Đường sắt chuyển hướng đầu tư mạnh tàu hàng

Doanh thu vận tải hàng bất ngờ tăng giữa mùa dịch

Những ngày tháng 3, dịch Covid-19 bùng phát phức tạp khiến kế hoạch chạy tàu khách của ngành Đường sắt liên tục thay đổi. Thậm chí, từ đầu tháng 4/2020, đường sắt phải dừng toàn bộ tàu địa phương, toàn mạng lưới chỉ còn duy trì 1 đôi tàu khách Thống Nhất chạy suốt Hà Nội - Sài Gòn.

Trong bối cảnh vận tải khách ảnh hưởng nặng nề như vậy, chạy tàu hàng là cứu cánh gần như duy nhất của ngành Đường sắt. Đáng mừng, lĩnh vực này lại đang có dấu hiệu khởi sắc trở lại.

Chia sẻ với Báo Giao thông, ông Phan Quốc Anh, Phó TGĐ Tổng công ty Đường sắt VN cho biết, đã ký thỏa thuận hợp tác với Tập đoàn Hóa chất VN để thực hiện kế hoạch vận chuyển bằng đường sắt năm 2020 lên khoảng 1,6 triệu tấn. Từ các nguyên vật liệu đầu vào như apatit và sản phẩm đầu ra như phân bón, hóa chất của tập đoàn này đều vận chuyển bằng đường sắt.

“Chúng tôi tìm mọi cách để thu hút được vận tải hàng hóa trong mùa dịch, kể cả đẩy mạnh vận chuyển hành lý, hàng bưu kiện, chuyển phát nhanh theo tàu khách. Dù ảnh hưởng bởi dịch Covid-19, các chủ hàng thuê vận tải nguyên vật liệu đầu vào, sản phẩm đầu ra cho các nhà máy cũng giảm sản lượng vận chuyển, nhưng doanh thu vận tải hàng quý I năm nay vẫn tăng 5% so với cùng kỳ 2019”, ông Quốc Anh cho hay.

Cũng theo ông Quốc Anh, tàu container lạnh liên vận quốc tế vận chuyển thanh long chạy thẳng từ ga Đồng Đăng sang ga Bằng Tường (Trung Quốc) khai thác từ tháng 2/2020 đã có được lượng hàng ổn định, chạy đều đặn hàng tuần. Đến nay đã xuất được khoảng 200 container. Đây là sản phẩm vận tải logistics trọn gói, mở ra hướng xuất khẩu chính ngạch hàng trái cây và nông sản đông lạnh bằng đường sắt sang Trung Quốc và từ đó đi Trung Á, châu Âu.

Ông Đỗ Văn Hoan, Chủ tịch HĐQT Công ty CP Vận tải đường sắt Hà Nội cho biết, quý I/2020 doanh thu vận tải hàng của công ty tăng trưởng khoảng 10-11% so với 2019. Có được kết quả này là do công ty đã đưa vào khai thác một số sản phẩm mới, đặc biệt đôi tàu container nhanh H9/H10 hành trình 40 giờ như tàu khách tuyến Bắc - Nam duy trì chạy hàng ngày.

“Tàu khách phải dừng, không còn cách nào khác, chúng tôi phải đẩy mạnh tàu hàng, nhất là khai thác hàng lẻ, hàng có giá trị cao, cần bảo quản tốt, thời gian vận chuyển nhanh trên tuyến Bắc - Nam để phục vụ nhu cầu cuộc sống thiết yếu của người dân trong mùa dịch”, ông Hoan nói.

Đầu tư mới hàng trăm toa xe hàng

Ông Phan Quốc Anh cho biết, việc tập trung phát triển vận tải hàng hóa không chỉ trong mùa dịch Covid-19, mà là định hướng lâu dài của ngành Đường sắt. Để phát triển vận tải hàng, đường sắt đã đóng mới khoảng 300 toa xe chở container; thử nghiệm và đưa vào vận hành chính thức hệ thống quản trị vận tải hàng hóa qua mạng nhằm nâng cao chất lượng dịch vụ, thuận tiện hơn đối với khách hàng.

Ông Đỗ Văn Hoan cho biết thêm, hiện Công ty CP Vận tải đường sắt Hà Nội đã tạm dừng đầu tư lớn về toa xe khách và triển khai đóng mới 100 toa xe H hỗn hợp để có thể chở được nhiều mặt hàng, kể cả container. “Chúng tôi cũng có kế hoạch đầu tư một số thiết bị tại các điểm đầu, cuối như xe ô tô, cẩu xếp dỡ… để không phải đi thuê của các doanh nghiệp khác, như vậy sẽ chủ động hơn trong xây dựng giá thành vận tải logistics. Tổng công ty Đường sắt VN cần đầu tư hạ tầng kho bãi để tạo thuận lợi cho doanh nghiệp vận tải cung cấp các dịch vụ kết nối đầu cuối, hạ chi phí logistics”, ông Hoan nói.

Đồng quan điểm, ông Trần Thế Hùng, Tổng giám đốc Công ty CP Vận tải và thương mại đường sắt cho rằng, hệ thống kho bãi tại các ga đường sắt không đáp ứng được yêu cầu. Khu vực Hà Nội đã đầu tư được bãi hàng tiêu chuẩn ở ga Yên Viên nhưng diện tích còn nhỏ. Trong khi đó, khu vực miền Trung không có bãi hàng tiêu chuẩn; khu vực miền Nam có bãi hàng ở ga Trảng Bom nhưng cũng mang tính khai thác tạm.

“Do thiếu kho bãi, phương tiện hỗ trợ khiến tổng chi phí vận tải đường sắt còn cao. Đơn cử, cước đường sắt từ ga Sóng Thần về đến ga Giáp Bát cả quãng đường dài gần 1.700km bằng tổng chi phí hai đầu gồm hàng từ kho khách hàng đến ga Sóng Thần và từ ga Giáp Bát về kho khách hàng, bốc xếp, vận chuyển đường ngắn bằng ô tô. Điều này cho thấy, chi phí hai đầu chiếm đến 50% tổng chi phí vận tải”, ông Hùng phân tích.

Tháo gỡ vướng mắc đầu tư kho bãi

Ông Phan Quốc Anh, Phó tổng giám đốc TCT Đường sắt VN cho biết, việc đầu tư kho bãi đang gặp nhiều khó khăn do vướng Đề án triển khai thực hiện Nghị định 46/2018 quy định quản lý, sử dụng và khai thác tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia chưa được phê duyệt. Một số dự án hợp tác đầu tư bãi hàng tiêu chuẩn như tại ga Sóng Thần, Phan Thiết… đang triển khai dở dang cũng phải dừng lại vì vướng mắc này.

Tổng công ty Đường sắt VN đã tính đến phương án tự đầu tư, trường hợp không đủ lực thì liên doanh liên kết đầu tư. Vì vậy, theo ông Quốc Anh, trong trường hợp Chính phủ không giao hạ tầng ga, trong đó có kho bãi cho Tổng công ty Đường sắt VN theo hình thức giao vốn tại doanh nghiệp để tự đầu tư hoặc liên kết đầu tư, các cơ quan chức năng cần có quy định, cơ chế rõ ràng về phân loại, cơ chế khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt khu ga.

“Ví dụ, chúng tôi sẽ phân loại kết cấu hạ tầng kho bãi tại ga, phần nào liên quan trực tiếp đến chạy tàu, phần nào không. Phần liên quan trực tiếp đến chạy tàu, các doanh nghiệp vận tải phải đóng phí sử dụng kết cấu hạ tầng đường sắt cho Nhà nước là 8% doanh thu đoàn tàu và không phải trả thêm nữa.

Với mức phí đó, họ được sử dụng miễn phí thời gian lưu kho, lưu bãi bao lâu, nếu quá thời gian này sẽ phải trả thêm bao nhiêu. Đối với phần không liên quan trực tiếp đến chạy tàu sẽ đầu tư, cho thuê như thế nào, qua đấu thầu hay liên kết đầu tư, khai thác?

Những điều đó cần được cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quy định rõ ràng, như vậy Tổng công ty Đường sắt VN mới có cơ sở để xây dựng phương án quản lý, khai thác, để các doanh nghiệp cổ phần vận tải đường sắt xây dựng phương án giá với khách hàng”, ông Quốc Anh nói.

Đường sắt còn duy trì chạy những đôi tàu nào trong mùa dịch Covid-19?