Chi tiêu lãng phí vì coi ngân sách là "tiền chùa"

Đại biểu Vũ Tiến Lộc phát biểu thảo luận

Ngày 29/10, Quốc hội thảo luận về kết quả thực hiện dự toán ngân sách Nhà nước 2018; Đánh giá giữa kỳ thực hiện kế hoạch đầu tư công trung hạn, tài chính quốc gia 5 năm giai đoạn 2016-2020. Dù ghi nhận các kết quả đạt được nhưng nhiều ĐBQH thẳng thắn cho rằng, sử dụng ngân sách còn lãng phí do tư duy coi ngân sách là "tiền chùa".

Nghịch lý khiến ngân sách khó bền vững

ĐB Nguyễn Thị Mai Hoa (Đồng Tháp) nhìn nhận, có khá nhiều nghịch lý khiến cho ngân sách Nhà nước khó bền vững, đơn cử như tốc độ tăng chi cân đối ngân sách trung bình lớn hơn tốc độ tăng thu cân đối ngân sách trung bình, hay tốc độ tăng chi thường xuyên cao hơn thu thường xuyên, chi thường xuyên tăng trong lúc chi đầu tư giảm.

Đặc biệt, bà Hoa cho rằng, chúng ta đã sử dụng ngân sách một cách lãng phí do tư duy “coi ngân sách là tiền chùa”; Lãng phí do chi sai mục đích, chi để phục vụ bệnh thành tích hoặc bệnh hình thức, như tổ chức rất nhiều sự kiện, những lễ kỉ niệm, những lễ đón nhận danh hiệu một cách hoành tráng, rầm rộ, các hoạt động thăm hỏi thì rình rang và xây dựng các trụ sở nhiều hơn là thực hiện các chính sách an sinh.

Bà Hoa cũng không đồng tình cách đánh giá hiệu quả sử dụng ngân sách hiện nay khi chủ yếu đánh giá dựa trên tỷ lệ giải ngân và khi cần tiết kiệm thì thực ra chỉ là cắt giảm hoạt động một cách cơ học. Trong khi, lẽ ra hiệu quả đầu tư phải được đánh giá qua sản phẩm thu được từ tiền ngân sách như thế nào. Từ thực tiễn đó, bà đề nghị Chính phủ tăng cường kỷ luật, kỷ cương, kiên quyết chống lãng phí và xác định rõ trách nhiệm của các bộ, ngành, các địa phương trong quản lý ngân sách và đẩy nhanh tiến độ giao tự chủ gắn trách nhiệm giải trình, khoán chi gắn với cơ chế thanh tra, giám sát chặt chẽ.

Không ít dự án BT bị biến tướng thành giao dịch ngầm

Đề cập đến hiệu quả đầu tư công, ĐBQH Vũ Tiến Lộc, Chủ tịch Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam - VCCI lưu ý, dù được chỉ ra từ lâu nhưng đến nay, hiệu quả đầu tư công vẫn là một vấn đề đáng lưu tâm. Nhiều dự án chưa có tính cấp thiết hay có giá trị sử dụng không cao như tượng đài hay quảng trường vẫn được xây dựng. Bên cạnh đó, số lượng các dự án đầu tư bị đội vốn, bị chậm tiến độ rất nhiều.

ĐB Mai Sỹ Diến (Thanh Hóa) nêu một số dự án BT và cho rằng, đang có khoảng trống pháp lý trong vấn đề sử dụng tài sản công để thanh toán cho nhà đầu tư. Ông dẫn chứng, báo cáo của Kiểm toán Nhà nước công bố gần đây có đến 90% dự án BT đều lựa chọn nhà đầu tư qua chỉ định thầu dù pháp luật có quy định cả hình thức đấu thầu công khai. Bên cạnh đó quy định về thời điểm giao đất để thanh toán dự án BT và thời điểm giao dự án BT còn bất cập, không rõ ràng dẫn đến việc thanh toán dự án BT bằng quỹ đất không đảm bảo các nguyên tắc của pháp luật. “Không ít dự án BT đang bị biến tướng thành cuộc giao dịch ngầm theo cơ chế xin - cho giữa doanh nghiệp và cơ quan quản lý nhà nước, gây thất thoát nguồn đầu tư công và tài sản công rất lớn”, ông Diến nói.

Dẫn kết quả kiểm toán 30 dự án BT, trong đó Kiểm toán Nhà nước kiến nghị xử lý tài chính 4.515 tỷ đồng, ông Diến khẳng định, việc thực hiện dự án BT chưa thực sự giảm đáng kể gánh nặng cho ngân sách. Vì vậy, ông kiến nghị xem xét có nên tiếp tục thực hiện các dự án BT như thời gian qua, hoặc phải có thể chế mới để siết lại kẽ hở trong quản lý.

ĐB Nguyễn Ngọc Phương (đoàn Quảng Bình) bày tỏ sự băn khoăn về con số các dự án yếu kém, thua lỗ. Theo ông Phương, đầu nhiệm kỳ này các cơ quan chức năng chỉ nêu ra 5 dự án thua lỗ, kém hiệu quả, sau đó tăng dần thành 12 dự án. Đến tháng 10/2017, Bộ KH&ĐT lại công bố tình trạng đầu tư không hiệu quả trước nhiệm kỳ này không phải là 12 dự án mà 72 dự án, gây thất thoát 42 nghìn tỷ đồng, làm tăng gánh nặng trong ngân sách, nhiều dự án dang dở, chậm tiến độ. “Chúng ta cần thống kê rõ ràng, cụ thể, có bao nhiêu dự án đầu tư có hiệu quả, bao nhiêu đầu tư thua lỗ. Bao nhiêu dự án cần được xem xét, kiến nghị, điều tra, xem xét và truy tố”, ông Phương đề nghị.

Vẫn nặng tư tưởng ỷ lại, trông chờ vào ngân sách