Thuyền viên teo tóp, vận tải biển chưa hết khó

Thuyền trưởng Vũ Phúc Huyên (thứ 3 từ trái sang) của tàu viễn dương Đại Nam thuộc Công ty CP Vận tải biển Việt Nam (VOSCO) tham gia vệ sinh hầm hàng cùng thuyền viên

Thuyền viên bỏ việc do lương thấp

Đại diện Công ty CP Vận tải biển Tân Đại Dương chia sẻ, thời gian qua rất nhiều thuyền viên không còn “mặn mà” với nghề. Nhiều người sẵn sàng bỏ việc bởi các chế độ liên quan đến tiền lương, BHXH không được bảo đảm, thậm chí là bị “ăn quỵt”. Có không ít chủ tàu thuê thuyền viên nhưng phớt lờ không đóng bảo hiểm cho người lao động. Một số công ty thuê tàu kinh doanh, đến khi thua lỗ, đột ngột trả tàu, ngừng hoạt động, nợ lương thuyền viên đến 2 - 3 tháng hoặc không có khả năng chi trả.

“Cách đây hơn 1 năm, từng có trường hợp DN cố tình không trả lương. Thuyền viên đã phản đối bằng cách không cho tàu neo vào bờ. Tuy nhiên, thay vì trả lương cho thuyền viên, chủ tàu lại thuê dân xã hội đến đe dọa, buộc thuyền viên phải bàn giao tàu. Còn tiền công vẫn mất tăm mất tích”, đại diện Công ty Tân Đại Dương nói và cho biết, mức lương dành cho thủy thủ, thuyền viên Việt Nam cũng đang thấp so với mặt bằng chung. Chủ tàu Trung Quốc dù trả thấp cũng khoảng 14-15 triệu/tháng. Còn chủ tàu Nhật Bản, Hàn Quốc khoảng 1.300 - 1.500 USD/tháng. Trong khi đó ở Việt Nam, con số này mới chỉ dao động khoảng 10 triệu/tháng.

“Công việc nặng nhọc, sức khỏe bỏ ra nhiều, trong khi quyền lợi không được đảm bảo, khiến thuyền viên bỏ nghề là điều khó tránh khỏi”, đại diện Công ty Tân Đại Dương chia sẻ.

Dẫn chứng cụ thể hơn, thuyền trưởng Phan Thanh Hải, thuộc Công ty CP Hàng hải Liên Minh cho biết, lương của thủy thủ tàu nội địa hiện tại chỉ hơn 10 triệu/tháng. Trong khi đó, các thủy thủ là trụ cột gia đình, thường xuyên phải đi xa. “Một năm thuyền viên lại chỉ có thể làm việc trên tàu 9 tháng, 3 tháng nghỉ trên bờ không có lương chờ, nên việc duy trì cuộc sống gặp rất nhiều khó khăn, chưa nói đến vấn đề tích lũy cho dự định lâu dài”, thuyền trưởng Hải kể.

Thực tế trên khiến nhiều doanh nghiệp có nhu cầu tuyển thuyền viên, dù tìm kiếm hàng năm trời cũng không bổ sung kịp. Điều này ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất kinh doanh.

Cụ thể hơn, Cục Hàng hải VN cho biết, 5 năm qua, số lượng thuyền viên Việt Nam có chiều hướng giảm mạnh. Nếu năm 2014, số lượng thuyền viên lên đến hơn 45 nghìn người, đến tháng 5/2018, con số này giảm xuống chỉ còn hơn 39 nghìn người. Trong đó, chức danh thủy thủ giảm mạnh nhất.

Ông Vũ Khắc Cường, Trưởng phòng Đăng ký tàu biển và thuyền viên, Cục Hàng hải VN cho biết, lý do số lượng thuyền viên giảm và mất cân bằng là do một bộ phận lớn thuyền viên bỏ nghề. Cùng đó, các trường hàng hải không còn hấp dẫn đối với phần lớn thanh niên.

Cách nào hâm nóng trở lại?

Ông Lê Việt Trung, phụ trách khối thuyền viên, Công ty Vận tải Biển Đông cho rằng, để thị trường thuyền viên bớt khó, các cơ quan chức năng cần đề xuất Chính phủ đưa ra mức lương tối thiểu với các chức danh cấp thấp như: Thủy thủ, tàu máy, có thể từ 600 - 650 USD/tháng. “Mức lương tối thiểu không chỉ là ngưỡng an toàn để người lao động yên tâm trang trải cuộc sống mà còn là cơ sở pháp lý buộc các chủ tàu thiếu trách nhiệm phải đảm bảo đầy đủ thu nhập cho thuyền viên. Đây cũng là nền tảng để các đơn vị đào tạo thu hút nguồn học viên, cải thiện tình hình tuyển sinh “èo uột” của khối ngành hàng hải hiện nay”, ông Trung nói.

Đại diện Công ty CP Vận tải biển Tân Đại Dương cho rằng, thời gian qua đã thực hiện miễn thuế thu nhập cá nhân đối với thuyền viên Việt Nam làm việc trên các hãng tàu nước ngoài. Tuy nhiên, các thuyền viên hoạt động trên các tuyến vận tải nội địa lại chưa được áp dụng. Điều này là bất cập lớn. Mức lương của thuyền trưởng, đại phó trên tàu nội địa hiện đang dao động từ 20 - 30 triệu đồng/người. Nếu được miễn thuế thu nhập, họ sẽ để ra được thêm 2 - 3 triệu đồng/tháng. Con số này tuy không quá lớn, song nó đóng vai trò khích lệ, như một cơ chế đãi ngộ tương xứng với đặc thù công việc của thuyền viên.

Ở một góc độ khác, ông Vũ Đức Then, Phó chủ tịch Hiệp hội Vận tải biển Diêm Điền lại cho rằng, thu nhập của thuyền viên hiện nay chỉ ở mức trung bình, khó thu hút lao động. Nhưng với chủ tàu, việc trả mức lương cao hơn là rất khó, bởi vận tải biển vẫn chưa tìm được đường “thoát lỗ”, nhiều doanh nghiệp đang rất khó khăn. “Đơn cử, cước phí vận chuyển hàng hóa chiều Sài Gòn - Hải Phòng bây giờ chỉ từ 70.000 - 80.000 đồng/tấn hàng, bằng giá của hai bát phở. Ước tính, 1 tấn phương tiện chỉ làm ra 250.000 đồng/tháng. Trong khi, để duy trì hoạt động của tuyến vận tải, chủ tàu phải gánh rất nhiều chi phí từ thuế, khấu hao tàu, lãi suất ngân hàng đến khoản bù lỗ cho những chuyến tàu không đủ hàng”, ông Then nói.

Cũng theo ông Then, nếu không có chính sách hỗ trợ kịp thời về tài chính, thủ tục hành chính từ phía cơ quan quản lý nhà nước, không chỉ thuyền viên bỏ việc gia tăng, mà chính chủ tàu cũng sẽ bị phá sản. Viễn cảnh ngành vận tải biển bị “teo tóp” chỉ là chuyện sớm muộn.

Còn theo ông Bùi Việt Hoài, Phó Tổng giám đốc Vinalines, để thị trường thuyền viên được hâm nóng trở lại, ngoài bảo đảm quyền lợi cho đội ngũ thuyền viên, các cơ sở đào tạo cần liên kết với những DN lớn, có uy tín trong lĩnh vực vận tải biển để các sinh viên có môi trường thực hành chuyên nghiệp; Đồng thời, đảm bảo khi kết thúc khóa học, các sinh viên có đầu ra ổn định để bám trụ với nghề.

3.000 việc làm chờ sinh viên hàng hải, vận tải biển