Suýt tan vỡ thỏa thuận ngừng bắn mong manh giữa Israel - Hamas

Bị tạm dừng trong nhiều giờ 

Trong thông báo trên mạng xã hội X (Twitter), phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Qatar Majed Al Ansari cho biết, Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế đã tiếp nhận 13 con tin người Israel, bốn người nước ngoài từ nhóm vũ trang Hamas và đang đưa nhóm con tin tới cửa khẩu Rafah của Ai Cập.

Một số hình ảnh phát trên truyền hình cho thấy phương tiện của tổ chức Chữ thập đỏ di chuyển tại cửa khẩu Rafah.

Ông Al Ansari cho biết, phía Israel sẽ phóng thích 39 tù nhân Palestine. Theo phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Qatar, trong số các con tin người Israel được thả sẽ có 8 trẻ em và 5 phụ nữ.

Trong khi đó, nhóm tù nhân Palestine được phóng thích từ các nhà tù của Israel sẽ bao gồm 33 trẻ em và 6 phụ nữ.

Thông tin thêm, ông Al Ansari cho biết, đã có lúc thỏa thuận trao đổi con tin và tù nhân giữa Israel - Hamas bị hoãn vài giờ trong ngày 25/11 nhưng sau đó đã được nối lại nhờ vai trò đàm phán trung gian, liên hệ với cả hai bên của Qatar và Ai Cập.

Một quan chức Palestine khẳng định lực lượng Hamas sẽ tiếp tục thực hiện thỏa thuận ngừng bắn kéo dài bốn ngày với Israel.

Phát ngôn viên Hội đồng An ninh quốc gia Nhà Trắng Adrienne Watson cho biết, Tổng thống Mỹ Joe Biden đã điện đàm với Quốc vương Qatar Sheikh Tamim bin Hamad Al Thani về việc thỏa thuận trao đổi con tin - tù nhân giữa Israel và Hamas bị gián đoạn. 

Khoảng 3,5 giờ sau cuộc điện đàm, Nhà Trắng nhận được thông tin từ chính quyền Qatar rằng thỏa thuận đã được khôi phục và phương tiện của Ủy ban Chữ thập đỏ Quốc tế đang trên đường tới đón các con tin.

Hamas cáo buộc Israel vi phạm thỏa thuận ngừng bắn 

Trước đó, cánh vũ trang của Hamas thông báo hoãn đợt thả con tin lần thứ hai dự kiến diễn ra trong ngày 25/11 cho tới khi Israel đáp ứng tất cả điều kiện trong thỏa thuận, bao gồm cam kết cho phép xe tải chở hàng viện trợ di chuyển vào miền bắc Dải Gaza.

Phát ngôn viên Hamas Osama Hamdan cho biết, mới chỉ có 65 trong số 340 xe tải vào Dải Gaza từ ngày 24/11 di chuyển tới miền Bắc dải đất, tức chưa đầy một nửa số xe tải vào miền Bắc Gaza theo thỏa thuận. 

Ngoài ra, cánh vũ trang của Hamas cũng cáo buộc Israel không tuân thủ thỏa thuận về phóng thích tù nhân người Palestine.

Về phía Israel, phát biểu trên kênh Channel 13 News, Bộ trưởng Nông nghiệp Avi Dichter - thành viên nội các thời chiến của Israel khẳng định quốc gia này đã tuân thủ các cam kết trong thỏa thuận.

Phía Israel cho biết, 50 xe tải chở lương thực, nước uống, vật dụng y tế đã lên đường tới miền Bắc Dải Gaza dưới sự giám sát của Liên hợp quốc. 

Phát ngôn viên quân đội Israel Olivier Rafowicz cũng khẳng định, quân đội nước này tuân thủ nghiêm ngặt nội dung thỏa thuận khi không tiến hành các cuộc tấn công nhằm vào Dải Gaza trong ngày 25/11.

Hậu trường cuộc đàm phám gay cấn để thả 50 con tin

Dù thoả thuận thả 50 con tin vô cùng mong manh nhưng để Israel, Hamas dưới sự hỗ trợ của Mỹ và Qatar cùng đi đến thực thi thoả thuận trong đợt ngừng bắn đầu tiên trên Dải Gaza không hề dễ dàng.

Thực chất, những nỗ lực đàm phán về vấn đề con tin được khởi động ngay từ khi Hamas tấn công Israel vào ngày 7/10. Nhưng phải đến vài tuần sau, nền tảng cho thỏa thuận này mới hình thành khi chính quyền Mỹ xác định việc liên lạc với Hamas thông qua Qatar là có hiệu quả.

Các quan chức Mỹ đã phối hợp cùng Qatar để thả hai con tin người Mỹ, coi đây là cuộc đàm phán "thí điểm" để thực hiện những bước đàm phán lớn hơn.

Mãi đến ngày 23/10, Nhà Trắng mới thành công trong việc đối thoại để thả hai công dân Mỹ khỏi Gaza là Natalie và Judith Raanan. 

Khi hai con tin này được đưa ra khỏi Gaza, Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jake Sullivan, phó Cố vấn an ninh quốc gia Mỹ Jon Finer và điều phối viên Trung Đông của Nhà Trắng Brett McGurk tập trung trong văn phòng của ông Sullivan và theo dõi sát sao. Theo các nguồn thạo tin, quá trình này kéo dài nhiều giờ và rất "cân não".

Khi hai con tin đến biên giới, Đại biện lâm thời Mỹ Stephanie Hallett đã có mặt ở đó chờ đợi. Tại thời điểm đó này, Tổng thống Mỹ đã trực tiếp gọi điện tới cha của Natalie Raanan để chia sẻ tin vui. 

Sự kiện này cho thấy Nhà Trắng đã thành công trong việc liên lạc và đàm phán với Hamas thông qua Qatar. Và điều đó đặt nền móng cho nỗ lực kéo dài nhiều tuần qua nhằm đảm bảo việc thả một nhóm con tin lớn hơn.

Những nút thắt khiến quá trình đàm phán bế tắc

Sau khi chính phủ Israel ủy quyền cho Giám đốc cơ quan tình báo nước này Mossad đàm phán về vấn đề con tin thì từ phía Mỹ, Giám đốc CIA Bill Burns cũng tích cực tham gia.

Tại Doha, Thủ tướng Qatar Mohammed bin Abdulrahman Al Thani đã trực tiếp gặp lãnh đạo chính trị cấp cao của Hamas Ismail Haniyeh.

Tới ngày 24/10, Hamas đã đồng ý với các điều khoản của thỏa thuận thả con tin là phụ nữ và trẻ em. Song thời điểm này, Israel lại có những bất đồng với Mỹ về trì hoãn cuộc tấn công trên bộ.

Cuối cùng, Israel không nhượng bộ. Tại thời điểm này, họ không hề có bằng chứng nào cho thấy các con tin mà Hamas tuyên bố nắm giữ còn sống và Israel cũng không tin vào tuyên bố của Hamas rằng không thể xác định danh tính của các con tin cho đến khi giao tranh tạm dừng.

Do đó, Israel bắt đầu cuộc đổ bộ vào ngày 27/10.

Trong những tuần sau đó, Mỹ, Israel và Qatar vẫn duy trì liên lạc với Hamas, đàm phán với nhóm này về chitiết một thỏa thuận: khung thời gian, số lượng con tin, hành lang đi lại an toàn và hoạt động giám sát.

Ông Blinken đã quay trở lại Israel vào đầu tháng 11 để thúc chính phủ Israel chấp nhận "các lệnh ngừng bắn nhân đạo tạm thời", điều phía Mỹ tin rằng sẽ hỗ trợ giải quyết vấn đề con tin.

Sau khi ông Blinken gặp ông Netanyahu và nội các thời chiến của Israel nhóm họp và đạt được thỏa thuận này về mặt nguyên tắc, tuy nhiên, chính Thủ tướng Israel lại công khai bác bỏ ý tưởng trên chỉ vài giờ sau cuộc gặp đó.

Phải mất nhiều ngày dưới sức ép của Mỹ, chính phủ Israel mới thừa nhận và thực hiện "các lệnh ngừng bắn chiến thuật".

Có những lúc, tiến trình đàm phán diễn ra rất chậm. Quá trình liên lạc đàm phán chỉ luẩn quẩn từ Doha (Qatar) hoặc Cairo (Ai Cập) đến Hamas ở Gaza, rồi quay lại chứ không đến được với Israel và Mỹ (quốc gia có ảnh hưởng lớn tới Israel).

Một quan chức Mỹ nhận định: "Mỗi bước đi đều rất khó khăn".

Theo lời kể của quan chức cấp cao của Bộ Ngoại giao Mỹ, ở hậu trường, chính phủ Israel ban đầu không muốn nhượng bộ dưới bất kỳ hình thức nào để đổi lấy con tin.

Sau nhiều nỗ lực đối thoại, quan chức Israel và Mỹ gây áp lực yêu cầu Hamas phải thả tất cả phụ nữ và trẻ em ra ngoài trong đợt phóng thích đầu tiên. Nhưng Hamas chỉ bảo đảm thả 50 người và từ chối cung cấp thông tin nhận dạng về các con tin.

Song, Tổng thống Mỹ nhấn mạnh, cuộc đàm phán không thể tiến triển nếu không có thông tin nhận dạng. Sau đó, Hamas cuối cùng cũng nhượng bộ.

Tuy thỏa thuận lần này chỉ trao trả 50 phụ nữ và trẻ em nhưng giới chức Mỹ tin tưởng đây sẽ là nền tảng để mở đường cho việc thả thêm con tin.