TP. Hồ Chí Minh: Thu phí vào nội đô để làm gì?

Sở GTVT TP.HCM vừa có văn bản đề xuất UBND TP xin chủ trương xây dựng dự án thu phí ô tô vào trung tâm TP để giảm kẹt xe… Tuy mới chỉ là đề xuất của cấp sở và phải đợi UBND TP.HCM duyệt chủ trương thì mới triển khai nhưng do vấn đề mới, tác động toàn diện đến đời sống người dân nên được dư luận đặc biệt quan tâm.

Theo đề xuất của Sở GTVT TP.HCM, sẽ có 34 cổng thu phí ô tô vào khu vực trung tâm được xây dựng để hạn chế ùn tắc với nguồn vốn 250 tỷ đồng từ nguồn ngân sách thành phố. Các cổng thu phí được xây bao quanh khu vực quận 1, 3 và giáp ranh quận 5, 10 (bao gồm các tuyến đường: Hoàng Sa (dọc kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè) - Nguyễn Phúc Nguyên giao với Cách Mạng Tháng Tám - Ba Tháng Hai - Lê Hồng Phong - Lý Thái Tổ - Nguyễn Văn Cừ - Võ Văn Kiệt - Tôn Đức Thắng). Cách thức này được cho là sẽ tạo thành vành đai khép kín khu vực trung tâm thành phố và một số trục giao thông chính bên ngoài đang thường xuyên kẹt xe.

Để làm rõ hơn về đề xuất này, ngày 18/7, Báo Giao thông có cuộc trao đổi với ông Ngô Hải Đường, Trưởng phòng Quản lý khai thác hạ tầng giao thông đường bộ, Sở GTVT TP.HCM.

“Đã đến lúc cần phải thu phí”

Thưa ông, trước đây đã có 1 doanh nghiệp đề xuất về dự án này nhưng sau đó lại dừng. Nay vì sao Sở đề xuất lại?

Năm 2009, UBND TP.HCM cũng đã có văn bản chấp thuận chủ trương cho Công ty CP Công nghệ Tiên Phong tổ chức nghiên cứu đầu tư thiết bị để thu phí tự động đối với các loại xe ra - vào khu vực trung tâm thành phố nhưng sau đó dự án bị ngưng vì vướng một số khó khăn về cơ chế.

Một trong những khó khăn là mức phí chống ùn tắc không có trong Luật Phí và lệ phí. Bây giờ TP.HCM có thuận lợi là đã có Nghị quyết 54/2017 của Quốc hội về thực hiện cơ chế, chính sách đặc thù, trong đó có nội dung đối với một số loại phí chưa có trong Luật Phí và lệ phí thì cho phép thành phố thông qua HĐND để triển khai. Bên cạnh đó, thành phố đã có kiến nghị bổ sung quy định về chế tài xử phạt vi phạm về việc không chấp hành đóng phí. Cụ thể, thành phố sẽ kiến nghị bổ sung hình thức xử phạt khi Bộ GTVT điều chỉnh Luật GTĐB và Nghị định 46 quy định về xử phạt trong lĩnh vực trật tự ATGT.

Trước khi đưa ra đề xuất này, Sở có tham khảo các cơ quan khác hoặc các chuyên gia giao thông hay Sở tự đề xuất?

Trước khi đưa ra đề xuất này, trong năm 2019, Sở GTVT đã tổ chức nhiều cuộc họp với các chuyên gia giao thông hàng đầu thành phố. Mới đây, Hội đồng tư vấn về giao thông đô thị của TP HCM cũng đã tổ chức kỳ họp lần thứ hai vào ngày 14/6 để lấy ý kiến về đề xuất dự án nói trên. Chủ tịch Hội đồng là Giám đốc Sở GTVT, các thành viên gồm những chuyên gia trong ngành giao thông của thành phố. Trong cuộc họp này có 13/19 thành viên tham dự cơ bản thống nhất nên Sở mới đề xuất.

Trong cuộc họp nói trên, các ý kiến trong Hội đồng đánh giá thế nào về sự cần thiết và thống nhất những nội dung gì?

Hội đồng ủng hộ chủ trương thực hiện đề án thu phí ô tô lưu thông vào trung tâm thành phố để hạn chế ùn tắc giao thông. Trong đó, chỉ thu phí đối với ô tô vào trung tâm, không thu chiều ra, chưa thu phí đối với xe máy. Mức đề xuất tổng dự án là 250 tỷ đồng từ nguồn vốn ngân sách thành phố trong giai đoạn 2019 - 2021 bao gồm các cổng thu phí được thiết kế đa làn, không dừng và một trung tâm điều hành kết nối các cổng, xử lý thông tin và điều hành việc thu phí.

Lần trước đề án được giao cho một doanh nghiệp tư nhân nghiên cứu, vì sao lần này lại được giao cho một đơn vị của thành phố?

Qua cuộc họp, Hội đồng tư vấn đề xuất triển khai thực hiện dự án theo hình thức đầu tư công, giao một đơn vị của thành phố làm chủ đầu tư, quản lý theo quy định. Sau khi thực hiện xong dự án sẽ tổ chức đấu thầu thuê đơn vị vận hành, khai thác và nguồn thu sẽ nộp vào ngân sách thành phố. Việc này nhằm tránh dư luận phản đối tiêu cực và vận dụng kinh nghiệm quốc tế đã triển khai thành công ở một số nước như: Singapore, Thụy Điển, Anh. Hội đồng cũng chọn chủ đầu tư là Trung tâm Quản lý đường hầm sông Sài Gòn (trực thuộc Sở GTVT).

Theo ông khi đã tiến hành thu phí, tình trạng kẹt xe tại khu vực trung tâm thành phố có giảm?

Thực tế, hiện nay tình hình giao thông trong khu vực nội đô đã quá tải. 6 tháng đầu năm, xe ô tô trên địa bàn thành phố tăng trên 15%. Ngoài việc mở đường, làm hạ tầng thì giải pháp hạn chế xe cá nhân cũng được tính đến. Sở nhận thấy đã đến lúc phải bắt đầu nghiên cứu các giải pháp như thu phí ô tô vào trung tâm. Tuy nhiên, đây chỉ là một giải pháp trong tổng thể nhiều giải pháp như phát triển giao thông công cộng, đầu tư hạ tầng, metro, tổ chức giao thông, thu phí đậu xe dưới lòng đường…

Vậy khi nào việc thu phí được thực hiện và mức thu dự kiến là bao nhiêu? Với những gia đình ở vùng lõi nội đô thì sẽ giải quyết thế nào để đảm bảo công bằng cho họ?

Đề xuất lần này Sở mới xin thành phố chấp thuận chủ trương để nghiên cứu. Sau khi thành phố chấp thuận Sở mới bắt đầu nghiên cứu các phương án cụ thể, sau đó mới lấy ý kiến các bên, ý kiến người dân, các cơ quan Trung ương… Tiếp đó, tiến hành nghiên cứu các bước tiếp theo như: Mức phí, thời gian thu phí, số lượng cổng thu phí, chính sách miễn giảm phí, phạm vi ảnh hưởng, các bãi đậu xe khu vực vành đai, kết nối từ trung tâm ra các trạm metro để có kế hoạch kết nối giao thông đồng bộ...

Nguồn thu nộp ngân sách, tái đầu tư hạ tầng giao thông

Đã có ý kiến lo ngại việc thu phí này có thể gây kẹt xe khi các xe qua trạm, bởi việc xây dựng các cổng thu phí có thể chiếm mất diện tích lòng lề đường, ông nghĩ sao?

Những cổng này thiết kế đơn giản, gọn nhẹ giống như những giá long môn biển báo, công nghệ thu hoàn toàn tự động, không gây ảnh hưởng đến các phương tiện giao thông qua lại nên không thể kẹt xe.

Một thuận lợi khác là trên toàn quốc hiện nay đang triển khai thu phí không dừng bằng công nghệ nhận diện vô tuyến (RFID) thống nhất trên cả nước và thống nhất dùng chung với công nghệ thu phí không dừng mà Bộ GTVT đang triển khai.

So với đề án của Công ty Tiên Phong là công nghệ thu phí (OBU), mỗi xe phải mua một thiết bị khoảng hơn 100-200USD thì với công nghệ mới này chúng ta có thể dùng luôn công nghệ đó để thu phí ô tô vào nội đô. Các xe ô tô được dán thẻ miễn phí tại các trạm đăng kiểm mà không phải trả tiền, không phải phát sinh thêm chi phí…

Vậy, những xe không dán thẻ mà cố tình chạy vào nội đô thì xử lý thế nào?

Xe nào không đóng tiền, hệ thống tự động nhận dạng biển số (ANPR) sẽ ghi nhận và thông báo để các cơ quan chức năng xử phạt nguội bằng cách sẽ chuyển hình ảnh, thông tin qua đơn vị đăng kiểm. Nếu chủ xe không đóng phạt thì bên đăng kiểm sẽ từ chối kiểm định xe đến khi nào chủ xe đóng phạt xong. Cách này được cho là đảm bảo khả năng thu phí đa làn không dừng với công suất 1.800 ôtô/ giờ trên một làn.

Nguồn thu của việc thu phí này sẽ được sử dụng vào mục đích gì, thưa ông?

Theo tính toán của đề án, trong năm đầu tiên áp dụng thu phí, lượng ôtô vào khu trung tâm giờ cao điểm sẽ giảm tới 49%, nhường đường cho xe buýt tăng từ 9% lên 15%. Kinh nghiệm các nước khác là kết quả đạt được giảm 30-50% phương tiện đi vào khu trung tâm giờ cao điểm. Tất cả nguồn thu phí trên nộp vào ngân sách, nguồn thu trên sẽ phục vụ phát triển giao thông công cộng cũng như đầu tư xây dựng hệ thống giao thông hạ tầng của thành phố.

Cảm ơn ông!

PGS. TS. Nguyễn Minh Hòa (Phó Chủ tịch Hội quy hoạch và PT đô thị TP HCM):
Nên làm, quan trọng là cách tổ chức

Việc thu phí là nên làm, vấn đề là thời điểm và tổ chức như thế nào. Tôi đang rất phân vân việc Sở GTVT TP đề xuất thu phí vào thời điểm này. Đây mới là mặt chủ trương, còn về vấn đề kỹ thuật cần phải nghiên cứu kỹ, chi tiết. Cách thu phí ở các nước họ không làm trạm thu phí đồ sộ, hệ thống thu là tự động, thuận tiện cho tài xế. Một lưu ý nữa là thành phố có nhiều đường để vào trung tâm chứ không nhất thiết phải đi qua các cổng thu phí này. Do vậy, Sở GTVT nên tính toán kỹ các cổng thu phí cho phù hợp để tài xế không né tránh. Nếu không thì chỉ giảm kẹt xe được ở khu vực này nhưng lại tăng ùn tắc ở khu vực khác.

TS. Vũ Anh Tuấn (Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu GTVT đại học Việt - Đức):
Phải minh bạch nguồn thu

Đây là một trong những giải pháp hạn chế xe cá nhân, đối với nhiều nước họ đã làm thành công. Hạn chế xe cá nhân là việc nên làm, giải pháp hạn chế xe cá nhân là giải pháp mạnh nhất trong tất cả các giải pháp. Tuy nhiên, bất kể giải pháp nào cũng nên xem xét về mặt công nghệ, quản lý, sự ủng hộ của cộng đồng, xã hội. Công nghệ áp dụng phải thông minh, hiện đại, tích hợp, phù hợp với tất cả mọi đối tượng.

Thu phí không đồng nghĩa là cấm xe cá nhân mà mục tiêu hạn chế xe để giảm ùn tắc, cân bằng lại hệ thống giao thông vào giờ cao điểm. Trước đây, đề xuất này đưa ra gặp nhiều phản bác của các chuyên gia, người dân nhưng gần đây nhiều người ủng hộ vì nhận thấy tình trạng ùn tắc quá nghiêm trọng nên sự đồng thuận xã hội sẽ cao hơn.

Vấn đề về nguồn thu cũng rất quan trọng, thành phố phải làm sao để minh bạch hóa nguồn thu, nguồn thu đó có tác dụng để cải thiện hạ tầng giao thông tốt hơn, lúc đấy mới thuyết phục được người dân.

Ông Lâm Thiếu Quân (Tổng giám đốc Công ty CP Công nghệ Tiên Phong):
Trước sau vẫn phải làm

Đề án thu phí ô tô vào nội đô trung tâm TP của chúng tôi được UBND thành phố chấp thuận chủ trương từ năm 2009. Gần 10 năm qua, công ty đã hoàn thiện nội dung nghiên cứu của dự án, giải trình và làm rõ các ý kiến phản biện của các bên. Đề án được ủng hộ, tuy nhiên gặp một số vướng mắc khó khăn về cơ chế, chính sách lúc bấy giờ.

Xét về cái chung, sự cần thiết của đề án thì công ty luôn ủng hộ chủ trương này, trước sau gì thành phố vẫn nên làm bởi tình trạng quá tải giao thông ở khu vực trung tâm đang nghiêm trọng. Công ty khi nghiên cứu cũng từng đề xuất việc thu phí nên giao một cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thực hiện, còn việc bảo trì, vận hành hệ thống kỹ thuật có thể thuê tư nhân. Về cơ bản dự án dựa trên nghiên cứu trước đó của công ty, chỉ khác về hình thức đầu tư công bằng vốn ngân sách Nhà nước.

Ông Nguyễn Văn Hậu (Người dân phường Bến Thành, quận 1):
Chú ý quyền lợi người dân bị ảnh hưởng

Đây là việc rất văn minh, nên làm. Ở các nước như Singapore họ có những điểm cổng trừ phí tự động ở một số tuyến đường vào những giờ cao điểm. Điều này giúp hạn chế việc lưu thông không cần thiết của người dân, nếu muốn đi vào trung tâm thì phải trả phí. Tuy nhiên, thành phố phải nghiên cứu kỹ những khu vực ưu tiên, những gia đình có ô tô ở trong khu vực trạm thu phí, số tiền thu phí phải rõ ràng, phục vụ đầu tư cho giao thông để người dân thấy được việc thu phí là cần thiết mới có thể ủng hộ.

Đỗ Loan (Ghi)

TP.HCM thu phí ô tô vào trung tâm thành phố sau năm 2021?