“Quốc xe” của Nhật Bản đứng trước nguy cơ thất thế

Kei car - dòng xe từng được coi là “vị cứu tinh” của người dân Nhật từ Thế chiến thứ 2, là một trong những động lực giúp Nhật Bản vượt qua khó khăn, đang đứng trước nguy cơ bị loại khỏi cuộc chơi vì kế hoạch giảm khí thải của Chính phủ Nhật.

“Quốc xe” của Nhật

Năm ngoái, Thủ tướng Nhật Yoshihide Suga đặt mục tiêu đến năm 2050, nước này sẽ giảm lượng khí thải carbon về con số 0 nhờ kế hoạch cấm bán xe sử dụng xăng/diesel tính đến giữa năm 2030.

Cam kết bảo vệ môi trường của Thủ tướng Nhật đã tạo ra tình thế tiến thoái lưỡng nan cho các nhà sản xuất ô tô kỳ cựu của Nhật như Honda, Nissan và một số hãng chuyên sản xuất ô tô cực nhỏ (mini).

Họ vừa phải sáng tạo công nghệ thân thiện môi trường vừa phải làm sao để có được loại xe hợp túi tiền nhất với người dân. Trong đó, bài toán nan giải nhất là giữ ưu thế cho loại phương tiện được đánh giá là “quốc xe” (kei car) của Nhật.

Các công ty Nhật vốn có loại xe đặc biệt cực nhỏ gọn dành riêng cho thị trường nội địa mang tên “Kei” (trong tiếng Nhật là nhẹ). Dòng xe này chỉ được sản xuất cho thị trường nội địa với động cơ giới hạn theo luật là 660 phân khối.

Hiện tại, xe kei chiếm khoảng 1/3 doanh số xe điện nội địa mới tại Nhật. Riêng năm ngoái có khoảng 1,7 triệu xe loại nhỏ này được bán ra tại xứ sở hoa Anh đào. Đây là phương thức vận tải phổ biến ở ngoại ô các thành phố lớn của Nhật, rất được người nông dân ưa chuộng. “Hợp túi tiền và thuận tiện là yếu tố sống còn của xe kei”, ông Hitoshi Horri, người đứng đầu Hiệp hội Xe Mini Nhật cho biết.

“Thậm chí, trên tầm vĩ mô, xe “kei” còn là loại xe cực quan trọng vì phù hợp với hạ tầng Nhật. Thậm chí, ở một số nơi còn có thể thay thế giao thông công cộng”, ông Horri nhấn mạnh.

Với thiết kế cực nhỏ gọn và bền nên xe kei di chuyển dễ dàng trong điều kiện đường nhỏ hẹp. Hiện tại, 85% đường tại quốc gia này chỉ đủ rộng cho 2 xe kei đi qua - con số tính toán do ông Akio Toyoda, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà sản xuất Ô tô Nhật và Giám đốc điều hành Toyota công bố.

“Kei là quốc xe của Nhật. Người dân tại các thành phố hoàn toàn có thể sống mà không cần xe kei nhưng ở khu vực nông thôn, đây là loại xe cực kỳ cần thiết”, ông Toyoda nhận định.

Nguy cơ thất sủng, khó “đấu” với xe điện giá rẻ của Trung Quốc

Song hiện nay, nếu áp dụng thêm công nghệ điện hóa, giá xe kei có thể đội lên từ 1 triệu đến 2 triệu yên (khoảng 9.300 USD - 18.000 USD), tức là gần gấp đôi giá trị xe, theo công ty nghiên cứu Tokyo Tokai.

Như vậy, ưu thế quan trọng nhất của loại xe từng được gọi là “vị cứu tinh” của người dân Nhật từ Thế chiến 2 đến nay sẽ không còn và đặt loại xe này trước nguy cơ bị thất sủng.

Trong bối cảnh dịch bệnh hoành hành mạnh, tỉ lệ thất nghiệp của Nhật tăng khoảng 3%, tâm lý mua sắm của người dân cũng dè dặt hơn. Nếu xe kei bị tăng giá, nó sẽ đặt gánh nặng rất lớn lên vai người dân vốn đã bị giảm thu nhập, hoặc những nhóm người thu nhập thấp hơn như người cao tuổi (khoảng 40% người lái xe kei tại Nhật trên 60 tuổi).

Trong quá khứ, những lần tăng giá do thuế trước đây với xe kei đã khiến dòng xe này sụt giảm doanh số. Gần nhất là năm 2014 khi Nhật quyết định tăng thuế tới 50% với loại xe này để tập trung sản xuất xe có kích thước thông thường, số lượng xe kei giảm hẳn.

Để giải quyết vấn đề, Toyota và Honda có thể điện hoá xe kei. Vấn đề ở chỗ, họ tiếp tục phải giải bài toán về giá pin nhiên liệu.

Cùng trên con đường phát triển ô tô thân thiện môi trường nhưng các công ty của Nhật đang đánh mạnh vào loại xe sử dụng pin nhiên liệu (hydro và oxi) chứ không phải sử dụng pin điện (EV). Tuy nhiên, trong giai đoạn từ năm 2019-2020, giá pin xe điện đã giảm 15% còn pin nhiên liệu chỉ giảm 5%, theo ước tính từ BloombergNEF.

Nếu những bài toán về giá không được xử lý, kịch bản tồi tệ nhất đối với “quốc xe” của Nhật đó là thất thế trước xe điện giá rẻ ồ ạt từ Trung Quốc.

Lý do nào khiến Nhật Bản rời bỏ Trung Quốc, hướng đến Đông Nam Á?