Rắc rối ở ngôi làng con gái không mang họ cha

Làng So nằm trên địa giới hành chính của 2 xã: Cộng Hòa và Tân Hòa của huyện Quốc Oai, Hà Nội. Điều lạ lùng là chỉ những dòng họ sinh sống ở làng So phía xã Cộng Hòa là có phong tục con gái không mang họ bố. Tục lệ không biết có từ bao giờ, song việc này khiến người dân gặp không ít phiền toái và làm làng So trở thành làng có nhiều họ nhất cả nước!

Xin đổi họ cho đỡ rắc rối

Chiều 23/3, tại trụ sở tiếp dân xã Cộng Hòa (huyện Quốc Oai, TP Hà Nội), ông Hoàng Tùng Bách, cán bộ tư pháp xã vừa tiếp PV Báo Giao thông, vừa tranh thủ hoàn tất bộ hồ sơ đổi họ cho chị Bá Thị Son (SN 1993, ở xóm Ngang, làng So, xã Cộng Hòa, huyện Quốc Oai).

“Bố đẻ cháu Son là anh Nguyễn Bá Hải. Như phần đông các cháu gái sinh ở làng So này, khi chào đời, bố mẹ cháu Son lấy tên đệm của anh Hải làm khai sinh cho cháu là Bá Thị Son. Nhưng khi đi xin việc, cháu gặp khó khăn, rắc rối vì cứ phải giải thích, trình bày việc không cùng họ với bố. Có chỗ còn không chấp thuận lý lịch của cháu vì cho rằng khai nhầm lẫn, không chính xác và yêu cầu cháu về xã xin xác nhận cha - con ruột. Vì vậy, cháu có nguyện vọng xin đổi họ và xã đang làm hồ sơ đổi lại họ tên cháu thành Nguyễn Thị Son”, ông Bách giải thích.

Theo ông Bách, những năm gần đây, có nhiều trường hợp công dân của xã đến xin đổi lại họ, như chị Đắc Thị Trinh (SN 1994, ở làng So), có bố mang họ Vương, mẹ mang họ Trần. Khi sinh ra, chị Trinh được đặt họ theo tên đệm của bố là Đắc, nhưng khi lớn lên đi học tập, làm việc ra ngoài địa bàn xã, chả ai hiểu được vì sao chị Trinh không mang họ bố, cũng chẳng mang họ mẹ. Vì vậy, gia đình đã làm thủ tục xin đổi họ tên từ Đắc Thị Trinh thành Vương Đắc Thị Trinh.

Hay mới đây, có ông Nguyễn Hương Thuyết cũng đến làm thủ tục xin đổi họ cho con gái là chị Hương Thị Ly (SN 1995, ở làng So) thành Nguyễn Hương Thị Ly; ông Vương Đắc Thắng đến làm thủ tục đổi tên khai sinh cho con gái từ Đắc Thị Hường thành Vương Đắc Thị Hường...

“Nhìn vào giấy khai sinh, các cô con gái ở làng này không mang họ bố, cũng không theo họ mẹ. Như bố họ Vương, mẹ họ Sỹ, con lại là họ Đắc; bố họ Nguyễn, con lại họ Trí... Khi các cháu còn nhỏ ở làng thì không sao, nhưng khi lớn lên, đi học, đi làm, lập gia đình... cần kê khai lý lịch thì hay bị hỏi han, thậm chí yêu cầu xác minh lại từ chính quyền địa phương. Thấy rắc rối, phiền toái, nên những năm gần đây, rất nhiều hộ gia đình đã xin đổi họ cho con”, ông Bách nói.

Chị Sỹ Thị Hải, giáo viên trường mầm non Cộng Hòa cho biết, thường gặp rắc rối với họ của mình. Bởi bố chị họ Nguyễn, nhưng chị lấy họ theo tên đệm của cha, do đó khi đi làm, nhiều cơ quan không chấp nhận hồ sơ của chị, cho rằng chị là con nuôi, họ không trùng với bố hoặc mẹ ruột. Nhiều lần, chị phải về xã xin giấy xác nhận do phong tục đặt tên của địa phương.

Con đẻ ngỡ con nuôi, khác họ ngỡ rằng cùng họ

Khắp cả nước, có lẽ không nơi nào mà chỉ trong một làng nhỏ lại có rất nhiều họ, với đủ các họ “hiếm có trên đời” như ở làng So. Nào là họ Đắc, Đình, Sỹ, Tri, Ngọc, Văn, Tiếp... đến Doãn, Quế, Danh, Hữu, Khắc...

Trò chuyện với PV Báo Giao thông, cụ Đắc Thị Khuyên (83 tuổi, ở thôn 6, làng So, xã Cộng Hòa) cho hay, bản thân cụ cũng không biết nguồn gốc của việc đặt tên đệm thành họ cho con gái ruột có từ bao giờ, nhưng từ khi cụ sinh ra, đã áp dụng tục lệ này.

“Dòng họ nhà tôi ở làng So là dòng họ to nhất, họ Vương Đắc. Nếu là con trai thì sẽ được đặt tên là Vương Đắc… còn là con gái thì đặt tên Đắc Thị… tục lệ này có từ đời xưa, đời này truyền đời kia, cứ thế mà đặt”, cụ Khuyên nói.

Tương tự, cụ Trợ (71 tuổi người thôn 2, xóm Thọ, làng So, xã Cộng Hòa) cho hay, đây là tục lệ từ ngàn xưa của làng, bố của cụ họ Vương Xuân, nên cụ được đặt là Xuân Thị Trợ.

“Do đặt theo tên đệm của bố, nên làng có nhiều họ độc, lạ, không giống các nơi khác và cũng rất đa dạng. Từ đó, nảy sinh những chuyện khá buồn cười, như có nhà bố là Nguyễn Văn, đặt tên con gái là Văn Thị. Nhưng nhà khác bố là Vương Văn, thì con gái cũng là Văn Thị. Một cô con gái nhà họ Nguyễn, một cô con gái nhà họ Vương, nhưng ra ngoài ai cũng ngỡ các cô ấy chung họ Văn”, cụ Trợ cho hay.

Theo ông Hoàng Tùng Bách, do cách đặt họ khác lạ phát sinh những rắc rối, phiền toái, nên nhiều năm gần đây, xã đã tuyên truyền, vận động và đa phần người dân đồng thuận không đặt họ cho con bằng chữ đệm của tên người bố nữa. Tuy nhiên, vẫn có những gia đình giữ cách đặt tên này.

“Có lần tôi giải thích, thứ nhất con phải mang họ bố hoặc mang họ mẹ, gia đình thống nhất, chứ nếu đặt theo phong tục của làng, con không mang họ bố, cũng không mang họ mẹ thì sau này rắc rối. Tôi vừa nói chưa dứt lời, lập tức, có người đã đứng phắt lên phản ứng: “Con tôi, tôi thích đặt tên thế nào thì đặt, xã không có quyền can thiệp”. Chủ tịch UBND xã giải thích, ông bố này cũng không nghe, mà còn lên tận Phòng Tư pháp huyện Quốc Oai phản ánh. Sau được huyện giải thích, thì người này mới chịu đặt tên con theo họ cha”, ông Bách kể.

Ông Vương Đắc Lập, Phó chủ tịch UBND xã Cộng Hòa cũng có con trai là Vương Đắc Lập, con gái là Đắc Thị Hoa. Lý giải về điều này, ông Lập cho biết đây là tục lệ của làng từ thời ông, cha để lại. Ông Lập cũng thừa nhận, việc đặt họ cho con theo tên đệm của bố khiến các thủ tục pháp lý về sau này dễ gặp khó khăn, nhiều trường hợp người làng So ra ngoài, khai tên cha mình nhưng lại không được công nhận.

“Thực tế, ở xã Cộng Hòa có con em đi xuất khẩu lao động thì đều phải quay lại xã để có giấy xác nhận rằng đó là bố con ruột. Vì vậy, những năm gần đây, khi các cháu sinh ra thì ngay từ khi làm khai sinh, trên địa bàn UBND xã cũng đã thống nhất vận động, tuyên truyền để các con mang họ bố hoặc họ mẹ để tránh rắc rối cho các con về sau. Đa phần người dân đều đồng thuận với chủ trương này, còn một số người khăng khăng muốn giữ tập tục đặt họ cho con theo tên đệm của bố, thì xã cũng không có quyền can thiệp”, ông Lập cho hay.

Chuyện trai gái không cưới nhau ở hai làng sát vách