Án oan chủ yếu là giết người, hiếp dâm...không quả tang

Ông Phan Văn Lá 21 năm làm "bị can" oan vẫn chưa được bồi thường

Sáng nay (5/6), Quốc hội đã nghe Báo cáo của Ủy ban thường vụ Quốc hội về tình hình oan, sai trong việc áp dụng pháp luật về hình sự, tố tụng hình sự và việc bồi thường thiệt hại cho người bị oan trong hoạt động tố tụng hình sự theo quy định của pháp luật, đồng thời dành thời gian thảo luận tại hội trường về nội dung này.

3 năm – 71 người bị oan

Trình bày báo cáo về tình hình oan, sai, Chủ nhiệm Ủy ban tư pháp Nguyễn Văn Hiện cho biết thực tế hiện nay, việc phòng chống oan, sai, bỏ lọt tội phạm còn hạn chế, bất cập. 

Báo cáo trước Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp cho biết trong kỳ giám sát, các cơ quan tiến hành tố tụng khởi tố, điều tra 219.506 vụ với 338.379 bị can. Trong đó, số vụ làm oan người vô tội trong 3 năm có 71 trường hợp, chiếm 0,02%. Cụ thể, CQĐT đình chỉ 31 bị can do không có sự việc phạm tội, 12 bị can do hết thời hạn điều tra không chứng minh được bị can đã thực hiện tội phạm; VKS đình chỉ 9 bị can do không có sự việc phạm tội; 19 trường hợp TA tuyên không phạm tội và bản án đã có hiệu lực pháp luật.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp, số người bị oan trên chủ yếu thuộc loại án giết người, cướp tài sản, hiếp dâm trẻ em không quả tang mà quá trình điều tra gặp nhiều khó khăn và loại án về kinh tế do chủ quan của người tiến hành tố tụng nhận thức không đúng, chưa phân biệt được vi phạm pháp luật và hành vi phạm tội đã hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế thành các tội lừa đảo, lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản; có một số trường hợp làm oan khác là do người tiến hành tố tụng áp dụng pháp luật đơn thuần, chỉ chú ý đến hậu quả xảy ra, không xem xét lỗi và điều kiện khách quan dẫn đến hành vi vi phạm trong các trường hợp như gây thương tích nhẹ, vi phạm quy định về điều khiển phương tiện giao thông đường bộ…

Ngoài các trường hợp bị oan nêu trên, qua giám sát cho thấy tình trạng khởi tố, điều tra, đình chỉ điều tra, đình chỉ vụ án do hành vi không cấu thành tội phạm, do miễn trách nhiệm hình sự có dấu hiệu làm oan người vô tội.

Ông Nguyễn Văn Hiện đánh giá, trong 3 năm còn để xảy ra 71 người bị oan và một số trường hợp khác có dấu hiệu bị oan đang được xem xét, giải quyết đã cho thấy tình hình làm oan người vô tội trong hoạt động tố tụng hình sự hiện nay còn nghiêm trọng. Các trường hợp làm oan đều là nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến danh dự, nhân phẩm, sức khỏe, tài sản của người dân bị oan; có một số vụ đặc biệt nghiêm trọng gây bức xúc trong dư luận, gây mất lòng tin của nhân dân đối với công lý, giảm sút uy tín của cơ quan bảo vệ pháp luật, điển hình như vụ 7 thanh niên bị bắt giam oan trong vụ giết người, cướp tài sản xảy ra năm 2013 tại tỉnh Sóc Trăng.

Có người 21 năm bị oan vẫn chưa được bồi thường

Liên quan đến vấn đề bồi thường cho người bị oan trong tố tụng hình sự, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá việc bồi thường cho người bị oan còn có một số tồn tại, hạn chế.

Những vụ án oan sai tuy ít nhưng làm mất lòng tin của nhân dân vào công lý

Nhiều trường hợp, việc giải quyết bồi thường còn chậm; có vụ đã kéo dài 9 năm như vụ ông Lương Ngọc Phi (Thái Bình) đến nay vẫn chưa giải quyết xong việc bồi thường. Có trường hợp còn đùn đẩy trách nhiệm giải quyết bồi thường giữa các cơ quan tố tụng làm kéo dài việc bồi thường, ảnh hưởng đến quyền lợi của người bị oan như vụ ông Phan Văn Lá (Long An) đã 21 năm làm “bị can”, đến nay chưa được bồi thường.

Có một số trường hợp người bị oan chưa được tạo điều kiện về thủ tục, xác nhận giấy tờ làm căn cứ yêu cầu bồi thường; việc lập hồ sơ đề nghị, thẩm định hồ sơ của các cơ quan có thẩm quyền trước khi chuyển sang cơ quan Tài chính cấp kinh phí chi trả tiền bồi thường còn chậm so với thời hạn luật định, gây khó khăn cho cơ quan có trách nhiệm bồi thường và bức xúc cho người bị oan.

Qua giám sát cho thấy việc xử lý khiếu nại, tố cáo còn cho thấy, số đơn đề nghị bồi thường còn nhiều, có trường hợp gay gắt, kéo dài nhưng chậm được cơ quan có trách nhiệm xem xét, trả lời.

Luật hóa "quyền im lặng" sẽ giảm được oan sai