Vì sao nhiều vụ dừng xe xử phạt giao thông tại Mỹ lại gây ra chết người?

5 năm, 400 vụ cảnh sát bắn chết dân thường

“Mở cửa ngay nếu không anh sẽ bị bắn!”; “Đặt tay lên cửa xe nếu không tôi sẽ nổ súng!”… Đây là những câu cảnh báo điển hình của Cảnh sát Mỹ khi yêu cầu dừng phương tiện để bắt nghi phạm, kiểm tra, xử phạt.

Đáng nói là, những kiểu ra lệnh, sử dụng súng như vậy xuất hiện cả trong những trường hợp người dân vi phạm giao thông đơn giản như lấn làn, vượt tốc độ... và không có vũ trang, dẫn đến những cái kết thương vong.

Theo khảo sát của tờ New York Times, đa phần trường hợp cảnh sát xung đột với dân thường khi họ yêu cầu dừng phương tiện để kiểm tra, xử phạt. Đa số người bị bắn là người da đen.

Thực chất, cảnh sát có lý do lo sợ vì tại Mỹ, người dân được phép sở hữu súng để tự vệ trong khi lực lượng chức năng không biết đối tượng nào đang ở trong xe cũng như người đó có vũ khí hay không.

Riêng trong năm 2021, có 10 cảnh sát tử vong khi yêu cầu dừng phương tiện để kiểm tra vi phạm giao thông. Điển hình là vụ việc xảy ra vào tháng 8, một sĩ quan cảnh sát tại Chicago bị người ngồi trong ô tô bắn khi yêu cầu dừng xe để phạt lỗi phương tiện hết hạn đăng ký.

Nhưng tính trên hàng chục triệu vụ cảnh sát yêu cầu dừng xe để kiểm tra mỗi năm, tỷ lệ cảnh sát bị tấn công dẫn đến tử vong chỉ chưa đầy 1/3,6 triệu vụ. Đó là chưa kể các trường hợp tai nạn nghề nghiệp.

Trong khi đó, số vụ dân thường bị cảnh sát bắn chết trong quá trình làm nhiệm vụ (dù người bị bắn không có vũ khí nóng và không thực hiện hành vi bạo lực) là 400 người trong 5 năm qua.

Tỷ lệ này tương đương hơn 1 người chết/tuần. Hầu hết các sĩ quan đều được miễn trách nhiệm, chỉ có 5 người bị truy tố.

Chưa kể, cơ quan chức năng địa phương còn phải chi ít nhất 125 triệu USD để giải quyết khoảng 40 vụ bắn nhầm và các cáo buộc khác.

Cảnh sát lo sợ quá mức?

Nhìn chung, các bang đều có luật cấm sĩ quan cảnh sát sử dụng vũ lực trừ khi họ có lý do chính đáng để ngăn chặn nguy cơ thương vong nghiêm trọng.

Tuy nhiên, những vụ xả súng chết người cứ tái diễn và cảnh sát hiếm khi bị truy tố là vì lực lượng hành pháp và tư pháp Mỹ thường nghiêm trọng hóa nguy cơ cảnh sát bị đe dọa tính mạng, theo New York Times.

Thông thường, khi dừng xe kiểm tra/xử phạt, Cảnh sát Mỹ chỉ cần tuyên bố tại thời điểm đó, họ nhận thấy có mối nguy hiểm tới tính mạng (chưa cần xét mối đe dọa đó đã xuất hiện hay chưa) là đã đủ để bảo vệ cảnh sát khỏi trách nhiệm nếu sử dụng vũ lực gây chết người.

Theo điều tra của New York Times căn cứ trên dữ liệu video và âm thanh hiện trường, qua phát ngôn của công tố viên, văn bản tại tòa…, tờ báo Mỹ nhận thấy, lời khai của sĩ quan thường không đúng với thực tế.

Nhiều trường hợp cảnh sát tự đặt mình vào nguy hiểm không cần thiết. Chẳng hạn như, họ đứng chặn trước mũi xe đang chạy hay cố với vào bên trong qua cửa ô tô rồi xả súng và gọi đó là hành động tự vệ. Không ít cảnh sát đã làm quá so với thực tế.

Nguyên nhân khác khiến cảnh sát vội vàng dùng súng là do chương trình đào tạo cảnh sát phản ứng trong trường hợp khẩn cấp chưa sát với thực tế. Các sĩ quan chỉ huy, giảng viên đào tạo thường chỉ dựa trên thông tin thống kê chưa đầy đủ, qua những video cảnh sát bị bắn chết đẫm máu để dựng lên tình huống xấu nhất và đưa ra biện pháp đối phó.

Gần đây, xu hướng đào tạo có phần thay đổi. Sau áp lực lớn từ làn sóng biểu tình dữ dội, phản đối cảnh sát bắn chết thanh niên da màu Michael Brown năm 2014 và nhiều cuộc tuần hành vì quyền của người da đen gần đây, một số đơn vị chuyển hướng, khuyên sĩ quan hãy tìm cách để hạn chế xung đột xảy ra, chẳng hạn như chú tâm lắng nghe người vi phạm hơn là chỉ đưa ra mệnh lệnh.

Một số đơn vị cũng tăng cường hướng dẫn sĩ quan không quá gắt gao, tìm mọi cách bắt nghi phạm phải dừng xe ngay mà có thể để họ đi rồi lần dấu vết, lựa tình huống an toàn hơn để bắt giữ, tránh xung đột hoặc truy đuổi tốc độ cao trên đường gây mất ATGT.

“Chỉ cần biết biển số xe của nghi phạm là biết được nơi ở. Cảnh sát có thể lần đến nhà trong 45 phút, từ đó tránh xung đột không cần thiết, ông Scott Bieber, Cảnh sát trưởng Walla Walla, Washington nhận định.

Video cảnh sát thị trấn Windsor, bang Virginia, Mỹ dùng súng, xịt hơi cay bắt sĩ quan quân đội Mỹ dừng xe:

Video cảnh sát Mỹ cận kề sinh tử vì vô tình hít phải ma túy khi khám xe