 51%, làm sao nâng cao tỷ lệ hòa giải càng cao càng tốt.

Một điều nữa, theo ông Đương là hiện nay phải quy định chặt chẽ quy định về kháng nghị, thậm chí quy định rõ trách nhiệm của người đưa ra kháng nghị, tránh kháng nghị tràn lan, vì có nhiều người nói tại sao án sơ thẩm xử đúng rồi mà phúc thẩm lại hủy đi, sửa khác. Phúc thẩm xong hết rồi tự nhiên lại có kháng nghị giám đốc thẩm làm bản án không thi hành được…

Quốc hội lo lắng về điệp khúc nông sản “được mùa – mất giá”