"Làng chém lợn" xôn xao trước tin Thành Hoàng là tướng cướp

Bìa cuốn sách Hội hè đình đám bản in năm 1974 (ảnh trái) và bản in 2005 (ảnh phải) của NXB Trẻ đều viết Thành hoàng làng Niệm Thượng là tướng cướp.

Bấy lâu nay, người dân làng Ném Thượng vẫn được ông cha truyền lại rằng: Thành hoàng làng mà họ đang thờ là tướng quân Đoàn Thượng thời nhà Lý. Sau khi đánh thắng giặc, tướng quân về đến làng thì cho quân dừng nghỉ ngơi. Tại đây, tướng Đoàn Thượng đã chém lợn để khao quân cùng dân làng mừng chiến thắng.

Tuy nhiên, trong cuốn sách Hội hè đình đám của nhà nghiên cứu Văn hóa Toan Ánh (in tại nhà in sao Mai, Thủ Đức, phát hành ngày 1/11/1974) lại viết rằng: Thành hoàng làng Ném Thượng là một tên tướng cướp có tên Lý Công chứ không phải tướng quân Đoàn Thượng đời nhà Lý như người dân nói.

Theo cuốn sách này của Toan Ánh: “Làng Niệm Thượng, tổng Khắc Niệm, huyện Võ Giàng, tỉnh Bắc Ninh (Hà Bắc), tục gọi là làng Ném, mở hội vào các ngày mồng 5, mồng 6 tháng Giêng.

Làng này nằm bên tỉnh lộ đi từ Bắc Ninh tới Thuận Thành cách tỉnh lỵ vào khoảng trên mười cây số. Dân làng không đông lắm vào khoảng trên năm trăm người, quanh năm sống về nghề canh nông. Dân làng chia làm hai giáp.

Thành Hoàng làng này, họ Lý, không rõ tên gì nhưng được gọi là Lý Công, lúc sinh thời làm nghề ăn cướp, chết gặp giờ linh nên được dân làng thờ phụng. Lý Công quê ở làng Châm Khê cùng huyện, thường kiếm ăn ở các làng quanh vùng. Một hôm Lý Công đi ăn cướp, bị dân chúng và khổ chủ đuổi đánh ráo riết chạy bán sống bán chết, chạy đến núi Nghè gần làng Niệm Thượng. Tới núi, Lý Công tìm chỗ ẩn núp, dân chúng kiếm không ra. Tuy kiếm không ra, nhưng mọi người đều biết họ Lý ẩn ở trên núi, nên cùng nhau vây quanh ngọn núi canh chừng.

Bị vây, ẩn mãi trên núi, tên cướp họ Lý không có gì ăn đang lo chết đói. May thay giữa lúc đói lòng, một con lợn lớn không hiểu từ đâu đi tới, đi từ trong bụi rậm ra. Chàng cướp ta không để lỡ cơ hội, lập tức, sẵn dao dài trong tay, chém một nhát ngang mình lợn, con lợn bị chặt làm đôi, đầu với hai chân trước rời khỏi mình. Chém xong chàng lột bì lợn bỏ đi lấy thịt ăn sống.

Không thấy thần tích nhắc tới, sau này Lý công bị chết ra sao, chỉ biết khi chết gặp giờ linh nên được dân làng Niệm Thượng thờ làm Thành Hoàng”.

Chính vì thế trong phần Những cổ tục, Toan Ánh viết: “Hội làng Niệm Thượng ngoài những lễ nghi thường lệ có những cổ tục nhắc lại kỷ niệm lúc sinh thời của Lý Thành Hoàng... Trong hội làng Tích Sơn, huyện Tam Dương, tỉnh Vĩnh Yên, cũng có tục chém lợn chúng tôi đã nhắc qua, nhưng tục chém lợn ở làng Niệm Thượng khác hẳn tục chém lợn ở làng Tích Sơn. Con lợn hy sinh ở làng Niệm Thượng khác hẳn tục chém lợn ở làng Tích Sơn. Con lợn hy sinh ở làng Niệm Thượng khi bị chém còn đang bị nhốt ở trong cũi, và ở đây một năm chém hai con lợn do hai giáp trong làng. Tục này nhắc lại lúc Lý Công bị đói đã chém con lợn ở núi Nghè”.

Nghi lễ chém lợn tại lễ hội.

Năm 2005, bản in Hội hè đình đám được NXB Trẻ phát hành lại cũng giữ nguyên nội dung như trên.

Trao đổi với PV về thông tin này, ông Nguyễn Văn Hưng, 85 tuổi, một bô lão làng Ném Thượng cho hay: “Lễ hội này nhằm tưởng nhớ công ơn ngài Lý Đoàn Thượng chứ không phải Lý Công. Sau khi đánh thắng giặc, ngài đã về đây giết lợn khao quân. Người dân làng đã vinh danh ông là thành hoàng làng và lễ hội là để tưởng nhớ vị thành hoàng làng này”.

Ông Nguyễn Văn Chương – Phó Chủ tịch UBND phường Khắc Niệm cho hay, các thế hệ đi trước trong tổ dân phố Thượng đều truyền lại rằng, đình làng thờ vị tướng quân Đoàn Thượng chứ không hề có tích nào nhắc đến thờ tướng cướp.

Ông Nguyễn Đình Lợi (61 tuổi), Chi hội trưởng Chi hội người cao tuổi khu phố Thượng, Phó ban tổ chức lễ hội khẳng định: Đây là lễ hội truyền thống có từ hơn 800 năm trước, do chiến tranh nên mới được khôi phục trong thời gian gần đây. Những nghi thức trong lễ hội là nét văn hóa truyền thống được lưu truyền qua nhiều đời nay. Trước đây, người dân phố Thượng chưa bao giờ nghe thấy thông tin cho rằng thành hoàng làng của họ là một người hành nghề ăn cướp.

Trước một số thông tin cho rằng “thành hoàng làng Ném Thượng là cướp”, ông Nguyễn Đình Lợi cho biết, làng Ném Thượng (tổ dân phố Thượng) dự kiến sẽ tổ chức một cuộc họp để tìm hiểu cụ thể về thông tin này.

Ông Lợi cho biết thêm, theo các bậc cao niên truyền lại thì tên làng qua các thời kỳ như tổ dân phố Thượng, Ném Thượng, Niệm Thượng… đều xuất phát từ tên của vị tướng quân Đoàn Thượng. Bên cạnh đó, ông Lợi khẳng định, hiện nay đình làng còn lưu giữ 4 đạo sắc phong do Viện Hán Nôm (Viện nghiên cứu Hán Nôm) chuyển về. Các đạo sắc phong này đều thể hiện, đình làng Ném Thượng thờ vị tướng quân Đoàn Thượng.

Hà Nội chấn chỉnh công tác quản lý trông giữ xe mùa lễ hội