Điều gì đang chờ đợi thị trường trái phiếu trong năm 2025?

Áp lực lớn từ đáo hạn trái phiếu

Thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam năm 2024 ghi nhận sự phục hồi mạnh mẽ sau giai đoạn khủng hoảng 2022-2023, thể hiện rõ qua sự sụt giảm đáng kể số lượng trái phiếu chậm trả mới phát sinh.

Theo thống kê từ VIS Rating, số tổ chức phát hành (TCPH) lần đầu rơi vào tình trạng chậm trả trong năm 2024 là 21, giảm đáng kể so với con số 79 của năm trước. Tâm lý thị trường cải thiện rõ rệt, phản ánh qua sự gia tăng tổng giá trị phát hành mới và thanh khoản trên thị trường thứ cấp cũng có nhiều chuyển biến tích cực.

Tổng giá trị trái phiếu phát hành trong năm 2024 đạt 472.000 tỷ đồng, tăng gần 40% so với năm 2023. Trong khi đó, 83% lượng trái phiếu chậm trả có tỷ lệ thu hồi nợ gốc dưới 5% so với tổng giá trị.

Về hồ sơ tín nhiệm của các TCPH, tỷ lệ TCPH có xếp hạng tín nhiệm ở mức "dưới trung bình" hoặc thấp hơn trong năm 2024 là 25%, cải thiện so với mức 34% của năm trước. Tuy nhiên, một số tổ chức, bao gồm cả các tổ chức tài chính (FI) và doanh nghiệp phi tài chính, vẫn có các chỉ tiêu tín nhiệm yếu hơn so với năm 2023.

Trên thị trường thứ cấp, giá trị giao dịch trung bình hàng ngày tăng mạnh lên 6.000 tỷ đồng, so với mức 2.300 tỷ đồng của năm trước. Đáng chú ý, 75% tổng giá trị giao dịch trên thị trường thứ cấp đến từ trái phiếu của ngành ngân hàng và bất động sản.

Dữ liệu từ VIS Rating cũng cho thấy, 72% tổng giá trị lưu hành trên thị trường tập trung vào nhóm ngân hàng và bất động sản nhà ở. Cụ thể, lĩnh vực ngân hàng chiếm 526.000 tỷ đồng, bất động sản nhà ở đạt 400.000 tỷ đồng, bất động sản du lịch nghỉ dưỡng là 62.000 tỷ đồng, xây dựng 58.000 tỷ đồng, năng lượng 57.000 tỷ đồng, tổ chức tài chính khác 32.000 tỷ đồng và các lĩnh vực khác chiếm 159.000 tỷ đồng.

Năm 2025, dự kiến có 217.000 tỷ đồng trái phiếu đáo hạn, trong đó bất động sản nhà ở chiếm khoảng 100.000 tỷ đồng, ngân hàng 30.000 tỷ đồng, xây dựng 10.000 tỷ đồng, bất động sản du lịch nghỉ dưỡng 30.000 tỷ đồng, năng lượng 7.000 tỷ đồng và các ngành khác 50.000 tỷ đồng.

Đáng chú ý, phần lớn lượng trái phiếu chậm trả đáo hạn trong năm 2025 không có tài sản đảm bảo, trong đó 82% thuộc lĩnh vực bất động sản nhà ở, 8% là bất động sản du lịch nghỉ dưỡng, 6% thuộc ngành xây dựng...

VIS Rating nhấn mạnh rằng Luật Chứng khoán sửa đổi, có hiệu lực từ ngày 01/01/2025, được kỳ vọng sẽ nâng cao tính minh bạch của thị trường, góp phần thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Luật mới sẽ tăng cường quản lý đối với hoạt động phát hành và đầu tư trái phiếu, đồng thời khuyến khích việc sử dụng xếp hạng tín nhiệm để đánh giá rủi ro đầu tư.

Vẫn nhiều thách thức cho thị trường trái phiếu

Sau những nỗ lực của các cơ quan quản lý nhằm tháo gỡ khó khăn, thị trường trái phiếu doanh nghiệp đã dần phục hồi trong năm 2023 và 2024. 

Tuy nhiên, theo Chứng khoán VNDirect, vẫn còn nhiều thách thức cần vượt qua để thị trường có thể bứt phá mạnh mẽ hơn vào năm 2025.

Một trong những rào cản lớn nhất là niềm tin của nhà đầu tư chưa thực sự vững chắc. Dù các cơ quan chức năng đã xử lý hàng loạt vi phạm trong lĩnh vực trái phiếu doanh nghiệp, rủi ro trễ hạn thanh toán vẫn ở mức cao, đặc biệt trong nhóm doanh nghiệp bất động sản. Điều này khiến nhà đầu tư vẫn giữ tâm lý thận trọng khi tham gia thị trường. 

Để khôi phục hoàn toàn niềm tin, cần thêm thời gian cùng với những chính sách minh bạch và hiệu quả hơn nhằm đảm bảo quyền lợi cho các bên tham gia.

Bên cạnh đó, việc siết chặt các điều kiện phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ dành cho nhà đầu tư chuyên nghiệp là cá nhân có thể làm giảm đáng kể nguồn cung trái phiếu trong thời gian tới. Các quy định mới được đưa ra nhằm nâng cao chất lượng trái phiếu và hạn chế rủi ro, nhưng đồng thời cũng khiến nhiều doanh nghiệp khó tiếp cận nguồn vốn thông qua kênh trái phiếu riêng lẻ.

Theo Luật Chứng khoán sửa đổi (Luật số 56/2024/QH15), nhà đầu tư chứng khoán chuyên nghiệp là cá nhân chỉ được phép mua, giao dịch và chuyển nhượng trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ nếu trái phiếu đó thuộc một trong hai trường hợp: (1) có xếp hạng tín nhiệm và tài sản bảo đảm, hoặc (2) có xếp hạng tín nhiệm và được bảo lãnh thanh toán bởi một tổ chức tín dụng.

Trong khi đó, theo Nghị định 65/2022/NĐ-CP, trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ phát hành cho nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp chỉ được yêu cầu xếp hạng tín nhiệm trong một số trường hợp nhất định. Cụ thể, tổ chức phát hành hoặc trái phiếu đăng ký chào bán phải được xếp hạng tín nhiệm nếu:

Tổng giá trị trái phiếu huy động theo mệnh giá trong 12 tháng vượt 500.000 tỷ đồng và lớn hơn 50% vốn chủ sở hữu, căn cứ theo báo cáo tài chính gần nhất đã được kiểm toán hoặc soát xét. Tổng dư nợ trái phiếu theo mệnh giá tại thời điểm đăng ký chào bán vượt 100% vốn chủ sở hữu, dựa trên báo cáo tài chính gần nhất đã được kiểm toán hoặc soát xét.

Như vậy, so với các quy định trước đây trong Nghị định 65/2022/NĐ-CP và Nghị định 153/2020/NĐ-CP, điều kiện phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ tiếp tục bị siết chặt hơn. Theo đó, trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ dành cho nhà đầu tư cá nhân chuyên nghiệp giờ đây không chỉ bắt buộc có xếp hạng tín nhiệm mà còn phải có tài sản bảo đảm hoặc được ngân hàng bảo lãnh thanh toán. 

Việc này có thể giúp thị trường trở nên minh bạch hơn, nhưng cũng sẽ tạo áp lực lớn đối với các doanh nghiệp muốn huy động vốn qua kênh trái phiếu, đặc biệt là các doanh nghiệp có năng lực tài chính trung bình hoặc không có tài sản thế chấp đủ mạnh.

Dưới tác động của các quy định mới, thị trường trái phiếu doanh nghiệp trong năm 2025 sẽ đứng trước hai xu hướng chính: một mặt, chất lượng trái phiếu được nâng cao, góp phần tăng độ an toàn cho nhà đầu tư; mặt khác, việc phát hành trái phiếu riêng lẻ sẽ trở nên khó khăn hơn, dẫn đến sự sụt giảm trong nguồn cung trái phiếu. 

Điều này đòi hỏi các doanh nghiệp phải tìm kiếm giải pháp thay thế như tăng cường huy động vốn qua ngân hàng hoặc phát hành trái phiếu ra công chúng thay vì chỉ tập trung vào kênh riêng lẻ.