Syria: Liên minh phiến quân tuyên bố chiếm thủ đô Damascus gồm những lực lượng nào?

Bên trong lực lượng đối lập 

Cuộc tấn công diễn ra nhanh chóng từ đầu tuần trước, khiến các lực lượng trung thành với Tổng thống Syria Bashar al-Assad và các đồng minh của ông bị bất ngờ.

Tính đến trưa 8/12, theo giờ Việt Nam, các lực lượng đối lập do Hayat Tahrir Al Sham (HTS) dẫn đầu tuyên bố đã chiếm được thủ đô Damascus.

Lực lượng đối lập tại Syria là liên minh bao gồm nhiều phe phái Hồi giáo dù có sự khác biệt về tư tưởng song tập hợp chiến đấu chống lại chính quyền Tổng thống Bashar al-Assad, tổ chức khủng bố IS và các lực lượng nghi do Iran hậu thuẫn. Dưới đây là một số nhóm tham gia vào liên minh này.

Phe nổi bật nhất trong lực lượng phiến quân Syria là Hayat Tahrir Al Sham (HTS), còn được biết đến với tên gọi Tổ chức Giải phóng Levant. HTS do Abu Mohammad al-Jolani, một chỉ huy quân sự từng chiến đấu cho tổ chức khủng bố al-Qaeda chống lại Mỹ ở Iraq, sáng lập vào năm 2017.

Trước đó, al-Jolani từng thành lập Jabhat al-Nusra, một chân rết của al-Qaeda tại Syria và điều hành hoạt động của Jabhat al-Nusra cho đến khi công khai tách khỏi tổ chức này vào năm 2016 do khác biệt về lý tưởng đồng thời muốn đứng ra chiến đấu chống lại IS.

Dù al-Jolani đã cố gắng tách bạch HTS khỏi al-Qaeda và IS nhưng Mỹ cùng nhiều quốc gia phương Tây năm 2018 vẫn liệt HTS vào danh sách các tổ chức khủng bố và treo thưởng 10 triệu USD cho ai bắt được al-Jolani.

Bên cạnh đó, còn có tổ chức tự xưng là Quân đội Quốc gia Syria (SNA) bao gồm hàng chục phe phái khác nhau về tư tưởng, nhận tài trợ về tài chính và vũ khí từ Thổ Nhĩ Kỳ.

Các phe phái trong SNA bao gồm nhóm Mặt trận Giải phóng Dân tộc (NLF) lại có thêm các phe phái nhỏ như Ahrar al-Sham, vốn công khai mục tiêu lật đổ chính quyền Tổng thống Assad và thiết lập một Nhà nước Hồi giáo cai trị bằng Luật Sharia;

Vấn đề phức tạp là một số thành viên của liên minh nổi dậy cũng đang chiến đấu với lực lượng người Kurd.

Tuần trước, nhóm Quân đội Tự do Syria thông báo đã kiểm soát được thành phố Tal Rifaat cùng nhiều thị trấn, làng mạc tại khu vực phía Bắc tỉnh Aleppo.

Đáng chú ý khu vực này không thuộc quyền kiểm soát của chính quyền Tổng thống Syria Assad mà lại nằm trong tay một phe phái khác là Lực lượng Dân chủ Syria (SDF).

Điều này khiến tình hình xung đột tại Syria càng thêm phức tạp khi SDF bao gồm các chiến binh người Kurd thuộc Đơn vị Bảo vệ Nhân dân (YGP) vốn bị Thổ Nhĩ Kỳ liệt vào danh sách khủng bố.

Tại phía Nam của Syria, các chiến binh từ người thiểu số tôn giáo Druze của nước này cũng gia nhập cuộc nội chiến, theo CNN.

Druze đang chiến đấu tại thành phố as-Suwayda vốn giáp tỉnh Daraa trong khi tại đây có nhiều lực lượng đối lập tuyên bố đã kiểm soát được thành phố Daraa.

Nội chiến tại Syria bắt đầu từ đâu? 

Năm 2011, chính quyền Syria do Tổng thống Bashar al-Assad dẫn đầu đã đập tan các cuộc biểu tình ủng hộ dân chủ, một phần của phong trào Mùa xuân Arab.

Nhưng tình trạng bất ổn đã dẫn đến một cuộc nổi dậy có vũ trang, cuối cùng biến thành một cuộc nội chiến gây chia rẽ với nhiều phe phái phiến quân tham gia, được các thế lực trong khu vực hậu thuẫn. 

Ngoài ra, các tổ chức thánh chiến cực đoan, bao gồm một chi nhánh của Al-Qaeda và phong trào Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, cũng gia vào cuộc nội chiến, khiến tình hình càng thêm phức tạp.

Cuộc nội chiến đã khiến khoảng nửa triệu người thiệt mạng và làm cho gần 7 triệu người khác phải chạy trốn khỏi đất nước để tị nạn. Trong khi đó, tình hình kinh tế khủng hoảng kéo dài. 

Mặc dù phiến quân từng là mối đe dọa nghiêm trọng đối với chính quyền Syria nhưng với sự hỗ trợ từ Nga và Iran, Tổng thống Assad đã dần giành lại quyền kiểm soát khoảng 70% đất nước.

Phiến quân đã bị giới hạn hoạt động tại một số khu vực ở phía Bắc và Tây Bắc Syria, nơi họ bám trụ nhờ sự bảo vệ của Thổ Nhĩ Kỳ. 

Cuộc chiến phần lớn đã rơi vào bế tắc kể từ khi Nga và Thổ Nhĩ Kỳ đóng vai trò trung gian cho lệnh ngừng bắn ở khu vực Idlib tại phía Tây Bắc đất nước vào năm 2020 nhưng vẫn âm ỉ kéo dài. 

Phe đối lập tận dụng cơ hội ngàn năm có một

Trong thời gian đó, HTS dường như đã chuẩn bị cho cuộc tấn công bất ngờ vì có nhiều thông tin nhóm này đã tổ chức các cuộc tập trận lớn diễn ra trong nhiều tuần từ mùa Thu năm nay.

Về tiềm lực, các chuyên gia cho biết lực lượng của HTS chuyên nghiệp hơn đáng kể so với thời điểm ngừng bắn. 

Về thời điểm, các đồng minh của Tổng thống Assad như Nga và Iran đang bị phân tâm vì nhiều cuộc chiến khác. 

Hezbollah, một phong trào có quan hệ mật thiết với Iran và từng là yếu tố quan trọng trong lực lượng của ông Assad, đã bị suy yếu bởi các hoạt động của Israel ở Liban. Israel cũng tăng cường đáng kể các cuộc không kích nhằm vào lực lượng Iran trên bộ ở Syria và còn tấn công các kho vũ khí ở Aleppo.

Dareen Khalifa, một chuyên gia về Syria tại Crisis Group cho biết điều này đã tạo ra một "cơ hội ngàn năm có một" cho quân nổi dậy.