Vì sao phim tài liệu chưa “sống” được ở rạp?

Cảnh phim “Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng”, bộ phim dù gây tiếng vang tại rạp chiếu nhưng chỉ mang về Bằng khen của Cánh Diều vàng 2014

Cánh Diều vàng là một trong những giải thưởng về điện ảnh được đánh giá cao tại Việt Nam bởi tính chuyên môn. Thế nhưng, giải thưởng này chưa đủ để chắp cánh cho các phim tài liệu Việt được ra rạp, đến gần hơn với công chúng.

Phim cháy vé, chưa chắc ẵm giải

Những ngày cuối tháng 3, bộ phim tài liệu điện ảnh Chuyện ngày hôm qua của cặp đôi đạo diễn Đặng Linh - Hồng Thăng ra rạp đã nhanh chóng thu hút được sự quan tâm của đông đảo khán giả. Đã từ lâu, một bộ phim tài liệu mới nhận được sự quan tâm đến thế. Cũng từ lâu, phim tài liệu mới có thể gây chú ý ở rạp chiếu đến thế kể từ sau thành công của Lửa thiện nhân (2015 - đạo diễn Đặng Hồng Giang). Chuyện ngày hôm qua được giới chuyên môn đánh giá tốt về yếu tố đề tài, góc nhìn và nghệ thuật. Bởi thế, không ít người tin tưởng phim có thể giành chiến thắng tại giải thưởng Cánh Diều vàng 2016 sắp diễn ra vào tháng 4 tới đây.

Là một trong những phim tài liệu được chiếu thương mại hiếm hoi tham gia giải thưởng Cánh Diều vàng 2016, nhưng nhà sản xuất vẫn tỏ ra khá e dè về sự thành công của phim tại giải thưởng này. Bởi vì rõ ràng, việc ra rạp không phải là tiêu chí để đánh giá một bộ phim tài liệu có thể đạt giải thưởng hay không. Nhiều năm qua, hầu hết các phim tài liệu đạt giải thưởng đều được công chiếu trên truyền hình như: Giọt nước giữa đại dương (đạo diễn - NSND Đào Trọng Khánh); Những người giữ biển, Những người chốt giữ thành cổ (đạo diễn - NSƯT Phạm Huyên); Từ trái tim đến trái tim, Mộ gió (đạo diễn Nguyễn Hữu Phần),… Trong khi đó, những phim từng gây tiếng vang tại rạp chiếu như: Chuyến đi cuối cùng của chị Phụng (2014), dù cháy vé tại TP HCM trong nhiều tuần liền và thu hút hàng nghìn khán giả Hà Nội đến với khán phòng của Trung tâm Văn hóa Pháp, nhưng cuối cùng, phim chỉ nhận được Bằng khen tại Lễ trao giải Cánh Diều vàng 2014.

Thế mới thấy, không phải phim tài liệu nào ra rạp cũng có thể đạt giải. Dù vậy, việc phim tài liệu đưa ra rạp chiếu thương mại đã là một “đẳng cấp khác, không phải ai và không phải phim nào cũng làm được” như lời NSND Nguyễn Như Vũ, quyền Tổng Giám đốc Hãng phim Tài liệu và Khoa học T.Ư khẳng định.

Có giải thưởng, ra rạp vẫn là mơ ước

Trên thế giới, khán giả vẫn kéo nhau đến rạp thưởng thức những bộ phim tài liệu. Năm 2015, phim tài liệu Amy, bộ phim về ca sĩ Amy Winehouse đã trở thành phim tài liệu của Anh ăn khách nhất mọi thời đại khi công chiếu, đạt doanh thu phòng vé hơn 3 triệu bảng Anh (gần 90 tỷ đồng). Cũng với đề tài về nghệ sĩ, phim tài liệu One Direction: This Is Us đã thu về doanh thu 31,4 triệu USD trên toàn thế giới. Hay bộ phim My Love, Don’t Cross That River, kể về cuộc sống lãng mạn có thực của vợ chồng ông Jo Byeong Man (98 tuổi) và bà Kang Gye Yeol (89 tuổi) cũng trở thành hiện tượng điện ảnh vào cuối năm 2014 tại Hàn Quốc. Chỉ trong tuần đầu công chiếu, bộ phim đã thu về 4,6 triệu USD, đứng đầu doanh thu phòng vé xứ Hàn. Không chỉ vậy, phim cũng nằm trong Top 10 BXH doanh thu phòng vé ở Bắc Mỹ trong tuần mở màn đầu tiên.

Thế nhưng, tại Việt Nam, dòng phim tài liệu tìm thấy tại rạp là điều hiếm hoi. NSND Nguyễn Như Vũ lý giải, khán giả xem phim ngoài rạp chủ yếu độ tuổi từ 15-25, không phải ai cũng thích xem phim tài liệu. Cộng thêm thói quen ra rạp xem phim tài liệu của khán giả lâu nay vẫn ì trệ, các rạp chiếu phim e ngại. Cùng đó, phim tài liệu ở Việt Nam muốn ra rạp phải biết chọn đề tài, đối tượng và thời điểm. “Phim Chuyện ngày hôm qua ra rạp đúng dịp tròn 1 năm ngày mất của Trần Lập, nên nhận được sự quan tâm, còn phim hay chỉ là một phần thôi”, NSND Nguyễn Như Vũ chia sẻ.  

Trong khi đó, NSND Đào Trọng Khánh phân tích, phim tài liệu Việt chưa thực sự hấp dẫn người xem, thiếu tư tưởng, sự đột phá mới mẻ. Lứa đạo diễn làm phim chất lượng và chuyên nghiệp hiện nay không nhiều. Còn những phim có tính chất nghệ thuật, đạt giải nhưng khoác mác tuyên truyền nên khó ra rạp thương mại.

Có lẽ bởi vậy, cho đến giờ, dù phim tài liệu được giới chuyên môn đánh giá cao và đạt giải thưởng ở Bông Sen vàng, Cánh Diều vàng thì việc đưa nó ra rạp vẫn là ước mơ của nhiều nhà làm phim.

Xem thêm video:

Phim tài liệu về Trần Lập “cháy vé” khi ra rạp