Ông Trump vượt quyền Quốc hội khi ra lệnh tấn công Syria?

Khung cảnh phòng thông tin mật tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago khi Mỹ không kích tấn công Syria

“Không kích không phải chiến tranh”

Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ ra lệnh tấn công căn cứ không quân Shayrat, Syria hôm 7/4 bằng 59 quả tên lửa Tomahawk gây cho quân đội Damascus nhiều thiệt hại vì cáo buộc Syria sử dụng vũ khí hóa học.

Xét về tính pháp lý của quyết định này, tạp chí Times cho biết, nếu giải thích bằng cách phân rõ quyền hành pháp và lập pháp trong chiến tranh, thì Quốc hội chịu trách nhiệm trong trường hợp tấn công còn Tổng thống chịu trách nhiệm trong trường hợp phòng thủ. Tuy nhiên, rất nhiều lần các Tổng thống Mỹ đã đưa ra lý do để vượt ranh giới này.

Theo ông Louis Fisher, chuyên gia về quyền lực của Tổng thống trong chiến tranh cho biết: “Từ năm 1789 đến Thế chiến thứ II, các Tổng thống cần phải có thông báo chiến tranh chính thức hoặc được trao quyền đặc biệt mới được ra lệnh tấn công”.

Tuy nhiên, vài năm trở lại đây kể từ Thế chiến thứ II, thời kỳ Mỹ có vai trò ổn định và to lớn trên trường quốc tế, các Tổng thống lại tăng cường thực hiện các hành động đơn phương ở nước ngoài với lý do lo ngại an ninh quốc gia. Hơn nữa, trong giai đoạn cực thịnh của vũ khí hạt nhân, các Tổng thống luôn thể hiện rằng họ không thể chờ để thực hiện đầy đủ mọi trình tự mới phát lệnh tấn công. Kết quả cuối cùng, “Tổng thống phải có quyền tự đưa ra quyết định để phản ứng”, theo ông Fisher.

Xét về hành động của ông Trump, cuộc tấn công lần này tương tự như các cuộc tấn công Libya dưới thời cựu Tổng thống Ronald Reagan ra lệnh mà không thông qua Quốc hội vào năm 1986. Tuy nhiên, đây là phản ứng trước vụ tấn công khủng bố tại Đức mà Libya bị nghi ngờ đứng sau, khiến 2 binh lính Mỹ thiệt mạng.

Còn với vụ việc lần này, không có binh sĩ Mỹ nào thiệt mạng trong vụ tấn công hóa học tại Syria. Dù có binh lính Mỹ hoạt động tại đây nhưng nhiều bằng chứng cho thấy hoạt động vũ khí hóa học được cho là của Chính phủ Syria mới chỉ nguy cơ đe dọa họ mà thôi.  

Do đó, với quyết định tấn công Syria, dù ông Trump cũng khẳng định, cuộc tấn công vì lợi ích an ninh quốc gia nhưng phần lớn lại căn cứ dựa trên các quy tắc quốc tế. Trong thông báo tấn công hôm 7/4, ông nêu rõ: “Không nghi ngờ gì việc Syria sử dụng vũ khí hóa học, vi phạm trách nhiệm của nước này trong Hiệp ước Vũ khí hóa học và phớt lờ lời kêu gọi từ Hội đồng Bảo an LHQ”.

Washington cho rằng, những nỗ lực nhiều năm trước nhằm thay đổi hành vi của Chính phủ ông Assad đã thất bại và thất bại đau đớn. Do đó, cuộc khủng hoảng tị nạn tiếp tục lún sâu, tình hình khu vực tiếp tục bất ổn, đe dọa tới Mỹ và các nước đồng minh. “Tôi kêu gọi toàn bộ các nước văn minh cùng Mỹ chấm dứt cuộc tàn sát đẫm máu tại Syria và chấm dứt chủ nghĩa khủng bố”, ông Trump tuyên bố.

Nhưng Hội đồng Bảo an LHQ chưa bao giờ trao quyền thực hiện hoạt động quân sự để trừng phạt hành vi vi phạm Hiệp ước vũ khí hóa học của Syria vì Nga - đồng minh của Syria nắm trong tay quyền phủ quyết.

Ngoài ra, vấn đề về quyền hành pháp trong chiến tranh thường thiên về tiền lệ chính trị hơn là trên pháp lý. Do đó, những tiền lệ mà các chính quyền tiền nhiệm thực hiện khi tấn công các nước như: Pakistan, Syria, Libya, Yemen và Somalia đã làm “bình thường hóa quan niệm không kích” rằng, đây không phải động thái chiến tranh thực sự.

Thiếu cẩn trọng hơn Obama?

Lật lại lịch sử, bản thân người tiền nhiệm Barack Obama từng có ý định tấn công Syria sau vụ tấn công bằng vũ khí hóa học gây chấn động thế giới năm 2013. Tuy nhiên, sau khi trình lên Quốc hội thông qua việc trao quyền cho Tổng thống để ra lệnh tấn công, ông Barack Obama đã không được ủng hộ.

Còn lần này, Tổng thống Trump bất ngờ ra lệnh tấn công, sau đó mới gửi thư tới Quốc hội Mỹ để giải thích quyết định. Báo The Hill tiết lộ, bức thư của ông chủ Nhà Trắng được gửi đến Chủ tịch Hạ viện Quốc hội Mỹ Paul Ryan, Thượng nghị sỹ, Chủ tịch Thượng viện tạm quyền Orrin Hatch cho rằng nước Mỹ cần phải chuẩn bị cho khả năng hành động quân sự nhiều hơn nếu cần thiết. 

“Tôi hành động vì lợi ích đối ngoại và an ninh Mỹ, tuân thủ sự ủy quyền về mặt hiến pháp được giao phó nhằm tiến hành các hành động cần thiết trong quan hệ với nước ngoài trên cương vị Tổng Tư lệnh tối cao. Mỹ sẽ thực hiện các hành động quân sự nữa nếu thấy thích hợp và cần thiết nhằm đảm bảo các lợi ích quan trọng của đất nước”, ông Trump viết.

Trình tự hành động lần này của ông Trump khiến nhiều người chỉ trích ông thiếu cẩn trọng hơn người tiền nhiệm. Nhận định về vấn đề này, tạp chí Slate viết: Năm 2013, Tổng thống tiền nhiệm Barack Obama đã quyết định tấn công Syria vì cáo buộc sử dụng vũ khí hóa học nhưng sau đó lại trình lên Quốc hội để xin thông qua là vì một lý do khác không phải vì e ngại vượt quyền Quốc hội.

Theo tạp chí Slate, chính quyền Obama khi đó biết họ có quyền làm vậy nhưng vì ngay trước đó đồng minh Anh lại bác quyết định can thiệp vấn đề Syria đồng nghĩa Mỹ thiếu sự ủng hộ từ quốc tế. Ngoài ra, lúc đó, dư luận trong nước phần lớn đều phản bác quyết định tấn công. Do đó, chính quyền ông Obama dường như muốn rút lại quyết định nên mới trình lên Quốc hội vì biết chắc quyết định đó sẽ không được Quốc hội thông qua.

Trump gửi tâm thư cho Quốc hội giãi bày vụ tấn công Syria