Phát triển tốt giao thông công cộng sẽ giúp ngăn thảm họa cháy nhà trọ, chung cư mini

Hôm nay (28/5), Quốc hội thảo luận về Luật Thủ đô (sửa đổi). Chia sẻ bên hành lang Quốc hội, đại biểu Hoàng Văn Cường cho rằng, nếu có cơ chế pháp lý khai thác tốt không gian ngầm, trên cao, có hệ thống giao thông công cộng hiện đại thì sẽ xóa những khu nhếch nhác, dồn ứ về trung tâm, giảm những hệ lụy đau lòng như những vụ cháy chung cư mini Thanh Xuân, cháy nhà trọ Trung Kính vừa qua.

Cơ hội hiếm để Thủ đô bứt phá 

Tại kỳ họp thứ 7, Quốc hội sẽ xem xét thông qua Luật Thủ đô (sửa đổi). Sau khi tiếp thu, giải trình các ý kiến tại kỳ họp thứ 6, đại biểu đánh giá như thế nào về dự thảo luật đưa ra kỳ họp lần này?

Kỳ họp này, Quốc hội đồng thời thảo luận và thông qua 3 nội dung rất quan trọng về Thủ đô là quy hoạch Thủ đô, quy hoạch chung Thủ đô và Luật Thủ đô. Đây là một cơ hội rất hiếm có để tạo ra bứt phá cho Thủ đô.

Quy hoạch Thủ đô là tạo ra những định hướng phát triển chung, tổng thể, dài hạn cho Thủ đô, để đưa Thủ đô trở thành một hình ảnh đại diện của quốc gia, xứng tầm với Thủ đô các nước khác trên thế giới.

Hiện nay, dự thảo Luật Thủ đô cơ bản đã hoàn thiện tốt. Đặc biệt là tinh thần phân cấp, trao quyền và trao trách nhiệm cho Hà Nội thực hiện các sứ mệnh để tạo ra bước phát triển vượt trội, bứt phá.

Tuy nhiên, cũng còn vài chỗ cần phải có quy định rõ ràng và đúng nghĩa là vượt trội riêng cho Thủ đô. Điển hình là vấn đề khai thác, phát triển thành phố hai bên sông Hồng. Phải làm sao biến sông Hồng trở thành trục trung tâm về văn hóa, sinh thái và du lịch của thành phố.

Hiện theo dự thảo luật, việc xây dựng các công trình ven sông phải tuân thủ những quy định về Luật Đê điều, thì toàn bộ những hành lang ven sông của Hà Nội cũng sẽ giống như hành lang ven sông của tất cả các tỉnh khác. Như vậy sẽ vẫn tiếp diễn tình trạng hoang hóa hiện nay và không thể nào tạo được diện mạo cho phát triển Thủ đô.

Tôi cho rằng, đây là điều chúng ta rất cần phải cân chỉnh lại, để tạo ra cho Hà Nội một cơ chế riêng trong việc khai thác hai bên bờ sông Hồng, sông Đuống, cũng như các sông khác trên địa bàn.

Cần ưu tiên giao thông công cộng 

Quy hoạch đô thị đang là bài toán khó, gây bức xúc tại Hà Nội. Hà Nội đã chứng kiến 2 vụ hỏa hoạn gây hậu quả thảm khốc về người và của. Vừa qua, khi xuống hiện trường vụ cháy nhà trọ ở Trung Kính, Phó chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương đã nhắc về hệ quả từ những con ngõ nhỏ, chật hẹp. Ông có ý kiến đóng góp gì cho bất cập này?

Chúng ta đều nhìn thấy bất cập trong phát triển đô thị tại Hà Nội và nó đã để lại hậu quả rất đáng tiếc, khôn lường. Như vậy, Luật Thủ đô và quy hoạch Thủ đô phải hướng đến giải quyết những vấn đề bức xúc hiện nay.

Tôi lấy ví dụ,  theo quy định của pháp luật, nhiều khu vực nằm trong ranh giới được gọi là nội đô lịch sử gần như không được phép đầu tư cải tạo quá nhiều. Do đó, tồn tại nhiều khu chung cư cũ rất nhiều năm không được cải tạo, những khu nhà tự xây không đảm bảo các yêu cầu kỹ thuật, không đảm bảo an toàn phòng, chống cháy nổ... 

Trong Luật Thủ đô, tôi cho rằng phải tạo được một khuôn khổ pháp lý để xác định khu vực nào đúng nghĩa là khu bảo tồn, là khu vực đúng nghĩa lịch sử như phố cổ, để bảo vệ giá trị lịch sử về Thăng Long Hà Nội, hay những khu công trình kiến trúc quan trọng hoặc có những yếu tố lịch sử phát triển.

Còn lại, những khu vực khác phải đưa ra các mô hình đầu tư, cải tạo theo hướng đô thị hiện đại, đảm bảo đúng các quy định, theo các tiêu chuẩn quy hoạch đô thị lớn.

Nếu chúng ta làm được việc đó thì sẽ giải quyết được bức xúc hiện nay, như phát triển đô thị tự phát, hay có những khu dân cư không đảm bảo các tiêu chuẩn hoặc là nhiều khu vực "nhếch nhác" không xứng tầm với Thủ đô.

Với cụ thể vấn đề phòng cháy, chữa cháy, đặc biệt khi có hỏa hoạn xảy ra trong những con ngõ dài, hẹp, ông có góp ý như thế nào để giải quyết vấn đề này không chỉ ở Hà Nội mà còn ở các đô thị lớn khác?

Rõ ràng là những khu vực không đảm bảo các yêu cầu về an toàn phòng cháy, chữa cháy, cứu hộ, cứu nạn hay không có không gian cho sinh hoạt công cộng, thì phải có những phương án cải tạo, biến những khu vực đó thành nơi phát triển, văn minh hiện đại.

Điều này tôi cho rằng, hoàn toàn có thể làm được. Bởi lẽ, phần lớn những khu vực đang rất lộn xộn, nhếch nhác đều nằm ở khu vực trung tâm nhất của Thủ đô và đều ở những vị trí nếu cải tạo tốt, sẽ trở thành những khu vực có giá trị kinh tế cao.

Vấn đề đặt ra là chúng ta phải tạo ra một khuôn khổ pháp lý để được phép thay đổi, để khai thác được không gian ngầm, không gian trên cao và có một hệ thống công trình hạ tầng công cộng hiện đại, đặc biệt là hệ thống giao thông công cộng có khối lượng vận chuyển lớn, như đường sắt đô thị.

Ngay trong quy hoạch Thủ đô và trong Luật Thủ đô đều ưu tiên cho phát triển hệ thống giao thông công cộng, đặc biệt là giao thông đường sắt.

Nếu chúng ta làm được việc đó thì ở những khu vực đang tập trung đông dân số, có nhiều nhà thấp tầng, hoàn toàn có thể thu gọn thành những tòa nhà cao tầng, đưa không gian sinh hoạt, không gian sống lên cao.

Còn không gian mặt đất sẽ trở thành không gian xanh, không gian công cộng, không gian ngầm, không gian giao thông và không gian phát triển dịch vụ. 

Tôi cho rằng, những khu vực chúng ta đang bức xúc hiện nay đều đáp ứng với quy hoạch này.

Cải tạo đô thị là trách nhiệm của Nhà nước, chính quyền

Để cải tạo, chắc chắn chúng ta sẽ phải đánh đổi. Với Hà Nội, sẽ phải đánh đổi điều gì trong quá trình cải tạo, phát triển và trở thành hình ảnh đại diện cho cả nước?

Điều đầu tiên chúng ta phải đánh đổi là quan niệm và thói quen. Bởi mỗi người hiện nay đều mong muốn là phải sống ở nhà mặt đất và chưa có thói ở nhà trên cao. Mặc dù, điều kiện sinh sống ở chung cư có thể tốt hơn rất nhiều lần so với nhà mặt đất.

Về cơ chế, chúng ta cũng phải thay đổi. Cụ thể, cơ chế cải tạo đô thị không chỉ giải quyết bức xúc của người dân mà đây còn là trách nhiệm của Nhà nước, của chính quyền. Phải có cơ chế đầu tư.

Ví dụ, hệ thống hạ tầng giao thông công cộng chắc chắn Nhà nước phải đầu tư.

Nếu không đầu tư thì không thể nào giải quyết được vấn đề tập trung dân số. Để thay đổi tâm lý, thói quen, tập quán sinh hoạt của người dân, chúng ta có thể cho người dân người dân được lựa chọn những cơ hội lựa chọn những cơ hội chuyển đổi.

Nếu người dân chấp nhận từ bỏ sống ở những nhà lụp xụp và chuyển lên sống trên cao thì người ta được chuyển đổi. Những người vẫn giữ thói quen phải ở nhà mặt đất thì tạo cơ hội để họ ra ngoài khu vực trung tâm.

Trong khu vực trung tâm phải quy hoạch thành những khu phát triển hiện đại, chứ không thể phát triển gọi lan rộng trên mặt đất. Như vậy, sẽ không còn không gian trống cho hoạt động công cộng và những hoạt động xanh cho đô thị.

Theo ông, Hà Nội sẽ mất bao nhiêu năm để đạt được mục tiêu phát triển này?

Để phát triển Thủ đô phải cả một quá trình, chứ không thể đong đo trong một thời gian ngắn. Chúng ta đặt mục tiêu đến năm 2045, Việt Nam phải là một nước thu nhập cao và phải ngang tầm với các nước phát triển.

Trong đó, quy hoạch Thủ đô cũng đặt ra mục tiêu, đến năm 2050, Hà Nội phải là một Thủ đô đứng vào hàng đầu so với các nước trong khu vực và ngang tầm với Thủ đô các nước tiên tiến trên thế giới.

Đây là lộ trình đã đặt ra và có đạt được hay không sẽ phụ thuộc vào việc chúng ta khai thác những các quy chế, những cơ chế rất là đặc thù và vượt trội cho Thủ đô. 

Đồng thời, cũng đòi hỏi phải có quyết tâm quyết tâm rất cao không chỉ của chính quyền Thủ đô trong việc thực hiện các quá trình chuyển đổi, mà còn đòi hỏi sự tập trung nguồn lực rất lớn của cả xã hội. Từ đó, tạo ra bộ mặt Thủ đô thực sự đột phá và xứng tầm là nước phát triển vào năm 2045.

Xin cám ơn đại biểu!