Vì sao chưa kiểm tra khí thải xe máy đang lưu hành?

Hiện lượng lớn khí thải tại các đô thị là do xe máy, tuy nhiên đến nay chưa có lộ trình cụ thể cũng như cơ sở pháp lý để tiến hành kiểm tra khí thải đối với những xe đang lưu hành. (Xe cũ nát, không đèn, xi nhan... vẫn lưu hành trên đường Liễu Giai, Ba Đình, Hà Nội) - Ảnh: Khánh Linh

Cách đây 8 năm, cơ quan quản lý nhà nước đã đưa mô tô, xe gắn máy đang lưu hành vào “tầm ngắm” kiểm soát khí thải. Thực tế, từ năm 2010, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt đề án kiểm soát khí thải từ mô tô, xe gắn máy đang lưu hành nhưng đến nay vẫn thiếu cơ sở để triển khai...

Xe máy cũ âm thầm thải khói độc

Tại Hà Nội và TP.HCM, PV Báo Giao thông dễ dàng ghi nhận các trường hợp môtô, xe gắn máy lưu thông trên đường thải ra khói đen, trắng mù mịt. Phổ biến nhất là các trường hợp xe số, bên ngoài cũ nát hoặc được lắp thêm giảm xóc phía sau, khung sắt để chở đồ vật nặng. Đáng nói, dù tạo ra các đám khói độc hại trên đường, nhưng gần như không có trường hợp nào bị dừng xe để kiểm tra, xử lý.

Anh Đỗ Văn Ngợi, chủ một cửa hàng sửa chữa xe máy ở đường Bạch Thái Bưởi (Hà Đông, Hà Nội) cho biết, tuần nào cửa hàng anh cũng phải sửa 4-5 xe máy thải ra nhiều khói. “Các xe xả nhiều khói đen hoặc trắng, chứng tỏ xe đang bị trục trặc kỹ thuật. Có thể do bộ lọc gió, chế hòa khí không được bảo dưỡng nên bị bẩn tắc. Nặng hơn là van xăng, giăng, séc-măng bị hở, piston hoặc xi lanh bị mài mòn. Nếu là xe cũ, sử dụng được trên dưới chục năm, chắc chắn phải bổ máy ra làm lại hơi mới sửa được”, anh Ngợi nói.

Khi được hỏi các chủ xe và thợ sửa xe đều không biết xe xả khói thải ở mức nào là ô nhiễm không khí, đến mức nào phải sửa chữa, khắc phục. “Cửa hàng tôi toàn mua xe máy cũ về cho nhân viên chở gas, bình nước lọc đi bán. Có bị phạt gì đâu mà sợ. Chỉ khi nào xe không đi được nữa, khói đen nhiều quá mới đi sửa chữa. Sửa hết khói đen là được”, ông Chu Văn Hợi, chủ cửa hàng bán gas, nước lọc V.H ở khu tập thể thuộc phường Thanh Xuân Bắc, Hà Nội cho biết.

Theo ông Lê Anh Tú, Trưởng phòng Khoa học và môi trường của Cục Đăng kiểm VN, hiện chỉ có mô tô, xe gắn máy được sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới được kiểm soát theo tiêu chuẩn khí thải Euro3 từ 1/1/2017. Xe đạt tiêu chuẩn trên mới được bán ra thị trường, còn đối với xe đã được đăng ký lưu hành chưa bị kiểm soát, kiểm định về khí thải hay an toàn kỹ thuật định kỳ.

Theo Cục Đăng kiểm VN, hiện có khoảng gần 50 triệu mô tô, xe gắn máy đang lưu hành, chiếm đến 95% số lượng xe cơ giới, thải ra 80-90% lượng khí CO, HC và các độc tố có trong xăng, 50% lượng NOx trong tổng lượng phát thải xe cơ giới. Trong đó, các đô thị lớn như Hà Nội và TP.HCM có lượng xe máy tập trung đông đúc, chiếm khoảng 1/4 lượng xe cả nước và có mức gây ô nhiễm từ xe máy khá cao.

Theo Cục Đăng kiểm VN, hiện chỉ có mô tô, xe gắn máy được sản xuất, lắp ráp và nhập khẩu mới được kiểm soát theo tiêu chuẩn khí thải Euro3 từ 1/1/2017 - Ảnh: Tạ Tôn

Vẫn phải chờ quy định trong luật

Tìm hiểu của PV, đề án kiểm soát khí thải mô tô, xe gắn máy đang lưu hành đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định 909 ngày 17/6/2010, với mục tiêu kiểm soát tại các đô thị đặc biệt, loại 1 và loại 2. Giải pháp là xây dựng các mạng lưới kiểm định khí thải xe máy, mục tiêu cụ thể đến năm 2015 khoảng 80-90% xe máy đang lưu hành tại Hà Nội và TP HCM đạt tiêu chuẩn khí thải. Triển khai quyết định trên, Bộ GTVT đã chỉ đạo các cục, vụ chức năng thí điểm mô hình kiểm soát khí thải xe máy, nhiều lần trình phương án cụ thể để triển khai.

Theo Cục Đăng kiểm VN, gần nhất là tháng 9/2016, Bộ GTVT đã hoàn thành lấy ý kiến các bộ, ngành, địa phương về dự thảo phương án kiểm định khí thải xe máy và trình Chính phủ. Lộ trình là từ 1/7/2018 áp dụng đối với xe có từ 175cm3 trở lên, đã có thời gian sử dụng trên 5 năm và lưu thông tại các thành phố loại đặc biệt, loại 1 và loại 2 trên cả nước. Loại xe này phải được kiểm định, cấp chứng nhận về khí thải mới được phép tham gia giao thông. Mức giá kiểm tra, lệ phí cấp giấy chứng nhận, Tem kiểm định là 60.000 đồng/năm.

Ước tính có khoảng 20.000 xe loại này đang lưu hành tại 5 thành phố trực thuộc Trung ương và mức thu trên được xem đủ để bù đắp chi phí kiểm định, quản lý. Tuy nhiên, để triển khai, cần các bộ, ngành xây dựng quy định về kiểm tra, xử lý xe vi phạm; mức giá dịch vụ kiểm tra, lệ phí cấp Giấy chứng nhận xe đạt tiêu chuẩn khí thải.

Sau nhóm phương tiện trên, Bộ GTVT mới đánh giá kết quả thực hiện để nghiên cứu, đề xuất Thủ tướng phương án triển khai giai đoạn sau năm 2020 đối với mô tô, xe gắn máy có dung tích nhỏ hơn 175cm3. 

Theo tìm hiểu của PV Báo Giao thông, chỉ còn ít ngày nữa đến thời hạn triển khai kiểm soát khí thải xe máy như đề xuất trong dự thảo phương án, tuy vậy vẫn chưa có tiến triển. Theo ông Nguyễn Hữu Tiến, Phó vụ trưởng Vụ Môi trường và ông Nguyễn Hữu Trí, Phó cục trưởng Cục Đăng kiểm VN, nguyên nhân chưa triển khai được là do Luật GTĐB hiện hành không có quy định kiểm định khí thải đối với loại nhóm phương tiện trên. Hơn nữa, đây là vấn đề có tác động lớn đến xã hội nên không thể triển khai khi thiếu cơ sở pháp lý.

“Phó Thủ tướng Trịnh Đình Dũng mới đây giao Bộ GTVT nghiên cứu, đề xuất tiêu chuẩn, quy định kiểm định khí thải mô tô, xe gắn máy để đưa vào dự thảo sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật GTĐB. Khi nội dung này được quy định trong luật mới đầy đủ cơ sở pháp lý để triển khai”, lãnh đạo Vụ Môi trường và Cục Đăng kiểm VN thông tin.

Khí thải phương tiện giao thông đang được kiểm soát thế nào?