Mùa nước nổi chưa về, ngư dân khổ vì dịch lại khó vì cá tôm ít ỏi

Những năm trước, vào tháng này, đi dọc theo biên giới Campuchia từ Hồng Ngự (Đồng Tháp) cho đến huyện An Phú, TP Châu Đốc, huyện Thoại Sơn, Tịnh Biên, Tri Tôn (An Giang) không khó để bắt gặp hình ảnh bà con nông dân cùng ngồi lại với nhau lựa ra các loại cá đồng, cua vừa thu hoạch được dưới sông hay cánh đồng nước sau nhà…

Mùa nước nổi (có người gọi là mùa lũ) là một trong những nét đặc trưng của miền Tây. Nước về giúp đồng ruộng vệ sinh, bồi đắp phù sa, diệt trừ cỏ dại, chuột... Nước cũng mang về các sản vật như cá linh, cua đồng, lươn, rắn, bông súng, bông điên điển... Mùa nước nổi thường bắt đầu từ tháng 7 đến tháng 10 âm lịch, tức tháng 8-11 dương lịch.

Nước lên chậm, cá tôm ít ỏi

Bây giờ đã là gần cuối tháng 9, nhưng con nước chỉ lên từng phút, từng giờ. Thời điểm này những năm trước, dớn là loại dụng cụ được người dân địa phương chuộng dùng nhất để đánh bắt cá, tôm đầu mùa. Rất hiếm hộ dân nào sống nương nhờ con nước lại không có hơn chục cái dớn.

Đặt dớn là cách bắt cá tôm quen thuộc của những người mưu sinh trên miền sông nước. Cách giăng bắt này khá đơn giản, người dân chỉ cần vài chục mét lưới mành, vài chục cây nhỏ (để cắm cố định dớn) và lưới đuôi dớn là có thể hành nghề. Số lượng giăng bắt được cũng hết sức đa dạng với các loại cá chốt, tép…

Còn năm nay? Trên cánh đồng xã Phú Thuận, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang, nông dân làm xong vụ lúa Hè Thu, xả bờ chờ đón con nước tràn vào đồng. Ông Nguyễn Văn Tư (62 tuổi, ngụ xã Phú Thuận) đứng nhìn con nước trước cửa nhà. Thấy con nước lên chậm ông Tư cũng chẳng thiết tha soạn mớ dớn, lưới đã cất kỹ từ mùa nước trước.

“Năm ngoái tầm tháng 9 nước về lút đầu. Năm nay con nước chỉ mới ngang ngực mà lại lên nhanh nhưng rút cũng nhanh. Hổm rày, gia đình đặt hơn chục cái dớn rải đều mà không thu được bao nhiêu. Vì vậy, gia đình tui chuyển qua giăng lưới ở mép cống trên các dòng kênh thì nguồn cá thu được khoảng 5kg cá tạp, xem như có tiền mua gạo trong lúc dịch dã”, ông Tư bộc bạch.

Cũng theo ông Tư, khi muốn thả lưới dính cá nhiều ở những con kênh, thường những người có kinh nghiệm luôn xác định những đoạn kênh có nhiều tôm, cá đổ ra. Sau đó, họ bơi xuồng thả lưới dọc từ đầu kênh bên này sang bên kia. Trong khoảng thời gian ngắn, họ bơi xuồng thu lưới thì dính vài chục ký cá tạp cho mỗi mẻ lưới là chuyện nhỏ.

“Nhưng con nước năm nay lại khác, cá tôm ít ỏi loay hoay trong ngày kiếm khoảng 8kg tôm cá là người đó được bà cậu “độ” lắm rồi. May mắn lắm…”, ông Tư nói.

Tương tự, anh Nguyễn Văn Đẹt (45 tuổi, ngụ huyện Thoại Sơn) cho biết, mùa lũ năm ngoái, với 8 cái dớn gia đình xuôi theo con kênh hay ra đồng cũng kiếm ít cũng vài chục ký cá tạp và cá mè vinh. “Thời điểm này, từ khuya tới sáng tui kiểm được 2kg cá tạp, con nước năm nay đã chậm lại thêm cá ít và dịch bệnh kiểu này chắc có nước đi ăn mày”, anh Đẹt tâm tình.

Còn tại cánh đồng thuộc xã Vĩnh Hội Đông, huyện An Phú, tỉnh An Giang, các ngư dân không còn cảnh tất bật chuẩn bị dụng cụ để đánh bắt cá. Ở đây họ sử dụng các ngư cụ chủ yếu là đáy, dớn và thả lưới…

Nhưng anh Lê Văn Hai (ngụ ấp Vĩnh Hội, xã Vĩnh Hội Đông) bó gối, thẫn thờ ngồi trước nhà, quay sang nhìn mớ ngư cụ rồi ngao ngán nhìn về phía con nước đang lên. Anh Hai cho biết, bản thân đã có hơn chục năm làm nghề đánh bắt thủy sản trên nhánh sông Hậu này.

“Mấy năm về trước thời điểm này con nước đã ngập lút đầu, chúng tôi phải chia nhóm ra làm 2 ca trực. Mỗi ngày nhóm chúng tôi thả khoảng 3 miệng thu hoạch khoảng 3-4 tấn cá. Nhưng năm nay con nước lên chậm, thêm dịch bệnh nên việc mưu sinh coi như mất trắng”, anh Hai nói.

Cũng theo anh Hai, hiện nhóm của anh không thể đi đánh bắt cá do chính quyền có thông báo “ai ở đâu ở yên một chỗ”. Vì vậy, nhóm của anh chỉ nằm ở nhà, chờ chính quyền dẹp dịch xong mới nghĩ đến việc đi đánh bắt.

Nước lên chậm do ảnh hưởng đập thủy điện

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, chuyên gia nghiên cứu độc lập về sinh thái ĐBSCL đã trả lời với báo chí: “Trong những năm có đủ lượng mưa, các đập thủy điện trên dòng Mê Kông ít ảnh hưởng đến lượng nước và thời gian nước chảy về ĐBSCL. Còn những năm thiếu nước thì các đập sẽ tích nước trong hồ chứa đủ cho mình trước, rồi mới xả ra phát điện.

Đập trên tích nước thì đập kế tiếp bên dưới phải đóng lại để chờ đến khi đập trên xả mới có nước để tích và đập kế tiếp phải chờ… Như vậy, nước đi qua một chuỗi đập sẽ mất thời gian và gây nên tình trạng mực nước thấp ở phía hạ lưu, lũ về chậm”.

Đầu mùa mưa năm 2021, các đập đã giữ lại phần lớn lượng nước mưa, làm cho khởi đầu của mùa lũ 2021 rất thấp so với điều kiện tự nhiên. Theo thông tin từ Dự án Giám sát đập Mê Kông (MDM) cập nhật đến tháng 8/2021, đến thời gian này lẽ ra mùa lũ đã xuất hiện trên sông Mê Kông nhưng giờ vẫn chưa có.

Một số cột nước của Ủy hội Mê Kông Quốc tế (MRC) cho thấy, mực nước thấp kỷ lục do lượng mưa thấp ở phần hạ lưu vực Mê Kông và do sự tích nước của các đập trong toàn lưu vực, trong đó có sự tích nước quan trọng ở đập Nouzhadu (Trung Quốc).

Mô hình dòng chảy tự nhiên (Natural Flow Model) của Tổ chức Eyes on Earth ước lượng thiếu hụt 26% so với dòng chảy tự nhiên ở trạm Chiang Saen (Thái Lan), 20% ở Vientiane (Lào)... Lượng nước này có thể sẽ được giữ lại đến mùa khô mới được xả ra để phát điện.

Cụ thể, các đập ở Trung Quốc đã giữ lại tổng cộng 1,4 tỷ m3 nước trong tuần; đập Nuozhadu giữ 1,15 tỷ m3 trong tuần làm dâng mực nước trong hồ lên 5m. Hầu hết 34 đập ở Lào, Campuchia, Việt Nam, Thái Lan cũng đã giữ lại nước trong tuần qua để dự trữ nước trong hồ với tổng cộng 633 triệu m3.

Sự tích nước này diễn ra hàng năm vào đầu mùa lũ, nhưng năm nay lượng mưa đầu mùa trong lưu vực lại thấp hơn trung bình nhiều năm. Từ đó gây ra tác động lớn đến mực nước sông Mê Kông, gây ảnh hưởng lớn đến sản lượng thủy sản tự nhiên vì thiếu nơi sinh sản và ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp ở một số nơi trong lưu vực.

Còn theo Đài Khí tượng thủy văn tỉnh An Giang, trong tháng 6/2021, trên lưu vực sông Mê Kông xuất hiện đợt lũ nhỏ với biên độ lũ lên tại trạm Kratie khoảng 3,2m, sau khi đạt đỉnh vào ngày 20/6 mực nước xuống chậm.

Đến ngày 20/7, lượng mưa trên lưu vực gia tăng và xuất hiện đợt lũ lên tại vùng hạ lưu sông Mê Kông, biên độ lũ lên tại Kratie khoảng 4,5m, sau khi đạt đỉnh vào ngày 29/7 mực nước xuống dần. Đến ngày 16/8, mực nước lúc 7 giờ tại trạm Kratie ở mức thấp hơn cùng kỳ 2020 là 1,42m và thấp hơn trung bình mỗi năm là 5,33m…

Các cửa hàng bán bánh trung thu ở ĐBSCL đều vắng khách